گویش هورامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[هورامان]] سرزمینی است در دو کشور [[ایران]] و [[عراق]] که میان مناطق کردنشین واقع شده‌است. هورامی‌ها در ایران در دو استان [[کرمانشاه]] و [[کردستان ایران|کردستان]] و در عراق در استان [[سلیمانیه]] حضور دارند که به سه بخش اورامان لهون به مرکزیت شهر [[پاوه]]، اورامان تخت و اورامان ژاورود تقسیم می‌شود، تمرکز اصلی هورامیاورامی زبان هازبانان در دو شهر [[پاوه]] و [[مریوان]] در ایران و شهر [[حلبچه]] در عراق است.<ref>[http://literature.ut.ac.ir/documents/10469/320285/ساخت‌های%20فعلی%20استمراری%20–%20تأکیدی%20در%20گویش%20هورامی.pdf ساخت‌های فعلی استمراری تأکیدی در گویش هورامی]</ref>

تا زمان [[صفویان|صفویه]] گستردگی گویشوران هورامی ناشناخته است و اساسا تا این دوره هیچ مکتوبات قابل توجهی از گویشوران هورامی در دست نیست و حوزه سکونت آنها نیز بسیار محدود بوده است و چیزی که سبب گسترش گویش هورامی گردید این بود که در زمان [[صفویان|صفویه]] و حکومت [[خاندان اردلان|'''خاندان اردلان''']] بسیاری از [[گویش هورامی|مردم هورامی]] در این زمان برای کسب قدرت سیاسی و نزدیکی به [[صفویان|دربار صفویه]] ؛[[شیعه]] شدند(نظیر [[هورامی|هورامی های]] منطقه [[کندوله]]) که در نتیجه پشتیبانی حکومت صفویه از [[خاندان اردلان|خاندان اردلان ها]] و مردم هورامی سبب گردید که مکتوبات [[حکومت اردلان]] به زبان هورامی نگاشته گردد و این امر سبب گسترش [[گویش هورامی|زبان هورامی]] در مناطق جنوبی تر [[کردستان]] گردید و رفته رفته مکتوبات اردلان ها به [[گویش هورامی|زبان هورامی]] نگاشته می شد و البته مذهب بسیاری از مردم منطقه تابعه اردلان [[یارسان|یارسان (اهل حق)]] بود و این مذهب پیوند کاملی با [[گویش هورامی|زبان هورامی]] داشت که در نتیجه زبان غالب شعر وادب حتی برای [[شیعه دوازده‌امامی|شیعیان دوازده امامی]] و [[سنی|اهل سنت]] [[گویش هورامی|هورامی]] گردید.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=راسخون|کد زبان=fa|تاریخ=1393/02/08|وب‌گاه=راسخون|نشانی=http://rasekhoon.net/article/show/893020/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9/|عنوان=چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،|ژورنال=فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35|ناشر=مؤ‌سسة «شیعه‌شناسی»|تاریخ=1393|زبان=fa|شاپا=|doi=|پیوند=|تاریخ دسترسی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرنگار سراب روانسر|کد زبان=fa|تاریخ=1395/12/01|وب‌گاه=پایگاه خبری تحلیلی سراب روانسر|نشانی=http://www.sarabravansar.ir/news/292303/%D8%AA%D8%AC%D9%85%D8%B9-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%86%D9%86%D8%AF%D8%AC|عنوان=تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج}}{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد کلهر|کد زبان=fa|تاریخ=1387|وب‌گاه=پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی|نشانی=http://www.ensani.ir/storage/Files/20100925203950-309.pdf|عنوان=پیشینه ای به ژرفای زمان}}</ref>

تا اوایل صفویه به گویشوران کنونی هورامی؛ هورامی گفته نمی شد بلکه به آنها گوران گفته می شد و '''از اواسط دوران صفویه به علت اینکه اکثریت گویشوران گوران در سرزمینی که در مکتوبات این دوره هوراماناورامان نام گرفت ساکن بودند'''؛ به مرور زمان به مردمان ساکن در این خطه اورامی اطلاق گردید که بعدها این واژه به هورامی و به زبان آنها هورامی گفته شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرنگار خبر آنلاین|کد زبان=fa|تاریخ=1397/09/21|وب‌گاه=خبرگذاری تحلیلی خبر آنلاین|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1212059|عنوان=هورامان سرزمینی گم‌گشته در اعماق تاریخ}}</ref>

تقریباً همه منابع معتبر زبانشناسی هورامی را گویشی از زبان گورانی دانسته‌اند، زبان گورانی متعلق به شاخه [[زازا-گورانی]] از شاخه [[زبان‌های ایرانی شمال‌غربی]] است و با زازایی هم خانواده است.<ref>[http://literature.ut.ac.ir/documents/10469/320285/ساخت‌هاي%20فعلي%20استمراري%20–%20تأكيدي%20در%20گويش%20هورامي.pdf ساخت‌های فعلی استمراری تأکیدی در گویش هورامی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407232752/http://literature.ut.ac.ir/documents/10469/320285/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D9%8A%20%D9%81%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D9%8A%20%E2%80%93%20%D8%AA%D8%A3%D9%83%D9%8A%D8%AF%D9%8A%20%D8%AF%D8%B1%20%DA%AF%D9%88%D9%8A%D8%B4%20%D9%87%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A.pdf |date=۷ آوریل ۲۰۱۴ }} صفحهٔ ۲</ref> از دیدگاه [[دیوید نیل مکنزی|مکنزی]] گویش هورامانیاورامانی مانند دیگر گویش‌های گورانی، دارای برخی مشخصات آوایی است و از آن نظر، به [[گویش‌های مرکز ایران]] نزدیک‌تر است<ref>D. N. Mackenzie [http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/unicode/v3f1/v3f1a050.html Avromani]{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}, Encyclopædia Iranica</ref> اما بااین حال از دیدگاه [[دانشنامه بریتانیکا]] هورامانیاورامانی به عنوان یکی از گویش‌های زبان [[گورانی]] است.<ref>http://www.britannica.com/topic/Iranian-languages</ref> در طول زمان، به خاطر همسایگی با گویش‌هایی مانند سورانی، دادوستد واژگان میان هورامی هااورامانی و این گویش‌ها بسیار بوده‌است.