زبان‌های هندواروپایی: تفاوت میان نسخه‌ها

عبارتِ '''«سرچشمه‌های یگانه که شاید دیگر اکنون در وجود نباشد»''' جرقّه‌ای بنیادین بود که مشعلی تابناک در غارِ تا-آن-زمان-تاریکِ زبان‌شناسیِ تاریخی برافروختبرافروخت؛ گرچه پیش از او نیز انگاره [[برج بابل]] به خوبی اندیشه یگانگی زبان ها پیش از توفان نوح را به شنونده می رساند. بر پایه این افسانه که در سفر پیدایش تورات آمده است زبان ها ریشه مشترک داشته و بابل (در میانرودان) جایی از جهان بود که زبان های گوناگون از آنجا سرچشمه می گرفت و تیره های مختلف مردمان به جاهای دیگر زمین مهاجرت نموده اند. براستی شاید این نظریه چندان هم بیراه نباشد؛ چرا که بابل بر سر یکی از راههای مهاجرت بشر از قاره آفریقا قرار دارد.

بر پایه بررسی های تازه تر، معیارهایی علمی توسعه یافت که برپایهٔ آن‌ها، زبان‌ها در خانواده‌هایی زبانی گنجانده می‌شدند و در این خانواده‌ها، بسته به میزان همانندی‌ها، نسبت‌هایی دور یا نزدیک با هم می‌یافتند. بر این اساس خانواده‌هایِ زبانیِ بسیاری در جهان شناسایی شدند.

اما «سرچشمه یگانه» زبان‌هایی که [[ویلیام جونز (واژه‌شناس)|جونز]] بدان‌ها پرداخته، سازنده خانواده زبانی ای است که ۲۴ سال پس از این سخنرانیسخنرانی، نخستین بار یک جغرافیدان به نام [[کنراد مالت-برون]]، [[هندوژرمنی]] نام گذارد (۱۸۱۰) و تا امروز نیز در زبان آلمانی واژه استاندارد علمی برای همین خانواده زبانی است. [[توماس یانگ]] پزشک و فیزیکدان انگلیسی نامدار<ref>که برجسته ترین نوآوری های وی درباره فیزیک نور است و از این رو از سوی برخی فیزیکدانان نامدار ستوده شده است.</ref>، ۳ سال پس از وی، این خانواده را [[زبان های هندواروپایی|هندواروپایی]] نام گذاشت _که امروزه نیز از این نام استفاده می کنند؛ ۲ سال پس از نامگذاری یانگ، [[راسموس راسک]]، زبانشناس دانمارکی،دانمارکی سرشناس، این خانواده را [[یافثی]] خواند؛ برگرفته از نام [[یافث]]، که بر پایه تاریخ یهود، یکی از پسران سه گانه نوح و برادر [[سام پسر نوح|سام]]<ref>نیای یهودیان</ref> و [[حام]]<ref>نیای مردمان شام، فلسطین، مصر، حبشه و شمال آفریقا</ref> است؛ [[زبانهای هندواروپایی|هندی-توتی]]<ref>indisch-teutsch که واژه teutsch از توت (یوت/گوت/جوت) و از توتن ها (به لاتین: teutones) برگرفته که نام کهن آلمانی ها و ریشه نام نوین آنها (deutsch) است. </ref>نام دیگری بود که [[فریدریش اشمیتهِنر]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Katalog der Deutschen Nationalbibliothek|نشانی=https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleSearch&query=119133725|وبگاه=portal.dnb.de|بازبینی=2019-12-11|کد زبان=de}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Friedrich Schmitthenner - Deutsche Digitale Bibliothek|نشانی=https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/person/gnd/119133725#0|وبگاه=www.deutsche-digitale-bibliothek.de|بازبینی=2019-12-11}}</ref> زبانشناس آلمانی در ۱۸۲۶ پیشنهاد کرد، باز هم یادآور نام لاتین کهن آلمانی ها به نام [[توتون‌ها|توتون]]<ref>که از تلفظ لاتین توت ها (teutones) برگرفته اند. گونه دیگری از گویش انگلیسی آن، [[جوت‌ها|جوت]] ([[گوت‌ها|گوت]]) است. آنها در شبه جزیره [[یوتلاند|یوت لند]] می زیستند_ که امروزه بخش بزرگتر [[دانمارک]] است_ و فرانسوی ها آنان را [[ژوتلند|ژوت]] می خواندند. اینان در کنار [[ساکسون‌ها|سکسون]] ها و انگل ها، سه تیره سازنده نژاد آنگلوساکسون بودند که از همین جا به انگلستان مهاجرت کردند. نام یوت لاند را نیز از همین تیره برگرفته اند. همچنین بزرگترین جزیره سوئد در شمال شرقی یوتلند (جوتلند) با نام [[شهرستان گوتلاند|گوتلاند]] و بخشهایی در انگلستان نیز وجود دارد که همنام همین تیره است([[گوتلند]]).</ref> بود _در حالیکه بیشتر واژه شناسان در آن زمان آلمانی بودند_؛ [[ویلهلم فون هومبولت]]، زبان شناس و فیلسوف نام آور آلمانی در ۱۸۲۷ نام [[زبانهای هندواروپایی|سانسکریتی]]<ref>sanskritisch</ref> را برای این خانواده زبانی برگزید؛ سپس در ۱۸۴۰ از پیشگامان آلمانی در زبان شناسی به نام [[آگوست فریدریش پوت]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=1911 Encyclopædia Britannica, Vol 22:4/Pott, August Friedrich (1802-1877)- Wikisource, the free online library|نشانی=https://en.m.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Pott,_August_Friedrich|وبگاه=en.m.wikisource.org|بازبینی=2019-12-11|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=}}</ref> آن را [[زبان های هندواروپایی|هندوسلتی]] (هندوکلتی<ref>indokeltisch</ref>) نامید؛ زبان شناس نامی ایتالیایی و پیشگام در پژوهش درباره گویش ها، [[گرازیادیو ایسایا آسکولی]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Graziadio Isaia Ascoli {{!}} Italian linguist|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Graziadio-Isaia-Ascoli|وبگاه=Encyclopedia Britannica|بازبینی=2019-12-11|کد زبان=en}}</ref>در ۱۸۵۴، نام [[زبانهای هندواروپایی|آریااروپایی]] را برای این خانواده زبانی انتخاب کرد. در ۱۸۶۱ [[ماکس مولر]] زبان شناس، خاورشناس و دین شناس برجسته آلمانی نام خانواده [[زبان های هندواروپایی|زبان های آریایی]] را بر آن اطلاق نمود. پس از وی نیز زبان شناس بلژیکی، اونوره شَوه<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Honoré Chavée (1815-1877)|نشانی=https://data.bnf.fr/fr/12459704/honore_chavee/|وبگاه=data.bnf.fr|بازبینی=2019-12-11}}</ref> نیز در سال ۱۸۶۷ از این خانواده زبانی با نام [[زبانهای هندواروپایی|زبانهای آریایی]] (Ariaque) یاد کرد.