نظریه: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰.۱) +نشانی+املا+مرتب (۱۴.۹ core): + رده:هستی‌شناسی
خط ۱:
{{بهبود منبع}}
'''نظریه''' یا '''[[تئوری]]''' '''( به انگلیسی Theory ) ''' به نوع اندیشمندانه و منطقی شرح یک ذهنیت یا عمومیت دادن به یک ذهنیت و یا به استخراج نتایج از یک ذهنیت گویند. این نوع نتایج حاصله، بسته به زمینه‌های مختلف ممکن است تعاریف مختلفی داشته باشند. به عنوان مثال، شامل توضیحات عمومی دربارهٔ نحوه کارکرد طبیعت باشند. واژه Theory ریشه در یونان باستان دارد اما در کاربرد [[مدرن]] آن، برای معانی مختلف مرتبط و نزدیک به یکدیگر، به کار گرفته می‌شود.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=M4y4DAAAQBAJ&lpg=PT10&dq=A%20theory%20is%20a%20contemplative%20and%20rational%20type%20of%20abstract%20or%20generalizing%20thinking,%20or%20the%20results%20of%20such%20thinking&pg=PT10#v=onepage&q=A%20theory%20is%20a%20contemplative%20and%20rational%20type%20of%20abstract%20or%20generalizing%20thinking,%20or%20the%20results%20of%20such%20thinking&f=false|title=Human Motivation, Metaphors, Theories, and Research|last=Reviews|first=C. T. I.|date=2016-10-16|publisher=Cram101 Textbook Reviews|isbn=9781497041400|language=en}}</ref>
 
== نظریه علمی ==
در [[علم]] [[مدرن]]، اصطلاح نظریه، به آن دسته از تئوری‌های علمی گویند که شرح و توضیحی از [[طبیعت]] را ارائه می‌دهند که از [[روش علمی|روش های علمی]] حاصل شده و همواره به این روش‌ها استوار و منطبق هستند . بدین معنا که معیارهای مورد نیاز و لازم برای علم مدرن را برآورده میکنند.
این معیارها شامل 1- نقد و 2- تأیید و یا 3-رد علمی می‌باشند. بدین جهت است که چنین تئوری‌ها یا نظریه هایی، باید به گونه ای باشند که آزمون‌های علمی همواره بتوانند و قادر باشند آن‌ها را از نظر تجربی، پشتیبانی و یا نقض کنند ( رد کنند).<ref>[http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=6024&page=2 National Academy of Sciences], 1999</ref><ref name="AAAS Evolution Resources">{{یادکرد وب |url=http://www.aaas.org/news/press_room/evolution/qanda.shtml |title=AAAS Evolution Resources |accessdate=۶ فوریه ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161223231221/http://www.aaas.org/news/press_room/evolution/qanda.shtml |archivedate=۲۳ دسامبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes }}</ref>
 
''' نظریه‌های علمی، معتبرترین و دقیق‌ترین و جامع‌ترین بخش‌های دانسته‌های علمی می‌باشند''' <ref>{{cite web |last=Schafersman |first=Steven D. |title=An Introduction to Science |url = http://www.geo.sunysb.edu/esp/files/scientific-method.html }}</ref> خصوصاخصوصاً در قیاس با تصور عامه مردم از معنای واژه "نظریه" که آن را امری غیرقابل اثبات و یا حدس و یا گمان می پندارند (و حتی بعضاً به اشتباه تصور میکنند که نظریه علمی همان [[فرضیه]] علمی است که پیشرفت کرده و بهتر شده و تبدیل به نظریه شده‌است)<ref>{{cite book|last1=Medicine|first1=National Academy of Sciences, Institute of|title=Science, evolution, and creationism|date=2008|publisher=National Academies Press|location=Washington, D.C.|isbn=978-0309105866|page=11|edition=|url=http://nationalacademies.org/evolution/TheoryOrFact.html|accessdate=26 September 2015}}</ref>
 
وجه تمایز نظریه‌های علمی و [[فرضیه|فرضیه های علمی]] در آن است که فرضیه‌های علمی، برآورد و تخمین حاصله از یک پدیده تجربی آزمایش پذیر و محدود هستند و اگر چه که امری علمی و قدرتمند می‌باشند اما توضیح جامع و ذهنی ارائه نمیکنندنمی‌کنند. همچنین وجه تمایز نظریه علمی با قانون علمی در آن است که [[قانون علمی|قوانین علمی]]، توضیحی محدود و نه جامع از نحوه رفتار طبیعت در شرایط خاص ارائه میکنند.
 
پس باید دانست که نظریه‌های علمی، آزمایش پذیر نیستند. بلکه تنها تأیید یا رد و یا نقض خواهند شد. زیرا ماهیت ذهنی دارند. آنچه که نظریات را تأیید یا رد و یا نقض می‌کند، فرضیه‌هایی است که از پس آن نظریه تولید می‌شود و به آزمایش گذاشته می‌شود و اثبات یا ابطال آن فرضیه، به تأیید یا رد آن نظریه منجر می‌شود.
 
طبق گفته [[دانشگاه کالیفرنیا]]، "فرضیه ها، نظریه ها و [[قانون علمی|قوانین]] همانند سیب، پرتقال و گلابی ها هستند. نمی توانندنمی‌توانند به یکدیگری رشد یابند و تبدیل شوند، مهم نیست که چه مقدار کود و آب به پای آنها داده شود." یک فرضیه علمی، شرح و برآورد و تخمینی محدود از یک پدیده است بدون توضیح دربارهٔ علت و چرایی آن؛ یک نظریه علمی توضیحی عمیق و ذهنی از مجموعه ای از پدیده‌های [[مشاهده]] شده و مرتبط است که به علت و چرایی آن‌ها می‌پردازد.<ref>https://www.livescience.com/21457-what-is-a-law-in-science-definition-of-scientific-law.html</ref>
 
بنابراین یک نظریه علمی شامل یک یا چند فرضیه هستند که این فرضیه‌ها توسط آزمایش‌های مکرری پشتیبانی می‌شوند. نظریه‌ها، [[قله]]‌های علوم هستند و صحت آن‌ها به‌طور گسترده در مجامع علمی پذیرفته شده‌اند.<ref name="futurism.com">https://futurism.com/hypothesis-theory-or-law</ref> نظریه‌ها هرگز و در هیچ شرایطی نباید خطا داشته باشند و یا نتیجه ای نادرست را نشان دهند. که اگر چنین گردد، این نظریه غلط و باطل است. نظریه‌ها همچنین می‌توانند تکامل و پیشرفت پیدا کنند. این بدان معنا نیست که نظریه قدیمی اشتباه است، بلکه فقط بدان معناست که اطلاعات و شواهد جدیدی یافت شده که نظریه جدید که کامل تر است، می‌تواند آن‌ها را پوشش داده و توضیح کاملتری ارائه کند.<ref name="futurism.com"/>
 
با این توضیح می‌توان گفت که نظریه‌های علمی موجود، هیچگاه ابطال نمی‌شوند و این از ویژگی‌های نظریه است و تنها در آینده بهبود و یا تکامل می یابند. زیرا هر نظریه علمی، شواهد و فرضیه‌های بسیاری را ساخته که آزمایش پذیر هستند و صحت آن نظریه‌ها را تا کنون تأیید کرده‌اند. و البته باید دانست که نظریه‌های موجود اگر چه ابطال نمی‌شوند، اما ابطال پذیر هستند؛ بدان معنا که همواره راه ابطال آن‌ها باز بوده و می‌توان سعی کرد تا از درون نظریه‌ها، فرضیه‌هایی استخراج نمود، و با آزمایش آن فرضیه‌ها، آن نظریه‌ها را ابطال نمود. نظریه علمی بهترین توضیح علمی یک پدیده در زمان حال است که تمامی شواهد و فرضیه‌ها، صحت آن را تأیید میکنند و اگر شواهد جدیدی در آینده کشف شود که با نظریه علمی همخوانی ندارد، آن نظریه نیاز به تکامل یا بهبود می یابد و هیچگاه به‌طور کل، ابطال نمیشودنمی‌شود. زیرا هم‌اکنون دایرهٔ وسیعی از شواهد را توضیح می‌دهد.
 
 
 
 
يک نظريه يا قانون علمي، نماينده يک يا گروهي از فرضيه هاي مرتبط است که از طريق آزمايشات و سنجش ها تأييد شده اند. نظريه ها به راحتي کنار گذاشته نمي شوند بلکه هرگاه به نظر رسد که مشاهدات جديدي رخ داده اند که در قالب نظريه موجود نمي گنجند، دانشمندان نظريه موجود را مورد سؤال و بازسنجي بر اساس اين مشاهدات قرار مي دهند و تلاش مي کنند آن را با تغييراتي اصلاح و یا رد کنند.
 
 
=== نظریه گرانش ===
سطر ۳۲ ⟵ ۲۷:
[[پرونده:PhysicistsinLeiden.jpg|بندانگشتی|220 px|آلبرت انیشتین (بالا چپ) و آرتور ادینگتون (پایین چپ)در یک تصویر]]
 
هنگامی که [[ایزاک نیوتن]] نظریه [[گرانش]] را کشف کرد و [[قانون علمی|قوانینی]] را مطرح کرد که [[قوانین حرکت نیوتن|حرکات اجسام]] را توضیح می‌داد، دربارهٔ چگونگی کارکرد طبیعت اشتباه نکرد، اما قانون جاذبهٔ او، کاملاکاملاً صحیح و بدون اشکال هم نبود. خصوصاخصوصاً آنکه [[ایزاک نیوتن|نیوتن]] توضیحی دربارهٔ علت و چرایی وجود [[گرانش|جاذبه یا گرانش]] ارائه نداد. بدین جهت است که آن را بیشتر به عنوان [[قوانین نیوتن]] میشناسیم و نه نظریه‌های نیوتن. در قرن بیستم، [[آلبرت انیشتین]] نظریه‌های [[نسبیت خاص]] و [[نسبیت عام]] را بیان کرد که نیروی گرانش را توضیح می‌داد و آن را به علت خم شدن [[فضازمان|فضا-زمان]]، تحت تأثیر اجرام بزرگ بیان می‌کرد. پس از ادعای انیشتین، [[آرتور ادینگتون]] نتیجه گرفت که اگر این ادعا درست باشد و [[فضازمان|فضا-زمان]] در اثر گرانش خم شود، پس باید نور هم در آن [[فضازمان|فضا-زمان]] خم شود. این [[فرضیه|فرضیه ای]] بود که ادینگتون از درون ادعای انیشتین استخراج کرد. ادینگتون این فرضیه را آزمایش کرد و با تصویر برداری از [[خورشید گرفتگی]] اثبات کرد که [[ستاره|ستاره هایی]] که اطراف خورشید دیده می‌شوند، در زمان خورشید گرفتگی نزدیک تر به خورشید به نظر می‌رسند. او با این آزمایش، هم فرضیه خود مبنی بر خم شدن نور را تحت اثر [[گرانش]] اثبات نمود و هم ادعای [[نسبیت عام]] انیشتین را تأیید کرد و آن را تبدیل به نظریه نمود. پس نظریه کاملتری از گرانش توسط انیشتین ارائه و تولید شد. در واقع، زمانی که شما با سرعت کمتری نسبت به سرعت نور حرکت کنید و فاصلهٔ مناسبی از آن داشته باشید، بسیاری از معادلات [[نسبیت خاص]] و [[نسبیت عام]]، به همان نتایج معادلات نیوتن می‌رسند و پاسخ‌ها در آن‌ها یکسان هستند. پس قوانین نیوتن نادرست نبود و او اشتباه نمی‌کرد، بلکه معادلات او در دایره و محدودهٔ کوچکتری از طبیعت پاسخگو بود و صدق می‌کرد.
باید در نظر داشت که تا قرن بیستم، تمامی [[فرضیه|فرضیه های علمی]] صحت [[قوانین نیوتن]] را تأیید می‌کردند و حتی امروزه نیز در سرعت‌های پایین تر از [[سرعت حدی]]، فرضیه‌های علمی نظریه‌های انیشتین و قوانین نیوتن را همزمان تأیید میکنند. این مثال، دقیقادقیقاً نشان دهندهٔ شکل پیشرفت و تکامل و بهبود یک نظریه علمی است. همچنین نقش [[فرضیه|فرضیه های]] علمی در تأیید یا رد نظریه‌های علمی را نشان میدهد. این مثال تفاوت [[فرضیه]] و نظریه را نیز مشخص می‌کند و استقلال این دو مؤلفه علمی را تفهیم میسازد. در قرن بیستم با توجه به [[مشاهده|مشاهدات]] جدید در [[سرعت حدی]] فرضیاتی مطرح شدند که قوانین نیوتن نسبت به آن‌ها پاسخگو نبود. بنابراین نیاز به نظریهٔ کاملتری دیده شد که انیشتین آن را مطرح ساخت. باید توجه داشت که نظریه یا [[قوانین حرکت نیوتن]] در قرن هجدهم و نوزدهم و بیستم، موجب تحول جهان و تولید خودرو و هواپیما و پیدایش تمامی [[علوم مهندسی]] گردید. در واقع همچنان قوانین نیوتن هستند که در این علوم تدریس می‌شوند. پس یک نظریه که فرضیه‌های بسیاری بر اساس آن ساخته شده و مورد آزمایش قرار گرفته، به‌طور کل ابطال نمی‌شود زیرا بخشی از عملکرد طبیعت را به درستی نشان می‌دهد. کارکرد و عملکرد تمامی محصولات مهندسی شامل [[خودرو|خودرو ها]] و [[ساختمان|ساختمان ها]] و [[هواپیما|هواپیما ها]] تاییدکننده این مطلب است .<ref name="futurism.com"/>
 
=== نظریه فرگشت ===
 
عامهٔ مردم در نقاط مختلف جهان، اغلب تلاش میکنند تا کشف عظیم [[چارلز داروین]] را با این جمله که " [[فرگشت]] تنها یک نظریه است" بی اعتبار سازند.<ref name="futurism.com"/>
آن‌ها با بیان اینکه فرگشت یک نظریه علمی است و نه یک قانون علمی، و ادعاهای مشابه، دچار بدفهمی از علم می‌شوند. یک نظریه علمی هیچگاه تبدیل به یک قانون علمی نمی‌شود. قانون علمی و فرضیه علمی و نظریه علمی سه مؤلفه مستقل در روش علمی هستند. قانون علمی هیچگاه دربارهٔ چرایی یک پدیده طبیعی توضیح نمی‌دهد. قانون علمی محدود به شرح یک رخداد محدود طبیعی است و نه بیان علت و چرایی آن.
همچنین تقریباً تمامی دستیافته‌های عظیم علمی، نظریه‌های علمی هستند. بشریت توانسته با این نظریه‌های علمی دقیقترین ابزارها شامل [[هواپیما|هواپیماها]]ها و [[خودرو|خودروها]]ها و [[شاتل|شاتل ها]] و [[ماهواره|ماهواره ها]] و [[کامپیوتر|کامپیوترها]]ها را بسازد.
 
آیا دربارهٔ هواپیماها یا کامپیوترها هم گفته می‌شود که این‌ها تنها مجموعه ای از نظریات علمی هستند؟
سطر ۴۹ ⟵ ۴۴:
[[پرونده:Alfred-Russel-Wallace-c1895.jpg|بندانگشتی|220 px|آلفرد راسل والاس]]
 
در ۱۸۵۸، [[چارلز داروین]] و [[آلفرد راسل والاس]]، به صورت مشترک اقدام به چاپ رساله ای کردند که ادعا می‌کرد [[فرگشت]] (تکامل) یک نظریه علمی است. فرگشت به تفصیل در کتاب ''[[خاستگاه گونه‌ها]]''ی داروین شرح داده شده بود. تا پیش از ارائه ادعای فرگشت توسط داروین، ادعای [[خلقت گرایی]] به علت کشف [[فسیل|فسیل ها]] و کشف [[انقراض|انقراض ها]] (خصوصاخصوصاً [[دایناسور|دایناسور ها]]) در جامعه علمی رنگ باخته بود. دانشمندان متوجه شده بودند که قدمت حیات بسیار بیشتر از آنچیزی است که تصور می‌شد. و موجودات امروزی، دارای مشابهاتی در گذشته هستند. اما نظریه او به آن دلیل انقلابی تلقی می‌شود که توانست سازوکاری از چگونگی پدید آمدن تفاوت‌ها در گونه‌های مختلف را توضیح دهد؛ چیزی که امروزه با مفهوم [[انتخاب طبیعی]] می‌شناسیم محصول کشف این دو دانشمند است. نظریه آن‌ها همراه بود با شواهد بی‌شماری از شاخه‌های گسترده علمی همچون [[دامداری]]، [[جغرافیای زیستی]]، [[زمین‌شناسی]]، [[ریخت‌شناسی (زیست‌شناسی)|ریخت‌شناسی]]، و [[رویان‌شناسی]].
 
فرگشت از همان ابتدا به عنوان [[کفر گویی]] مورد حمله قرار گرفت. اما این نظریه بیان می‌کرد که موجودات امروزی، از جمله انسان، ناشی از سیر تحول جانداران گذشته تا به امروز هستند. و ما نیای مشترکی با دیگر جانداران داریم. همزمان [[آلفرد راسل والاس]] با همکاری داروین اعلام کرد که [[انتخاب طبیعی]] عامل این تحول موجودات است و این خود نظریه ای جدید بود.
سطر ۶۷ ⟵ ۶۲:
تولید [[تراریختی|محصولات تراریخته]] نشانگر قدرت این نظریه علمی است که توانسته به [[تکنولوژی]] مبدل شود. [[محصولات کشاورزی]] ای همچون [[روغن ذرت]] [[تراریخته]] و [[گندم]] و [[برنج]] [[تراریخته]] و [[گل|گل های]] [[تراریخته]] از جملهٔ این محصولات هستند.
 
فرگشت، امروز به عنوان یک نظریهٔ قدرتمند که بینشی جدید به انسان داده است، از نظر مجامع علمی پذیرفته شده‌است. اکثریت گسترده‌ گسترده [[جامعه علمی]] و آکادمی، از تکامل به عنوان تنها توضیحی که می‌تواند به‌طور کامل [[شواهد تبار مشترک|مشاهدات گوناگون]] در زمینه‌های [[زیست‌شناسی]]، [[ژنتیک]]، [[زیست‌شناسی مولکولی]]، [[دیرین شناسی]]، [[انسان‌شناسی]] و... را توجیه کند، حمایت می‌کنند.<ref>{{cite news | first=PZ | last=Myers | authorlink=PZ Myers | title=Ann Coulter: No evidence for evolution? | date=2006-06-18 | publisher=scienceblogs.com | url=http://scienceblogs.com/pharyngula/2006/06/ann_coulter_no_evidence_for_ev.php | work=Pharyngula | pages= | accessdate=2006-11-18 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20060622031856/http://scienceblogs.com/pharyngula/2006/06/ann_coulter_no_evidence_for_ev.php | archivedate=۲۲ ژوئن ۲۰۰۶ | dead-url=yes }}</ref><ref>The [[National Science Teachers Association]]'s [http://www.nsta.org/159&psid=10 position statement on the teaching of evolution.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030419055650/http://www.nsta.org/159%26psid%3D10&psid=10 |date=۱۹ آوریل ۲۰۰۳ }}</ref><ref>[http://www.interacademies.net/10878/13901.aspx IAP Statement on the Teaching of Evolution] Joint statement issued by the national science academies of 67 countries, including the [[بریتانیا|United Kingdom's]] [[انجمن سلطنتی]] (PDF file)</ref><ref name="AAAS Denounces Anti-Evolution Laws">From the [[انجمن پیشبرد علوم آمریکا]]، the world's largest general scientific society: [http://www.aaas.org/news/releases/2006/pdf/0219boardstatement.pdf 2006 Statement on the Teaching of Evolution] (PDF file), [http://www.aaas.org/news/releases/2006/0219boardstatement.shtml AAAS Denounces Anti-Evolution Laws]</ref><ref name=factfancy>[http://links.jstor.org/sici?sici=0011-3204(198806)29:3<520%3AFFAMOH>2.0.CO3B2-P ''Fact, Fancy, and Myth on Human Evolution'', Alan J. Almquist, John E. Cronin, Current Anthropology, Vol. 29, No. 3 (Jun. , 1988), pp. 520&ndash;522]</ref>
تخمینی در سال ۱۹۸۷ بیان کرد که تنها ۷۰۰ نفر از مجموع ۴۸۰۰۰۰ نفر دانشمندان علوم زیستی و زمین‌شناسی به خلقت گرایی اعتقاد دارند.".<ref name="Newsweek_1987_Martz_McDaniel">As reported by Newsweek: "By one count there are some 700 scientists with respectable academic credentials (out of a total of 480,000 U.S. earth and life scientists) who give credence to creation-science, the general theory that complex life forms did not evolve but appeared 'abruptly'."{{Harvnb|Martz & McDaniel|1987|Ref=CITEREFMartzMcDaniel1987|p=23}}</ref>
پروفسور [[برایان الترز]] نویسنده و متخصص در زمینه مناقشه بین خلقت گرایی و تکامل بیان می‌دارد که ۹۹٫۹ درصد از دانشمندان تکامل را قبول دارند.".<ref name=nihrecord>[http://nihrecord.od.nih.gov/newsletters/2006/07_28_2006/story03.htm ''Finding the Evolution in Medicine''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081122022815/http://nihrecord.od.nih.gov/newsletters/2006/07_28_2006/story03.htm |date=۲۲ نوامبر ۲۰۰۸ }}, Cynthia Delgado, NIH Record, July 28, 2006.</ref>
نظرسنجی ای که توسط مؤسسه گالوپ در سال ۱۹۹۱ انجام شد نشان داد حدود ۵ درصد از دانشمندان آمریکایی شامل آن‌هایی که خارج از زمینه علوم زیستی آموزش دیده‌اند به خلقت گرایی اعتقاد دارند.<ref name=robinson>[http://www.religioustolerance.org/ev_publi.htm ''Public beliefs about evolution and creation'', Robinson, B. A. 1995.]</ref><ref>[http://ncse.com/rncse/17/6/many-scientists-see-gods-hand-evolution ''Many scientists see God's hand in evolution'', Witham, Larry, Reports of the National Center for Science Education 17(6): 33, 1997]</ref>
 
سطر ۹۱ ⟵ ۸۶:
== پشتیبانی و سازگاری نظریه ها ==
 
در بسیاری از موارد، یک نظریه، اساس و پایه ای را تشکیل میدهد که موجب تولید سایر نظریه‌ها می‌شود. [[نسبیت خاص]] و [[نسبیت عام]] [[انیشتین]] یک مثال مناسب در این زمینه است. این دو نظریه پایه و اساسی شدند برای تولید بسیاری از نظریه‌ها و معادلات دیگر (همچون [[قانون هابل]] و معادلات [[شعاع شوارتزیلد]]) <ref name="futurism.com"/>
این بدان معناست که نظریه‌ها پله‌های علم هستند و وقتی یک نظریه به خوبی طبیعت را شرح دهد، اساس و پایه ای می‌شود برای نظریه‌هایی که در پله‌های بعدی قرار دارند و نقاط تاریک جهان را در آن سطوح برای ما روشن میسازند. از طرفی نظریه‌ها همانند دانه‌های [[زنجیر]] به هم بسته می‌شوند و درک کلی علمی از [[طبیعت]] را برای ما فراهم می سازند. و این بستگی نظریه‌ها نشانگر اعتبار علمی آن‌ها و حتی اعتبار علم است که خاطر نشان می‌سازد که [[علم]] به بی راهه نرفته است.
 
سطر ۱۳۶ ⟵ ۱۳۱:
* [http://iran-newspaper.com/newspaper/PagePDF/4068 «بیچاره نظریه! (جایگاه نظریه در علم و نگاه عوامانه به آن)»]، ''روزنامه ایران''، ۲۶ خرداد ۱۳۹۳، شماره ۵۶۷۰، ص ۱۷
 
[[رده:نظریه‌ها]]
[[رده:روش علمی]]
[[رده:فلسفه علم]]
[[رده:مفهوم‌ها]]
[[رده:منطق]]
[[رده:نظریه‌ها]]
[[رده:هستی‌شناسی]]