پسااستعمارگرایی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{انسان‌شناسی}}

 

 

'''ارتباطات و [[امپریالیسم فرهنگی]]:''' نظریه امپریالیسم فرهنگی ذیل مطالعات پسااستعماری مطرح بوده و مبتنی بر روابط فرادستی و فرودستی در سطح جهان میان کشورهای صاحب ثروت و قدرت و کشورهای توسعه نیافته و فاقد ثروت و قدرت و ملازم سرمایه‌داری است. سرمایه‌داری با تأسیس نظام اقتصادی جهانی، با صلح یا خشونت تمام کشورها را وارد شبکه مناسبات کالایی کرده و کشورهای صاحب سرمایه را در مناطق وسیعی از جهان کنترل می‌کند. امپریالیسم فرهنگی به شیوه‌ای که برخی از محصولات، مُد و سبک زندگی با الگوهای خاص تقاضا و مصرف از کشورهای فرادست به فرودست صورت می‌گیرد؛ گفته می‌شود. این الگوها با استفاده از ارتباطات و رسانه به ارزش‌ها و آرمان‌های غربی مهر تأیید زده و باعث سیطره غرب می‌شوند. ارتباطات را باید در این فرایند و نظام به دو گونه متمایز و اما مکمل مجاری مستقیم و غیر مستقیم سلطه بررسی کرد. در گونه اول کشتیرانی، چاپ، تلگراف و… محصول پیشرفت و قدرت سرمایه‌داری است و در گونه دوم نقش متن و محتوا در انتقال ارزشها، هنجارها، سبک زندگی و فرهنگ سرمایه‌داری به کشورهای توسعه نیافته و برای انهدام باورها و ارزش‌های سنتی آن‌ها مدنظر است.

 

سعید معتقد است [[امپریالیسم]] و استعمار، تنها انباشت سرمایه و کسب سود نیست، بلکه هر دو با صورت‌های نافذ و ایدئولوژیک حمایت می‌شوند و نوعی ایدئولوژی توسعه و پیشرفت را با خود دارند. او با تأکید بر رابطه ذاتی فرهنگ و امپریالیسم، می‌گوید امپراتوری از طریق فرهنگ، سلطه خود را نهادینه و شرقی را از روایت حق تاریخی خود محروم می‌کند. هدف امپریالیسم فرهنگی، فائق آمدن بر مقاومت است و نه اشغال نظامی کشورهای دیگر. شیلر ترویج فناوری نوین را تلاش برای مهار جنبش‌های آزادی‌بخش ملی می‌داند و معتقد است چون شرکت‌های آمریکایی بخش بزرگی از دنیا را زیر نفوذ خود دارند؛ سلطه فرهنگی آمریکا تعیین‌کننده حد و مرزهای گفتمان ملی در بسیاری از نقاط جهان است.

 

 

سعید، گفتمان را صورت زبانیِ دانش و قدرت می‌داند که از ابزار قدرت برای گسترش بازنمایی شان از شرق استفاده می‌کنند. او با بررسی نوشته‌های پژوهشگران، سفرنامه‌ها و… نشان می‌دهد چگونه اروپاییان در دوران پس از روشنگری، نخست شرق را به گونه‌ای نوشتاری تصاحب کردند. وی معتقد است گفتمان تفاوت (شرق‌شناسی) توانست شرق همچون دیگرِ تمدنیِ اروپا تصویر کند. مثلاً در مورد عرب‌ها این‌طور تصویر می‌شود که شتر سواران تروریست، شهوت پرست بوده و ثروت فراوان آنان هتک حرمت تمدن واقعی است؛ و احساسی بودن، بدویت، جباریت شرق، غرب خردورز، دموکرات و پیشرفته را می‌سازد. غرب به عنوان مرکز و شرق در حاشیه عمل می‌کند. شرق‌شناسی، استعمارگری اروپایی را به عنوان یک گفتمان یعنی بازنمایی، تخیل، ترجمان، دربرگیری و اداره شرقِ ناسازگار و غیرقابل درک از رهگذر رمزها و قراردادهای متنی مورد بحث قرار می‌دهد. در اندیشه سعید اسلام هسته اصلی گفتمان و ایدئولوژی شرق‌شناسی امروز است و به سرنوشت و فرجام آن ابتدا به عنوان یک چیز یکپارچه و سپس با دشمنی و وحشت ویژه‌ای به آن نگاه می‌شود. در این راستا یکی از منابع رسانه‌ها هستند که اسلام را به عنوان خطر جدی برای جوامع غربی تصویر می‌کنند و جنبش‌های احیاگر اسلامی را سازمان‌های تروریستی و بنیادگرا نامگذاری می‌کنند.

 

== منابع ==

* ''نظریه و نقد پسااستعماری''، نوشتهٔ آزاده شاهمیری، نشر علم، ۱۳۸۹

 

{{نقد ادبی}}