'''ملی‌گرایی ایرانی''' به ملی گرایی بین [[مردم ایران]] و افرادی که هویت ملی شان ایرانی ست اشاره می‌کنند. ملی‌گرایی ایرانی شامل جنبشهای سیاسی و اجتماعی احساسات ناشی از عشق به فرهنگ، زبان و تاریخ ایرانی و حس افتخار به ایران و مردم ایرانی ست. گرچه خودآگاهی ملی در ایران قرن‌ها سابقه دارد، ملی گرایی ایرانی و [[باستان‌گرایی در ایران|باستان گرایی]] عمدتاً از قرن بیستم به بعد مشخصه عمده‌ای برای گرایش‌های ایرانی بوده است.<ref>http://books.google.com/books?id=wHFXD9VV9t4C&pg=PA89&dq=iranian+nationalism&hl=en&ei=pPpFTc7JCMfPhAftsLTqAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDIQ6AEwAg#v=onepage&q=iranian%20nationalism&f=false</ref> در دوره پهلوی با تقویت احساسات میهن پرستانه، ملی گرایی ایرانی تجدید حیات یافت.
[[File:Map Iran 1900-en.png|thumb|Iran in the 19th century]]'''یک روز درخشان در تاریخ ناسیونالیسم ایرانی'''
16 آبان مصادف با هفتم نوامبرسال 260 میلادی در شهر تیسفون ( مدائن ــ نزدیک بغداد امروز ) شاپور یکم، رئیس وقت کشور از دودمان ساسانی، در مراسمی در برابر والرین ( پوبلیوس لیسینیوس والریانوس) امپراتور روم و ژنرالهایش که بر دست و پایشان زنجیر بود؛ ایران را تنها ابر قدرت جهان اعلام کرد. والرین و ژنرالهایش درجنگ به اسارت ایران در آمده بودند و این روز نه تنها یکی از روزهای درخشان تاریخ میهن گرامی ما، بلکه همه مشرق زمین است.
برای این که ایرانیان این پیروزی خود را فراموش نکنند و جهانیان برای همیشه عظمت ایران را در نظر داشته باشند و مشرق زمینی ها خود را مدیون توان ارتش ایران بدانند، به خواست شاپور یکم منظره به زانو نشستن والرین مغرور در برابرش را در چند نقطه در ایران بر سنگ تصویر کردند که تا ابد باقی بماند ،و مانده است.
در پی مراسم هفتم نوامبر ، شاپور یکم هزاران اسیر رومی را به خوزستان فرستاد تا در ساخت سد شادروان و پل شوشتر بکار گمارده شوند.
شرح این پیروزی نظامی درخشان ایرانیان را «مارسلیوس» که خود ناظر صحنه های آن بوده برنگاشته است. به نوشته ادوارد گیبون، این شکست شیرازه امپراتوری روم را از هم گسیخت و آغاز پایان این امپراتوری و تجزیه آن قرارگرفت.
شاپور یکم قبلا نیز «گردیانوس سوم» امپراتور روم را که به ایران لشکر کشیده بود در جنگ سال 246 میلادی شکست داده بود. این شکست چنان بر افسران رومی گران آمده بود که در حال عقب نشینی بر سر «گردیانوس سوم» ریختند و اورا کشتند و فیلیپ را بر جای او نشاندند که فیلیپ با پرداخت پانصد هزار سکه طلا به ایران، موافقت شاپور را به ترک مخاصمه جلب کرد و نیروهای رومی را به اروپا باز گردانید . گردیانوس به منظور جبران شکست نیروهای رومی از اردشیر پاپکان (پدر شاپور یکم) در جنگ سال 238 میلادی با شاپور که بر جای پدر نشسته بود وارد جنگ شده بود. سنای روم اصرار به خفه کردن ناسیونالیسم ایرانی که بار دیگر با بپاخیزی اردشیر ساسانی ظاهر شده بود در نطفه داشت که موفق نشد و این ناسیونالیسم تا اواخر دوران ساسانیان دوام داشت.
فیلیپ نیز پس از بازگشت به «رم» به خاطر تحقیر امپراتوری و دادن باج به شاپور ترور شد و سنای روم والرین را به امپراتوری انتخاب و مامور جنگ با ایران و گرفتن انتقام شکستهای گذشته کرد که در جنگ سال 260 خود او هم به اسارت ارتش ایران درآمد و با ژنرالهایش به تیسفون منتقل شد.
مورخان تاریخ قرون قدیم متفق القول نوشته اند که « ناسیونالیسم ایرانی » جنگهای دوران ساسانیان را برنده شد، و هنر بزرگ شاهان ساسانی این بود که نگذارند « ناسیونالیسم ایرانی و نیروی خیره کننده آن » ضعیف شود.
