|
| طول عمر = ۷۹ سال قمری (۷۷ سال خورشیدی)
}}
'''ع'''{{شجره‌نامه حسن بن علی}} ▼
'''عبدالعظیم حسنی''' یا '''شاهزاده عبدالعظیم''' از نوادگان [[امام دوم شیعیان|پیشوای دوم شیعیان]]، [[حسن بن علی (مجتبی)|حسن بن علی بن ابیطالب]] است که در [[شهر ری]] در آرامگاه [[حرم شاه عبدالعظیم|شاه عبدالعظیم]] مدفون شده‌است. کنیه وی ابوالقاسم و ابوالفتح است.
== زندگی‌نامه ==
عبدالعظیم حسنی در روز پنج‌شنبه چهارم ماه ربیع‌الثانی سال ۱۷۳ قمری (۱۳ شهریور ۱۶۸ خورشیدی، ۷۸۹ م)، در زمان پیشوای هفتم شیعیان [[موسی کاظم]] در شهر [[مدینه]] زاده شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه یا حیفا نام داشتند. همسر وی خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید بن [[حسن مجتبی]] (پسرعموی پدرش که در تجریش تهران به نام [[امامزاده قاسم (تهران)|امامزاده قاسم]] مدفون است) بود.
عبدالعظیم به دستور علی النقی به [[شهر ری]] وارد می‌شود و در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می‌آورد. او روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به [[نماز]] می‌ایستاد. گاهی پنهانی از خانه بیرون می‌آمد و قبری را که اکنون روبروی آرامگاهش است زیارت می‌کرد. وی پس از مدتی بیمار می‌شود و چندی بعد در روز سه‌شنبه پانزدهم شوال سال ۲۵۲ قمری (۱۱ آبان ۲۴۵ خ، ۸۶۶ م)، در زمان پیشوای دهم شیعیان [[علی النقی]] ([[خلافت عباسیان]]) درگذشت. وی ۷۹ سال قمری (۷۷ سال خورشیدی) عمر کردند.
== محل دفن ==
[[پرونده:Shah abdolazim gate old.jpg|بندانگشتی|230 px||سردر آرامگاه در دوران قاجار{{سخ}}با نشان [[سلطان صاحبقران]]، بانی نوسازی بنا]]
[[پرونده:Shah abdolazim gate.jpg|بندانگشتی|230 px||سردر آرامگاه در زمان کنونی{{سخ}}با نشان زمان و شمار آرا [[رفراندوم جمهوری اسلامی]]]]
[[پرونده:Shah abdolazim zarih.jpg|بندانگشتی|230 px||[[ضریح]]]]
'''حرم شاه‌عبدالعظیم''' محل دفن عبدالعظیم حسنی است که در شهر [[ری]] (در جنوب [[تهران]]) قرار دارد. این آرامگاه مربوط به [[دوره ایلخانی]] - [[دوره صفوی]] - [[دوره قاجار]] است. این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۱۱|۱۱|۱۳۳۴|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۴۰۶ به‌عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://iranshahrpedia.com/static/view/page/cultural-heritage-reports |عنوان=دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191006234339/http://iranshahrpedia.com/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip |تاریخ بایگانی=۶ اکتبر ۲۰۱۹|ناشر=وزارت راه و شهرسازی |تاریخ بازدید=۱۰ اکتبر ۲۰۱۹ |پیوند مرده=خیر}}</ref>
بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. در گاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد به فرمان پادشاهان [[خاندان بویه]] و سپس با تلاش [[مجدالملک قمی]] ساخته شد.
بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود هشت متر است. در بالا مانند همه بناهای سلجوقی برفراز چهارگوشه حرم چهار [[گوشوار]] یعنی چهار طاق مورب بنا کرده‌اند و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده‌ضلعی ساخته‌اند. روی این شانزده‌ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده‌است. تمام این بخش‌ها از درون [[آیینه‌کاری]] شده‌است. تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان [[شاه‌طهماسب]] صفوی انجام گرفته‌است. صحن‌ها و ایوان از آثار دوره صفوی می‌باشد.
در دوره [[قاجار]] تعمیرات و اضافات بسیاری صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان [[ناصرالدین شاه]] در سال ۱۲۷۰ هجری قمری برابر با ۱۸۳۵ میلادی انجام گرفته‌است.
== تبارشناسی ==
پس از درگذشت عبدالعظیم حسنی، هنگامی که می‌خواستند او را [[غسل]] دهند کاغذی را در پیراهنش می‌یابند که در آن نسب وی و پدرانش این‌گونه آمده‌است:<ref>[[رجال نجاشی]]، نوشته [[احمد بن علی نجاشی]]، جلد ۲، صفحه ۶۷، ش ۶۵۱</ref><ref>زندگانی حضرت عبدالعظیم، عزیزالله عطاردی، صفحهٔ ۲۷</ref>
:''«من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن [[حسن مجتبی|حسن]] بن [[علی بن ابیطالب]] هستم.»''
براساس این نسخه از [[رجال نجاشی]]، در نسب وی، میان او و [[امام دوم شیعیان]] ([[حسن مجتبی]])، پنج نفر واسطه وجود دارد. اما در نسخه‌های معتبر این کتاب،<ref>معجم رجال الحدیث، جلد ۱۰، صفحه ۴۶، ش ۶۵۸۰</ref> میان «زید بن حسن» (نیای سوم او) و «[[حسن مجتبی|حسن بن علی]]»، شخص دیگری واسطه نیست.
در کتاب ''مهاجران آل ابوطالب'' در ذکر اسامی واردشدگان به شهر ری از فرزندان علی بن حسن بن زید بن حسن بن [[علی بن ابیطالب]] نام وی به شکل «ابوالقاسم عبدالعظیم فرزند عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن» آمده‌است.<ref>مهاجران آل ابوطالب، ترجمه محمدرضا عطایی، صفحهٔ ۲۳۵</ref>
=== نیاکان به ترتیب ===
# ''عبدالله بن علی'': پدر عبدالعظیم، «عبدالله» نام داشت و مادرش، «فاطمه» دختر عقبة بن قیس بود.<ref>منتقلة الطالبیة، ابراهیم بن ناصر بن طباطبا علوی اصفهانی، صفحه ۱۵۷ به نقل از «شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی و شهر ری (مجموعه رساله‌های خطی و سنگی پیرامون حضرت عبدالعظیم)»</ref><ref>مجموعه مقالات چاپ شده، رضا استادی، صفحه ۷۲، مقاله «آشنایی با حضرت عبدالعظیم علیه السّلام و مصادر شرح حال او»</ref> عبدالله، در زمان حیات جدّش «حسن بن زید» زاده شد و چون پیش از زایشش، پدرش «علی» در زندان درگذشت، جدّش سرپرستی او را به عهده گرفت.
# ''علی بن حسن'': نام جد نخست عبدالعظیم، «علی» و لقب او «سدید» است. وی همراه پسر عمویش عبدالله محض و گروهی دیگر از سادات حسینی، در دوران خلافت [[منصور (خلیفه)|منصور]] ضد [[خلافت عباسیان|عباسیان]] قیام کرد. جمعی از آنان و از جمله وی، دستگیر و به [[بغداد]] منتقل شدند. او پس از مدتی در زندان درگذشت.
# ''حسن بن زید'':جد دوم عبدالعظیم، «حسن» نام داشت. وی تنها فرزند پسر زید بود که از بزرگان عصر خودش به‌شمار می‌رفت و در بین بنی هاشم، به بخشش، کرَم، سخاوت و خدمت به نیازمندان، شهرت داشته‌است. وی از سوی [[منصور (خلیفه)|منصور]] خلیفه عباسی به ولایت [[مدینه]] گمارده شد؛ ولی پس از مدتی، مورد خشم او قرار گرفت و به زندان افتاد<ref>تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، [[شمس‌الدین ذهبی|شمس‌الدین محمد ذهبی]]، جلد ۱۳، صفحهٔ ۴۱۴</ref> و در سال ۱۶۸ ق، در سن هشتاد سالگی درگذشت.
# ''زید بن حسن بن علی بن ابیطالب'': جد سوم عبدالعظیم، زید فرزند بزرگ [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] است. او سرپرست وقفهای [[پیامبر اسلام]] بوده و به بزرگواری، پرهیزکاری و نیکوکاری توصیف گردیده‌است. شاعران، او را ستوده و مردم از هر سو به وی روی می‌آورده‌اند.<ref>[[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد]]، نوشته [[شیخ مفید]]، جلد ۲، صفحهٔ ۲۱</ref> وی در یکصد سالگی، درگذشت<ref>قول ۹۰ و ۹۵ سالگی هم گفته شده‌است</ref> و در زمینی به نام «حاجز» در نزدیکی مدینه دفن گردید.
== آثار و نوشته‌ها ==
* خطب امیرالمؤمنین
* الیوم و اللیلة
* انتشار ۱۷۹ حدیث با واسطه و بی واسطه از [[علی بن موسی الرضا]]، [[محمد تقی]]، [[علی النقی]]
== جستارهای وابسته ==
* [[حرم شاه عبدالعظیم]]
== منابع ==
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=سلمانی آرانی |نام=حبیب‌الله |کتاب=امین امامت حضرت عبدالعظیم | ناشر=سرمایه سخن |سال=۱۳۹۳ |مکان=تهران |شابک=۹۷۸-۶۰۰-۹۳۶۴۸-۷-۹}}<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3765998 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]</ref>
* ''مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم علیه السلام''، جلد ۳، صفحه ۵۰ (مقاله «بررسی کلی روایات حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام»، محمدکاظم رحمان ستایش)
* ''عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب''، نوشته [[ابن عنبه]] صفحه‌های ۹۴٬۹۳٬۷۰٬۶۹
* ''سر السلسلة العلویة فی انساب السادة العلویة''، نوشته [[سهل البخاری]]، صفحه‌های ۲۰ تا ۲۴
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
▲{{شجره‌نامه حسن بن علی}}
[[رده:آثار ملی ایران]]
| 