[[پرونده:Forstarbeiten in Österreich.JPG|بندانگشتی|چپ|200px|کار جنگلداری در [[اتریش]]]]
'''جنگلداری''' به [[هنر]] و [[علم]] مدیریت [[جنگل]]، کاشت درختان جنگلی و دیگر موارد مربوط به منابع طبیعی است. هدف از جنگلداری استفاده از منابع زیستمحیطیزیست محیطی جنگل بر پایه اعمال سازگار با محیط زیست استمیباشد. <ref>{{یادکرد-ویکی ▼
▲'''جنگلداری''' به [[هنر]] و [[علم]] مدیریت [[جنگل]]، کاشت درختان جنگلی و دیگر موارد مربوط به منابع طبیعی است. هدف از جنگلداری استفاده از منابع زیستمحیطی جنگل بر پایه اعمال سازگار با محیط زیست است.<ref>{{یادکرد-ویکی
|پیوند = http://en.wikipedia.org/wiki/Forestry
|عنوان = Forestry
|بازیابی =۲۴ دسامبر ۲۰۱۰
}}</ref>
{{پاککن}}
چند خطی برای مشکلات جنگل داری که امروزه این مشکل ما است
'''جنگلداری اجتماعی واپسین راه نجات:'''
مشارکت مردم تنها راه نجات جنگلهای ایران از نابودی است. فعالان محیط زیست معتقدند که تنها راه نجات طبیعت ایران جنگلداری اجتماعی است. واژه ای کمتر آشنا برای مردم و حتی برای بسیاری از طبیعت دوستان. اما جنگلداری اجتماعی چیست و چگونه میتواند به بهبود وضعیت جنگلهای ایران کمک کند؟ تقریباً ۵۴ سال از زمانی که جنگلهای ایران در چهار چوب منشور انقلاب سفید ملی اعلام شد، میگذرد. زمانی که برای اولین بار جنگلهای ایران به معادن طلای سبز لقب گرفت، نزدیک به ۱۲۰ میلیون هکتار جنگلهای و مراتع کشور برای بهرهبرداری ملی در اختیار دولت قرار گرفت، نزدیک به ۲۸ هزار هکتار جنگلهای مصنوعی ایجاد شد، بیش از ۵ هزار هکتار فضای سبز و پارک جنگلی دور شهرهای بزرگ ایجاد شد، برنامههای گستردهای درباره زنده کردن دوباره منابع جنگلی و حفاظت خاک و مهار کردن شنهای روان و جلوگیری از پرشدن مخزنهای سدها، جلوگیری از پیشرفت کویر و واپس راندن آن از راه نهال کاری کویری در ایران پیاده شد.
اما از آن زمان تا کنون جنگلها و مراتع ایران دستخوش فراز و فرودها و آسیبهای بسیاری از جمله جنگلخواری، نابودی و قطع درختان و کاهش مراتع و … بودهاست. آمارها در ایران میگویند که در هر ثانیه ۳۶۰ متر مربع از سطح جنگلها و مراتع کشور تخریب میشود. به بیان دیگر در هر پنج سال یک میلیون هکتار از جنگلهای ایران نابود میشود یا سالانه یک و نیم درصد از جنگلهای ایران از دست میرود. اگر این روند ادامه یابد در ۶۰ سال آینده اثری از جنگلهای امروزی ایران باقی نخواهد ماند. با این حال اما فعالان محیط زیست معتقدند که جنگلها و مراتع تنها یک راه برای بقا و خروج از بحران نابودی دارند و آن مشارکت مردمی و جنگلداری اجتماعی است. اتفاقی که ۵۳ سال پیش در جهان، درست یک سال پس از ملی شدن جنگلها در ایران به وقع پیوستهاست. اتفاقی که گرچه به قول فعالان محیط زیست بیشتر از دو دهه نیز پا در ایران گذاشته ولی نتوانستهاست جای خود را در حوزه محیط زیست باز کند.
جنگلداری اجتماعی چیست؟
جست و جو در رابطه با جنگلداری اجتماعی در منابع فارسی نتیجه ای در برندارد. اما منابع لاتین در رابطه با جنلگداری اجتماعی مینویسند: معنای مدیریت و حفاظت از جنگلهای موجود و ایجاد جنگلهای جدید در زمینهای بایر با هدف کمک به توسعه زیستمحیطی، توسعه اجتماعی و روستایی است. جنگلداری اجتماعی نوعی گسترش جنگل توسط مردم است که مستقیماً شرایط توسعه خوشان را فراهم و نیاز آنها به جنگل و مزایای متعاقب آن (بالا بردن ظرفیت حاصلخیزی و…) را پاسخ میدهد. مفهموم جنگلداری اجتماعی اولین بار توسط آقای وستوبی (Mr. Westoby) در نهمین کمیته مشترک المنافع جنگلداری (۱۹۶۳) در دهلی نو مطرح شد. به زعم وستوبی جنگلداری اجتماعی نوعی حرکت جمعی و مردمی در جهت حفاظت، بازسازی و ساخت جنگل در زمینهای بایر برای جامعه است، همچنین به زعم وی هدف اساسی از آن توسعه زیستمحیطی است.»
جنگلداری اجتماعی از چه زمان و در کجا شروع شدهاست؟
این نوع جنگلداری اولین بار از سال ۱۹۳۵ در استانهای مختلف در کشور هند اجرا شده و امروزه تقریباً اغلب کشورها از این پتانسیل اجتماعی در جهت توسعه زیستمحیطی استفاده میکنند.
انواع جنگلداری اجتماعی
جنگلداری اجتماعی را معمولاً با چهار دسته یا عنوان اصلی میشناسند.
جنگلداری در زمین زراعی: بدین شکل که کشاورزان را تشویق میکنند تا در زمین مزروعی خود تعدادی درخت در جهت پاسخگویی به نیاز شخصی خود و خانواده شان بکارد.
جنگلداری در زمینهای عمومی: در این طرح مردم تشویق میشود که در زمینهای عمومی درختکاری کنند.
گسترش جنگلداری: این نوع از جنگل داری اشاره به ترویج و اشاعه درختکاری در حاشیه جادهها، کانالها، خط آهن و درختکاری در زمینهای بایر دارد.
جنگلداری- کشاورزی: به معنی کشاورزی و جنگلداری (باغ بانی) در یک قطعه زمین است.
هدف جنگلداری اجتماعی چیست؟
اهداف اصلی جنگداری اجتماعی حول محور پنج مفهوم اساسی شکل گرفته و به دنبال توسعه و ارتقاء این مفاهیم در محیط است. این مفاهیم شامل: بهبود زیستمحیط، توسعه محصولات محلی، توسعه چشماندازهای طبیعی، ایجاد شغل (درجهت کنترل مهاجرت)، مقابله با مشکلات طبیعی (فرسایش خاک و..) و بالابردن کیفیت زندگی میشود. ارتقاء هرکدام از این مؤلفهها قطعاً نقش مستقیم و سهم بسزایی در توسعه یک زیستبوم ایفاء میکند.
ایران در چه جایگاهی از جنگلداری اجتماعی قرار دارد؟
در ایران طرحی جدی با عنوان جنگلداری اجتماعی دنبال نشده اما ایران اولویت و اهمیت خاصی را برای همکاری با سازمانهای بینالمللی و منطقهای قائل بوده و پروژههای مشترک متعددی را از گذشته تا به حال اجرا کردهاست از جمله: پروژه اجرای برنامه بهبود جامع مراتع محل اجراء: زرند ساوه مؤسسه همکار: فائو. پروژه مدل مدیریتی جنگلهای خزری محل اجراء: مازندران مؤسسه همکار: فائو. پروژه راهاندازی مرکز تولید و بهبود بذور درختان جنگلی خزری محل اجراء: محمودآباد مازندران مؤسسه همکار: فائو پروژه مدیریت چند منظوره جنگلهای هیرکانی (کاسپین) محل اجراء: مازندران، گلستان و گیلان مؤسسه همکار: صندوق تسهیلات زیستمحیطی (جف) با همکاری برنامه عمران ملل متحد. پروژه جنگل و مرتع بازفت چمن گلی محل اجراء: چهارمحال و بختیاری مؤسسه همکار: آژانس بینالمللی ژاپن (جایکا). پروژه احیاء اراضی جنگلی و تخریبشده با تأکید ویژه بر اراضی تحت تأثیر فرسایش بادی و خاکهای شور محل اجراء: (بم – کرمان) و (سرایان-خراسان جنوبی) مؤسسه همکار: صندوق جهانی تسهیلات محیطزیست (جف) و سازمان فائو.
شکست ایران در جنگلداری اجتماعی
مینا استقامت، فعال محیط زیست در گفت و گو با روزنامه «ابتکار» میگوید: جنگلداری اجتماعی در ایران با راه اندازی تعاونیهای جنگلداری آغاز شد. با راه اندازی تعاونیها در نظر داشتند تا مشارکت مردم و جوامعی که در حاشیه جنگل را در این مدیریت طرحهای جنگلداری جلب کنند. اما متأسفانه راه اندازی تعاونیها در ایران موفق نبود چرا که تعاونیها از دل جامعه بیرون نیامده بود و انتخاب معتمدین از درون جامعه نبود و سیستم مدیریتی در تعاونیها از سیستم مدیریتی دولتی تبعیت میکرد و افرادی که برای مدیریت تعاونی انتخاب میشدند بازنشستههای دولت یا منتخبین دولت محلی بودند؛ بنابراین راه اندازی این تعاونیها برای جلب مشارکت مردمی در ایران موفق نبود. او ادامه داد: جنگلداری اجتماعی در دوران مختلف در اشکال مختلف نمود پیدا کرد، مانند طرحهایی که سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری در ایران تصویب کرد و خواست تا قدری مشارکت مردم را در حفظ جنگلها داشته باشد. طرح طوبی از جمله این طرحها بود. این طرح تلاش کرد تا با تشویق مردم به کشت گونههای گیاهی در اراضی تخریب شده مشارکت اجتماعی مردم را برای احیای زمینهای به همراه داشته باشند. توسعه زراعت چوپ از جمله طرحهایی دیگری بود که برای توسعه جنگلداری اجتماعی اجرا شد. در این طرح کشت گونههایی مانند سنوبر در اطراف خانهها و زمینهای کشاورزان بود تا آنها بتوانند از چوب این گونه گیاهی استفاده کنند و کشاورزی پایدار داشته باشند. گرچه برخی از این طرحها موفقیتهایی نیز به دنبال داشت اما در کل به طرحهایی که مطرح و اجرایی شد نمیتوان جنگلداری اجتماعی گفت چرا که دستور العملهایی از بالا تعیین شده و در اختیار مردم قرار میگیرد. این طرحها در واقع به معنی به کار گماشتن مردم است و نه مشارکت مردمی. مشارکت به این معنی است که مردم اعم از کشاورز، جنگلنشین و … در تصمیمگیری، برنامهریزی و اجرا مشارکت داشته باشند. اخیراً سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگلها انگیزه بیشتری برای این کار پیدا کرده و تمایل دارد که سیستم جنگلداری اجتماعی را راه اندازی کند اما به دلیل اینکه الگوهای صحیح و دستورالعملهای تبیین شدهای را برای این مشارکت نداشتهایم معمولاً این تلاشها با شکست مواجه میشود. حتی قدمهای اول برداشته میشود اما در اوایل کار به همان مدیریت و تصمیمگیریهای دولتی بازمیگردد.
سهم دولت و حاکمیت در جنگلداری اجتماعی چیست؟
اساساً سهم دولت و حاکمیت کشورهای در حال توسعه در اکثر طرحهای مردم نهاد بسیار مهم و اساسی اساسی است. از اینرو ایران نه تنها باید زیر ساختهای متناسب با این موضوع را فراهم کند بلکه موارد و نکات اصلی در توسعه جنگلداری اجتماعی را ترویج کند. در ذیل نکاتی مهم در این رابطه اشاره میشود: ۱. ارائه و تلاش برای تصویب قوانینی در این راستا (توسعه و ترویج جنگلداری اجتماعی(۲. در نظر گرفتن بودجه مالی برای کمک به نهادهای غیررسمی و مردم نهاد در جهت جنگلداری اجتماعی ۳. ارتقاء دانش و آگاهی عمومی نسبت به توسعه جنگلها توسط مردم با اضافه نمودن سرفصلهایی با این عنوان در درسهایی همچون جامعهشناسی و… ۴. حمایت از گروهای مردمی حمایت از جنگل ۵. تولید بذر و افزایش نهالهای بومی مناطق جنگلی و توزیع رایگان آن به مردم ۶. انتقال تکنولوژی و آموزشهای نوین نسبت به جنگل توسط سازمانهای مردمی و مردم نهاد .{{پاککن}}
{{پانویس}}
{{رشتههای کشاورزی}}
{{الگو:گیاهشناسی}}
{{کشاورزی-خرد}}
|