ویکی‌پدیا

زبان‌های هندواروپایی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۹:
[[پرونده:Indo-European branches map.png|چپ|بندانگشتی|300px|گسترهٔ جغرافیایی هندواروپایی زبان‌ها در آسیا و اروپا]]
 
'''زبان‌های هندواروپایی''' (زبان های آریایی هند، زبان هایهندی، ایرانی و زبان های اروپایی) یک خانوادهٔ زبانی متشکل از چند صد [[زبان]] و [[گویش]] همریشه است. بیشتر زبان‌های مردمان ساکن قارهٔ [[اروپا]]، [[آسیای میانه]] و [[شبه قاره هند]] از جملهٔ زبان‌های هندواروپایی هستند.
[[پرونده:Indo-European-speaking world.png|بندانگشتی|چپ|upright=2.00|{{legend|#013857|زبان رسمی یا زبان اول}}{{legend|#0371b0|زبان دوم رسمی}}{{legend|#80a4c0|زبان مورد پذیرش قرار گرفته}}{{legend|#ccd2e8|زبان دارای اهمیت}}{{legend|#e5e5e5|زبان بدون استفاده}}]]
 
خط ۵۰:
{{legend|#FFD000|[[زبان هلندی]]}}]]
 
شمار هندواروپایی زبان‌ها در سراسر [[دنیا]] به حدود ۳٫۴ میلیارد نفر می‌رسد. نزدیک به ۴۴۶ زبان زندهٔ هندواروپایی وجود دارد که بیش از دوسوم آنها (۳۱۳ تا) زیرشاخهٔ [[زبان‌های هندوآریایی]] (زبان آریاییانِ هند) هستند.<ref>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/subgroups/indo-european}}</ref> به این ترتیب، گویشوران زبان‌های هندواروپایی سخنوران بزرگ‌ترین خانوادهٔ زبانی شناخته‌شده در دنیای امروزند.
 
نظریه زبان‌های هندواروپایی در [[قرن هجدهم]] توسط [[ویلیام جونز (واژه‌شناس)|ویلیام جونز]] زبان‌شناس و خاورشناس [[انگلستان|انگلیسی]] مطرح شد. وی با اشاره به شباهت‌های زبان‌های [[سانسکریت]]، [[زبان یونانی|یونانی]]، و [[زبان لاتین|لاتین]] به یکدیگر نتیجه گرفت که آن‌ها بایستی از یک زبان مشترک منشأ گرفته باشند که زبان‌های [[پشتو]] ، [[دری]] ، [[فارسی]]، [[زبان آلمانی|آلمانی]] هم از همان زبان ریشه منشعب شده‌اند.<ref>ابولقاسمی، محسن، تاریخ [[زبان فارسی]]، سازمان سمت، ۱۳۷۳. (ص ۸ و ۹)</ref> گرچه وی ناباورانه چینی (از خانواده چینی-تبتی) ، ژاپنی(شاید همریشه با ترکی<ref>گروهی از زبانشناسان آن را به همراه کره ای خاوری ترین زبان ترکی می دانند.</ref>) <ref>پیشتر آلتایی، نامی فراگیر برای خانواده پنداشته شده زبانهای ترکی، تونگوزی و مغولی به شمار می آمد، اکنون این اصطلاح دیگر پذیرفتگی علمی ندارد. همچنین نام اورال-آلتایی نیز پیش از آن برای خانواده فرضی زبانهای اورالی و زبانهای آلتایی به کار می رفت؛ که این هم دیر زمانی است دیگر کاربردی ندارد.</ref>و مصری ([[زبان‌های آفروآسیایی|افروآسیایی]] ) را هم از همین خانواده می دانست. در برابر [[زبان هندوستانی]] _که با شاخه پذیری در آینده زبان رسمی هندوستان ([[زبان هندی|هندی]]) و پاکستان ([[زبان اردو|اردو]]) شد_ را از سانسکریت و حتی از این خانواده نمی دانست (؟) [[زبان‌های اسلاوی|زبانهای اسلاوی]] را [[زبان تاتاری|تاتاری]]، زبان [[پهلوی ساسانی|پهلوی]] را از [[زبان‌های سامی|زبانهای سامی]]، و [[زبان اوستایی]] را [[لهجه|لهجه (گویش)]] ای از سانسکریت یا [[پراکریت]] خواند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=Michael, Franklin|کد زبان=en|تاریخ=2005|وبگاه=|نشانی=https://cronfa.swan.ac.uk/Record/cronfa17867|عنوان=A Cymmrodor Claims Kin in Calcutta : An Assessment of Sir William Jones as Philologer, ,Polymath, and Pluralist,p.62}}</ref> <ref> https://www.researchgate.net/publication/325273800_Why_Sir_William_Jones_got_it_all_wrong_or_Jones'_role_in_how_to_establish_language_families
خط ۹۱:
== تاریخچه نامگذاری ==
برای نخستین بار یکی از پژوهش‌گرانِ آلمانی به نام کنراد مالت برون که نقشی اساسی در گسترش این دانش دارد، نامِ [[هندوژرمنی]] (''[[:de: Indogermanisch|Indogermanisch]]'') را در سال ۱۸۱۰ برای این مفهوم به کار برد. استدلال کنونی پژوهشگران آلمانی این است که در یک سویِ این حوزهٔ جغرافیایی زبان‌های شاخهٔ [[زبان هندی|هندی]] و در سویِ دیگر [[ایسلندی]] صحبت می‌شود که زبانی از شاخهٔ ژرمنی است؛ پس نامِ هندوژرمنی، می‌تواند به گونه‌ای دیگر گویایِ دو سوی پهنهٔ جغرافیایی زبان های این خانوادهٔ بزرگ باشد. همچنان در آلمان این یک اصطلاح استاندارد علمی است.
 
توماس یانگ نیز مانند آلمانی ها نامِ این دو منتهی‌الیه جغرافیایی که به این شکل در کنارِ هم قرار داده می‌شد برای نشان دادن گستره جغرافیایی آن مردم بر روی نقشه و زبانِ فرضیشان در نظر گرفت. زمانی که توماس یانگ نام هندواروپایی را به عنوان یک اصطلاح جغرافیایی ساخت، هنوز توافقی بر سر نامگذاری خانواده زبانی تازه دسته بندی شده در میان نبود. از میان نامهایی که در آن دوران پیشنهاد شده بودند این نامها به همراه تاریخ نامگذاری شان نیز به چشم می خورند:
 
* هندوژرمنی ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/Conrad_Malte-Brun کنراد مالت-برون]، ۱۸۱۰)
 
 
* هندواروپایی ([[توماس یانگ]]، ۱۸۱۳)
 
 
* یافثی ([[راسموس راسک]]، ۱۸۱۵، برگرفته از یافث)
 
* هندی-توتی (فریدریش اشمیتهنر، ۱۸۲۶)<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Ursprachlehre: Entwurf zu einem System der Grammatik. Frankfurt, M. 1826. Reprint}}</ref>
 
* هندی-توتی (ف.اشمیتهنر، ۱۸۲۶)
 
 
* سانسکریتی ([[ویلهلم فون هومبولت]]، ۱۸۲۷)
 
 
* هندوکِلتی (یا هندوسلتی) (آ.ف.پوت، ۱۸۴۰)
 
* آریااروپایی ( [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Graziadio_Isaia_Ascoli گرازیادیو ایسایا آسکولی] <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Graziadio Isaia Ascoli {{!}} Italian linguist|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Graziadio-Isaia-Ascoli|وبگاه=Encyclopedia Britannica|بازبینی=2019-12-10|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Graziadio Isaia Ascoli - Oxford Reference|نشانی=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095427901|وبگاه=www.oxfordreference.com|بازبینی=2019-12-10|doi=10.1093/oi/authority.20110803095427901|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Ascoli, Graziadio Isaia {{!}} Encyclopedia.com|نشانی=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/ascoli-graziadio-isaia|وبگاه=www.encyclopedia.com|بازبینی=2019-12-10}}</ref> ۱۸۵۴)
 
* آریایی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=aryan {{!}} Origin and meaning of the name aryan by Online Etymology Dictionary|نشانی=https://www.etymonline.com/word/aryan|وبگاه=www.etymonline.com|بازبینی=2019-12-10|کد زبان=en}}</ref> ([[ماکس مولر|ف. ماکس مولر]]، ۱۸۶۱)
* آریااروپایی (ج.ای.آسکولی، ۱۸۵۴)
 
 
* آریایی ([[ماکس مولر|ف. ماکس مولر]]، ۱۸۶۱)[https://web.archive.org/web/20020310125529/http://www.unifi.it/riviste/cromohs/3_98/orsucci.html]
 
 
 
* آریایی (ه.شَوه، ۱۸۶۷)
سطر ۱۲۴ ⟵ ۱۱۵:
 
 
اصطلاح آریایی که زمانی، بویژه بدنبال نامگذاری ماکس مولر( خاورشناس، دین شناس و زبانشناس پرآوازه آلمانی اواخر سده نوزدهم) رواج داشت تا جنگ جهانی دوم همچنان جایگاه خود را هم به عنوان نام این خانواده زبانی و هم در جایگاه نام نژاد مردمانی که تبار آریایی دارند _امروزه در فارسی سفیدپوست و در زبانهای اروپایی قفقازی گفته می شوند_ حفظ کرد. اصطلاح زبانهای آریایی از زمانی برای این خانواده زبانی کنار گذاشته شد که آلمان نازی بر پایه باور به خلوص و برتری نژادی<ref>برگرفته از نظریه '''نظریه نژاد برتر''' که آن را به '''[[آرتور دو گوبینو|کنت دو گوبینو]]''' نویسنده کتاب ''نابرابری نژادهای مردمان'' پیوند می دهند. </ref>، برای اثبات برتری خود بر دیگر نژادها خود را آریَن (آریایی) نامید و همچنین خود را برترین در میان آریایی ها خواند و این اصطلاح را که نخست در زبانشناسنی و مردمشناسی نژادی<ref>racial anthropology </ref> کاربرد داشت، تبدیل به اصطلاحی ایدئولوژیک و نژادگرایانه نمود<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The True Aryans: Who Were They Really and How Were Their Origins Corrupted?|نشانی=https://www.ancient-origins.net/history-famous-people/true-aryans-who-were-they-really-and-how-were-their-origins-corrupted-009075|وبگاه=www.ancient-origins.net|بازبینی=2019-12-10|کد زبان=en|نام=Kerry|نام خانوادگی=Sullivan}}</ref> . پس از جنگ دوم جهانی، با پیروزی متفقین و اوجگیری تبلیغات درباره نسل کشی یهودیان و جنایتهای نازی ها در اردوگاههای اسیران<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Roma Genocide|نشانی=http://2august.eu/the-roma-genocide/|وبگاه=Roma Genocide Remembrance Initiative|بازبینی=2019-12-10|کد زبان=en-US}}</ref>، در زمره تابوهای علمی-فرهنگی-سیاسی طبقه بندی شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=How did the Nazis construct an Aryan identity? {{!}} South African History Online|نشانی=https://www.sahistory.org.za/article/how-did-nazis-construct-aryan-identity|وبگاه=www.sahistory.org.za|بازبینی=2019-12-10}}</ref>
توماس یانگ نیز مانند آلمانی ها نامِ این دو منتهی‌الیه جغرافیایی که به این شکل در کنارِ هم قرار داده می‌شد برای نشان دادن گستره جغرافیایی آن مردم بر روی نقشه و زبانِ فرضیشان در نظر گرفت.
 
پیش‌تر نامِ [[آریایی]] نیز برای این خانوادهٔ زبانی کاربرد داشت. در حالی که در تقسیم بندی امروزی بر اساس نام هندواروپایی، زبان‌هایِ [[آریایی]] یا [[هندوایرانی]]، فقط یکی از شاخه‌هایِ خانوادهٔ [[هندواروپایی]] را شکل می‌دهند؛ یعنی کاربرد این نام برایِ کلِ خانواده طبق این تقسیم بندی نادرست است. امروزهِ نامِ [[آریایی]] فقط به همان شاخه [[هندوایرانی]] اطلاق می‌گردد. اصطلاح هندوآریایی، علاوه بر دلالت زبانی اش، معنای دیگری نیز یافته‌است و بر فرهنگی که پس از افول [[تمدن دره سند|تمدن درهٔ سند]] ظهور و تکامل یافت نیز اطلاق می‌گردد.<ref>{{Cite journal|last=محمدرضا|first=عدلی، |date=2015-10-23|title=سرچشمه‌های فرهنگ هندی: نگاهی به تمدن پیشاآریایی و آریایی نخستین|url=http://jrs.srbiau.ac.ir/article_8084.html|journal=پژوهشنامه ادیان|volume=9|issue=1|issn=2008-0476}}</ref>
 
== وضعِ زبان‌های هندواروپایی در جهان امروز ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/زبان‌های_هندواروپایی»