سکههای ایران: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
ویرایش بهوسیلهٔ ابرابزار: |
|||
خط ۱:
[[پرونده:2000dinar (1).jpg|بندانگشتی|250px|چپ|سکه ۲۰۰۰ [[دینار|دیناری]] که معادل ۲ [[قران]] بود (دوره [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه قاجار]])]]
'''سکههای ایران''' بخشی از [[پول ملی ایران]] است که به تمامی [[سکه
سکه یک تکه فلز به وزن معین است که روی آن نشان رسمی
سکه از فلزات مختلف مانند طلا، نقره و
== چگونگی ضرب سکه ==
در ایران معمولاً سکه را با چکش ضرب میزدند و طریقه ضرب این گونه مسکوکات آسان بود. قرنها به این ترتیب عمل میکردند که ابتدا نقش پشت سکه را روی فلز محکمی که معمولاً از فولاد بود بهطور معکوس و منفی حکاکی میکردند و آن را در وسط سندان کار میگذاشتند و به همان طرز عیناً نقش روی سکه را نیز در سر سنبهای از فولاد حکاکی میکردند. پس از تعیین عیار مناسب فلزات و ذوب و شمش نمودن، آنها را خرد کرده، به قطر و وزن لازم به صورت قطعاتی میبریدند و آن را گداخته، به ضرب فشار چکش به صورت مسکوک
در
بر اساس نوشتههای کتاب
:۱- دستگاه سباکی (گدازنده) برای ذوب و خالص کردن طلا و نقره.
:۲- دستگاه قرص کوبی که فلزات را به شکل قرص
:۳- دستگاه آهنگری برای شمش کردن فلزات.
:۴ - دستگاه چرخ کشی برای نوار کردن شمشها به ضخامت معین.
:۵ - دستگاه قطاعی برای قطعه قطعه کردن نوار فلزات.
:۶ - دستگاه کهله کوبی، فلزات قطعه شده را پهن کرده، به اندازه سکه
:۷ - دستگاه سفیدی گری، قرصهای زر و سیم را پاک میکرد.
:۸ - دستگاه تخش کنی، قرصهای کم وزن را جدا کرده، مجدداً با وزن صحیح آماده میکرد.
:۹ - دستگاه سکه کنی، قرصها را سکه میکند<ref>میرزا سمیعا، ٢٢</ref>
در دوران [[افشاریه]] و [[زندیه]] تا اواسط [[قاجاریه]] وضع ضرب سکه کم و بیش به همان صورت بود تا در سال ۱۲۸۲ هـ
بزرگترین سکه جهان سکهای زرین است که نوشته روی آن به فارسی است و مشخصات سکه عبارت است از: وزن آن بیش از هفتاد [[اونس]] (اونس = ۳۱٫۱۰۳۴۷۶۸ گرم) - اندازه قطر و دایره این سکه ۵/۱۴ سانتیمتر است. نوشته روی سکه «لا اله الا الله محمد
::از صدق ابی بکر شد ایمان انور
:اسلام قوی دست شد از عدل عمر
:دین تازه شد از شرم و حیای عثمان
:و ز علم علی یافت ولایت زیور
این سکه منحصربهفرد بوده و اکنون در موزه بریتانیاست.<ref>شهبازی فراهانی، ١٣٨٠: ١٩</ref>
== سکههای تقلبی
[[سکه تقلبی]]، سکهای است که از فلزات ارزان قیمت، به ظاهر به صورت سکه اصل ساخته میشود. در گذشته و حال کسانی که سکه تقلبی میساختند، برای انجام کار خود بیشتر از فلزات ارزان چون مس و برنج سکههایی شبیه به اصل فراهم مینمودند و بعد روی آنها را با آب زر یا سیم میپوشاندند و به جای سکههای اصل روانه بازار میکردند. لغت «سه توی» نیز به معنی سکه تقلبی آمده و آن عبارتست از «پول قلب و مسکوک مسی که روی آن آب طلا یا نقره داده باشند». بدون شک کمی پس از پیدایش سکه، قلب و دگرگونی در آن نیز پدید آمدهاست، اگر چه دقیقاً نمیتوان از تاریخ شروع تقلب در سکه را تعیین نمود. اما میدانیم که پس از پیدایش الکترون نخستین سکه جهان در [[لیدی]]، کسانی که مبادرت به تهیه الکترومهای تقلبی نمودند، تا جایی که [[قارون]] پادشاه کشور [[لیدیه|لیدی]] در سال ۵۵۰ پیش از میلاد به همین جهت [[الکتروم]] را از گردش انداخت.<ref>شهبازی فراهانی، ١٣٨٠: ٣٩</ref>
نکته مهم آن که در [[بررسیهای تاریخی]] مشاهده میشود، هرگاه در ارکان اداری حکومتها سستی پدیدار گردد، همان طوریکه در تمامی زمینههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه خلل و تقلب پدید میآید. ضرب سکه نیز از این دایره عمل بیرون نبوده و تقلب سکه هم نمودار میگردد و گسترش مییابد علت دیگری را هم که سبب رواج بازار سکه تقلبی میگردد، نباید از نظر دور داشت، آن هم کمیابی سکه در سطح جامعهاست که به دلایل مختلف ممکن است رخ دهد.
در [[لغتنامه دهخدا]] دربارهٔ اولین کسی که مبادرت به ضرب [[درهم]] تقلبی کرد، آمدهاست:
«گویند نخستین کسی که درهم غش دار سکه زد، [[عبیدالله بن زیاد]] بود.» و در کتاب «مقیاسات و نفوذ در حکومت اسلامی» مذکور است: «بلاذری میگوید: روزی مردی را نزد [[عمر بن عبدالعزیز]] آوردند. (که تقلب سکه میکرد» عمر دستور داد او را تازیانه زدند و زندانی کردند و سکه او را در آتش انداختند.» و نویسنده «تاریخ آل جلایر» سخنی دربارهٔ تقلب سکه دارد او مینویسد: «دردوران جلایریان برای جلوگیری از تقلب، عیار سکه را از بین بردند و تنها زر را با [[بوره]] و سیم را با کمی جیوه مخلوط کردند.»
چنانکه اشاره شد، تقلب سکه مربوط به دوره خاصی نیست، بلکه در تمامی دورهها شاهد آن بودهایم. اما در عهد قجر با توجه به محیط فسار آلوده اش این امر بیش از پیش رواج و ادامه داشتهاست. در کتب تاریخ این دوره به موارد بسیاری از این دست
البته اینگونه تقلبها اگر چه مخرب پایه و اساس اقتصاد کشور ما بود، اما سبب [[بهرهوری]] فراوانی برای بیگانگان میشد. اتفاقاً «خالد بیگ» سفیر عثمانی زمانی به واسطه مسکوکات قلابی گفته بود: حاجی محمد حسن، از شما خیلی ممنونم، چرا که عیار پول شما سبب شد که یک ثلث بر مواجب من [[دولت عثمانی]] بیفزاید. زیرا که [[لیره عثمانی]] سابق ۲۰ قران بود و حالا ۳۰ قران شدهاست.
این گفتار را با بیان این مطلب به پایان میرسانیم که میگویند، میرزا آقا خان نوری صدراعظم ناصرالدین شاه مرد بد نهادی که بر جایگاه [[میرزا تقی خان امیرکبیر]] تکیه زد، به پاس خدماتی که برای [[انگلستان|انگلیسیها]] در انعقاد قرارداد و معاهده [[پاریس]] انجام داد. از آنها پانصد هزار تومان [[لیره انگلیس]] رشوه گرفت. بهطوریکه بعدها روشن گشت تمام سکههای مزبور تقلبی بودهاست.
سطر ۴۹ ⟵ ۴۸:
چنانکه پیش از این بیان شد، نخستین بار [[داریوش اول]] مبادرت به ضرب سکههای زرین «[[دریک]]» نمود و ضرب این نوع سکهها فقط به فرمان وی صورت میگرفت و در دورههای دیگر نیز بر ضرب سکههای زرین حساسیت بیشتری وجود داشت. بهطور کلی در طول تاریخ به سبب همین محدودیت ضرب سکههای زرین و نیز به علت ارزش زیادی که این نوع سکه نسبت به دیگر سکهها داشت، در میان مردم کمتر رواج داشت و گاهی در دورهای اصلاً رایج نبوده و حتی ضرب هم نشدهاست. در کتاب «تاریخ ایران» راجع به ضرب سکههای زرین بعد از اسلام مینویسد: «ضرب مسکوک زرین درایران به معنی واقعی تا حدود ۲۲۰ قمری ظاهر نمیشود.» و «[[ژان شاردن]]» جهانگرد فرانسوی که در [[عصر صفویه]] از ایران دیدن کردهاست در سیاحت نامهاش مینویسد: «ایرانیان [دوره صفوی] هیچگونه مسکوک زرین ندارند.»
در دوران قاجاریه دو دسته سکههای زرین ضرب میگردید. دسته اول قطعات زرین
=== سکههای سیمین ===
سطر ۵۵ ⟵ ۵۴:
[[پرونده:MazaeusPersianSatrapAtTarsus.jpg|بندانگشتی|200 px|سکه مربوط به ساتراپی تارسوس]]
[[پرونده:Kavad I coin.jpg|بندانگشتی|200 px|سکه نقره دوره کواد اول، پادشاه ساسانی]]
نخستین سکههای سیمین در ایران در دوره پادشاهی [[داریوش اول]] ضرب و پخش گردید. از آن دوره تا [[قاجاریه]] سکههایی که در ایران میان مردم رواج داشت بیشتر سیمین و مسین بودهاست. شواهد بسیاری بر این مدعا در تاریخ موجود است که ذکر تمامی آن ضرورت ندارد به عنوان مثال «شاردن» (Chardin) سیاح معروف از سکههای [[دوره صفویه]] ذکری به میان آوردهاست. او مینویسد: «پول جاری ایرانیان [
بخش اعظم سکههای رایج قاجاریه را سکههای سیمین تشکیل میداد و از آنجا که در این دوره بر اساس منافع [[بریتانیا]] و برخی از کشورهای قدرتمند وقت، ارزش سیم در بازار جهانی بخصوص در [[آسیا]] رو به کاهش بود و به تبع از آن ارزش سیم در بازار [[ایران]] پیوسته پایین میآمد، این روند بر [[پول ایران]] اثر مستقیم داشت و در این رهگذر لطمه بزرگی بر پایه اقتصاد و سازمان امور مالی کشور وارد و ایران را دچار بحران شدید پولی نمود.
سطر ۷۷ ⟵ ۷۶:
== دورههای تاریخی سکه در ایران ==
سکههای ایرانی را میتوان به دو دوره شاخص، پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم کرد. راجع به دوره اول یعنی پیش از اسلام دانشمند معاصر روانشاد پورداود در زمینه سابقه آشنایی ایرانیان با سکه میگوید که پیش از هخامنشیان، در زمان پادشاهای «هووخشتر» میان دولتهای ماد و لیدی جنگ
منظور از بیان این مطلب، اشاره بدین نکته بود که آشنایی ایرانیان با سکه به دوران مادها میرسد، و این آشنایی کماکان ادامه مییابد، تا اینکه در سال ۵۴۶ پیش از میلاد در دوره سلطنت کورش، کشور لیدی به تصرف ایرانیان درآمد، و بدیهی است در این زمان، ضرابخانه لیدی که بخشی از سرزمین پهناور هخامنشیان شده بود، به کار خود یعنی ضرب سکه ادامه میداد.
سطر ۸۳ ⟵ ۸۲:
ضرب سکه در ایران از زمان داریوش که اولین سکه ایرانی ضرب گردید، تا امروز ادامه یافت و ضرابخانهها پیوسته گسترش و پیشرفت نموده و با گذشت زمان تکنیک ضرب سکه تکامل یافتهاست.
در دوره دوم، یعنی دوره پس از اسلام، اولین سکه اسلامی که در ایران نیز به کار میرفت، سکه درهم سیمین [[عبدالملک بن مروان]] است که در سال ۷۵ هجری به تقلدی از درهم ساسانیان ضرب
پس از ضرب سکههای اسلامی، درایران نیز ضرابخانهها سکهها را به گونه اسلامی و با همان مشخصات سکههای دیگر سرزمینهای اسلامی ضرب میکردند. بدیهی است در حکومتهای مختلف بنا بر مقتضای سیاست و سلیقه فرمانروایان تغییراتی جزیی و کلی در نوشته و دیگر خصیصههای سکه پدید میآمد.
== سکهزنی در ایران باستان ==
هخامنشیان (۳۳۱ –۵۵۰ ق. م)، قبل از شناسایی واحد تبادل نقره و برنز هخامنشیان در بابل سیستم وزن بر اساس Še
۱۶۰ Še = ۱ shglu
66 mauu = ۶۰ Pownds
پس هر manu تقریباً معادل یک پوند است.
سطر ۹۵ ⟵ ۹۴:
بر این باور اولین سکههای طلای خالص و نقره خالص در همان ضرابخانه تولید شدهاست. آنها تصویر روبرویی از یک شیر و یک گاو نر را در روی سکه و دو مربع حک شده بر پشت سکه ضرب میکردند که عموماً سمبلی بوده که همراه نام پارسه وجود داشته.
به این دلیل و به دلایل دیگر در بین بعضی دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد. بعضی معتقدند که این سکهها پس از فتح کشور ساردیس توسط کورش در ۵۴۷ تولید شدهاند. برخی دیگر همچنان برسر همان نظریه قدیمی هستند که دست کم سکههای طلا متعلق به زمانهای قدیم تر، در طول پادشاهای فرمانروای لیدیه کرسوس میباشد. مرجعهای متعددی در متون قدیمی یونان بر وجود سکههای طلای [[کرزوس]] دلالت دارند که باور بر این است که تنها همین سکهها مقصود بودهاست.
در هر حال این سکهها در تاریخی مابین قرن ششم قبل از میلاد و سالهای ۵۰۰ و ۵۲۱ ثبت شدهاند. از حدود سالهای ۵۰۰ قبل از میلاد سری دیگری در دست است که بی شک سکههای [[امپراتوری ایران]]
ضرب سکه دریک تا زمان کشورگشایی توسط اسکندر در سال ۳۳۱ ادامه یافت و شاید حتی در زیر سلطه او نیز. اما تولید سکههای نقره به نظر میرسد در اوایل قرن چهارم متوقف شده. اما داریوش اصلاحات خاصی به وجود آورد. به عنوان مثال یک سند از جنس پاپیروس متعلق به مصر به تاریخ قرن ۵ قبل از میلاد تأیید میکند که کالاها بر ساس وزن (سنگ) مخصوص شاه پرداخت میشود. سکه دریک ۴/۸ گرم وزن داشته و ۹۸٪ طلایی خالص بوده. سیگلو shgloi ۲/۱۱ گرم وزن داشته و محتوای نقره بالای ۹۰٪ بودهاست، ۲۰ سکه sigloi با ۱ سکه Poric برابر بوده. نسبت ارزش نقره و طلا به صورت نظری ۱/۳/۱۳ بوده.
سکههای نقره به واحدهای و هم ضرب میشدهاند سکههای doric و sigloi دریک و سیگل سکههای تجاری بودند که معمولاً از نظر وزن، خلوص و حتی طرح به عنوان سرمشق از جلوه و وجهه خاصی برخوردار بودند. سکههای در یک دریک به عنوان واحد طلای استاندارد درمیان غرب امپراتوری موجود بوده، اما در قرن پنجم، ضرابخانه طلای دیگری دربابل تأسیس شد و شاید تعدادی ضرابخانه دیگر در قرن ۴ موجود بوده.
به نظر میرسد که نسبت زیادی از پول رایج هخامنشیان به اختصاص تجهیزات نظامی ضرب میشده. طلا برای [[نیروی زمینی]] و نقره برای [[نیروی دریایی]]. دید کنجکاو ممکن است این ذهنیت را به وجود آورد که نقش پول رایج نواحی مدیترانه بودهاست، جایی که نیروی زمینی ارتش
در مرکز بازرگانی از آنها به جای پول استفاده میشود (هر کدام با توجه به ارزش خود) اما گاهی به جای گونههای دیگر شمش شمرده میشده و در انبارها به صورت مخلوط با شمشهای نقره از انواع مختلف یافت میشد. با وجود اینکه اطلاعات اندکی از سازماندهی و کارایی ضرابخانههای دوران هخامنشیان در دست است. این موضوع واضح است که امپراتوران حق خود میدانستند که سکههای طلا در امپراتوری خود داشته باشند و دیکتاتوری و خراجگیری به آنها این حق را داده که آنها سکههای نقره برای غیر محلی به نام خود داشته باشند هر چند هم بر اساس اصلاحات استاندارد وزن، که از پادشاهی باختری [[خوارزم]] و [[سغد]] گرفته شده پایه بندی شدهاند. درمقابل، در فلات ایران - افغان، تجارت به صورت گستردهای بهوسیله معاملات شمش هدایت میشود (شمشهای نقره به عنوان وزن استاندارد و سکه نیم اونس طلا به عنوان واحد شمارش) دریک و سیگل از نظر ظاهر به همان شمایل هخامنشی باقیماند، با [[نقش مهر]] بدون نوشته دریک قسمت اما سکه زنی در سواحل مدیترانه دارای شکل جدیدتر و آشناتری با نقشهای در دو طرف و نوشتههایی معرف صاحب اختیار ثبت، با وجود استقبال زیاد از سکههای هخامنشی، گسترش روابط پولی کردن به وسیله حدود موجود گونهها به شدت
هیچ معدن طلا و نقره مهمی در ایران موجود نبود و حتی مس نیز گاهی وارد میشد. هخامنشیان بهطور مثال فلزات سخت را ذوب میکردند و در ظرفهایی میریختند قالبها شکسته میشود و شمشها به انبارها میرفت. در نتیجه با اینکه مالیات به واحدهای پولی تعبیر شد پرداختهای حقیقی معمولاً از نوع کالا بود.
درقصر داریوش در تخت جمشید کارگران با اجناس حقوق میگرفتند (بهوسیله کالا). بره و آهو مقیاس بودند ۱ بره در ازای ۳ shelcel، ۱ اکوزه تواب برابر ۱ shelced در ازای کارهای رسمی نیز به جای [[وجه نقد]] از محصولات زمین پرداخت میشد.
از یک کتیبه یافته در تخت جمشید این چنین دریافت شده که در طول دوران خشایار شاه؟ (
رونان [[گریشمن]] این سیستم را با سیستم اسکندر (
== هخامنشیان ==
در دوره داریوش سوم، دو دریکی که به وزن ۱۶/۰۸ گرم و نیم دریکی که نصف دریک بود و از لحاظ نقش نیز مختصر تفاوتی با دریک و سیکل داشت، ایجاد گردید.
بر پشت سکههای دریک و شکل، معمولاً فرورفتگی نامنظم مربع یا مربع مستطیل وجو دارد که در بعضی از این فرورفتگیها اگر دقت شود نقش دیده میشود. بعضی از سکه شناسان در تحقیقات خود اشاره به نقوشی مانند حیوان خوابیده یا سر حیوان، یا سر اسب یا پرنده یا ماهی نمودهاند.
سطر ۱۱۵ ⟵ ۱۱۴:
بر روی تعدادی از سکههای شاهی هخامنشی نیز علائم و نشانههایی موجود است که بتوان آنها را به واسطه تفاوتی که با علائم سکههای ضرب شده در شهرهای لیبی، یا مفیلی یا کیلیکیه دارند، ضرابخانه شهری را که سکه در آن ضرب گردیده تعیین نمود. به جز این نشانهها، علائم دیگر به انضمام حروف نیز گاهی بر روی دو دریکیها مشاهده میگردد که چون این علائم بر روی سکههای ماژه که در بابل پس از دوران هخامنشی در مدت فرمانروایی خود ضرب زده و بر روی چند سکه اسکندر و سلوکوس اول دیده شدهاست، میتوان یقین داشت که این سکههای دو دریکی پس از [[دوره هخامنشی]] ضرب زده شده و محل ضرب بابل بودهاست.
بر سکههای دو دریکی، یا شیارهای مواج با نقش دو هلال یا نقش قسمت جلو کشتی دیده
سکههای شاهنشاهی در کلیه ممالک مجاور بخصوص یونان زیاد رواج داشت، بهطوریکه بانکداران خارجی با رغبت زیاد پول هخامنشی را میپذیرفتند و قسمت مهمی از معاملات بانکی خود را با آن انجام میدادند.
اکنون به اختصار دربارهٔ سکه هر یک از شاهنشاهان توضیح داده میشود، ولی چون نقش همه آنها به طرز کماندار پارسی است، از مکرر گویی دربارهٔ اندام و انواع سلاح آنها صرفنظر میکنیم و فقط به شرح تصویر نیم رخ هر یک میپردازیم.
بنابر تحقیقات جدیدی که دربارهٔ [[سکههای هخامنشی]] توسط سکهشناس نامی آقای رابینسون پس از کشف گنجینه هخامنشی در ازمیر در سال ۱۹۵۱ انجام گردیدهاست، این نظریه صحیح به نظر میرسد که سکههای اولیه این دوره دارای نقش نیم تنه شاه یا نقش شاه در حال کمان کشیدن است و نوع دیگر که نیزه به دست دارد، از دوره خشایارشا به بعد ضرب گردیدهاست.
* داریوش اول (
روی سکه - نقش نیم تنه داریوش اول و نیم رخ شاهنشاه با ریش بلند که تا روی سینه آمده و بینی کشیده و متناسب و موهایی که بر پشت گردن گرد آمدهاست و بر روی سر تاج نسبتاً کوتاهی که دارای پنج کنگره میباشد، دیده میشود.
سطر ۱۲۵ ⟵ ۱۲۴:
وزن سکه - ۵/۴۵ گرم
سکه نقره دیگری از داریوش اول که روی آن شاهنشاه هخامنشی به صورت کماندار و در حال کمان کشیدن نقر گردیدهاست.
خشایار شا (
روی سکه - نقش معمولی سکههای شاهنشاهی، اختلاف تصویر این شاهنشاه با [[تصویر داریوش]] اول به واسطه بزرگی سر و برجستگی گونه و ریش بلند نوک تیز واضح است.
پشت سکه - فرو رفتگی نامنظم مستطیلی شکل (نقره)
وزن سکه - ۵۵/۵ گرم
دریک خشایارشا به همین طرح و به وزن ۸/۰۴ گرم است.
اردشیر اول (
سکههای اردشیر اول با جزییات کمی نسبت به سکههای پدرش خشایارشا اختلاف مختصر دارد.
روی سکه - نقش معمولی سکههای شاهنشاهی، تاج کمی بلندتر از تاج خشایارشا و ریش مرتب مستقیم تا روی سینه آمدهاست و موهای سر در پشت گردن برگشته و انبوه میباشد.
سطر ۱۴۰ ⟵ ۱۳۹:
روی سکه (نقش معمولی سکههای شاهنشاهی، نیم رخ داریوش دوم با ریش مجعد و درهم و موهای ترک ترک که در پشت گردن به موازات هم ریخته شدهاست و بر روی سر وی تاج بلند با دندانههای نوک تیز قرار دارد و قیافه او شکسته و پیر است.
پشت سکه - مانند سکههای اردشیر اول است.
وزن - ۴/۹۵ گرم
اردشیر دوم (۳۵۸ – ۴۰۴ ق. م)
برای تمیز دادن سکههای اردشیر دوم و صحت تشخیص آنها، بهترین وسیله مقایسه آنهاست با سکههای سلاطین یا ساتراپهای آن دوره، چنانکه از روی سکههای شاه صیدا، استراتون اول و تیسافرن و ساتراپ سارد (که در یک طرف سکه تصویر این شاهنشاه منقوش است) میتوان سکههای اردشیر دوم را به خوبی تشخیص داد و تنظیم کرد.
روی سکه - نقش معمولی سکههای شاهنشاهی، نیم رخ اردشیر دوم با تاج کوتاه و موهای جمع شده در پشت گردن، بر خلاف معمول سکهای از اردشیر دوم به دست آمده که او را در حال کشیدن کمان نشان میدهد.
پشت سکه - کنده کاری نامنظم مربعی شکل
اردشیر سوم (۳۳۶ – ۳۵۸ ق. م)
روی سکه - نقش معمولی سکههای شاهنشاهی، نیم رخ اردشیر با ریش بلند نوک تیز با موهای پر پشت که گوشها و پشت گردن را به خوبی پوشاندهاست و تشخیص سکههای این شاهنشاه با مقایسه سکههای سلاطین ممالک تابع مثل اوراگوراس دوم که دریک طرف سکه نقش اردشیر سوم میباشد، بسیار سهل است.
پشت سکه - فرو رفتگی نامنظم (درکتاب دمرگان سکهای از این شاهنشاه موجود است که به جای آنکه مانند معمول نیزه به دست داشته باشد، دستش را بلند کردهاست
آرسس (۳۳۶ ق. م)
این شاهزاده که پس از مرگ پدر برای مدت کوتاهی به سرپرستی خواجه به سلطنت رسید و به دست همان خواجه کشته شد، بهطور یقین دارای سکه بودهاست و به همین دلیل ارنست بابلون چند سکه نقره هخامنشی را که نقش معمولی شاهنشاه را با صورتی عریض و بینی بزرگ و ریش بلند دارد، به او منتسب میداند.
درمجموعه [[موزه ایران باستان]] نیز سکه نقرهای آز آرسس موجود است
داریوش سوم (۳۳۱ – ۳۳۶ ق. م)
این شاهنشاه علاوه بر دریک و شکل دو دریکی و نیم دریکی نیز سکه زده و نقش روی سکه بیشتر به وضع معمولی میباشد. گاهی کماندار که شخص شاهنشاه است، به جای نیزه خنجر به دست گرفتهاست در پشت سکه برای نخستین بار به جای مربع
تصویر این شاهنشاه که آخرین شاهنشاه هخامنشی است، بر روی سکههای سلاطین تابع و ساتراپهای آن دوره از جمله ممنون مشاهده میشود.
سکههای این شاهنشاه پس از انقراض [[امپراتوری هخامنشی]] نیز رایج بوده و مانند مظهر ملیت ایران تا مدتی ضرب آنها ادامه داشتهاست.
سکههای فرمانروایان (ساتراپ) هخامنشی
در قسمتهای قبل تذکر داده شد که در دوره هخامنشی علاوه بر
سکههای شاهی که در ضرابخانههای سلطنتی تهیه میشد، ساتراپها نیز که نماینده شاهنشاه بودند، اغلب اجازه سکه زدن را داشتند. بخصوص در مواقعی که مأموریت جنگی و فرماندهی به آنان محول میگردید.
متأسفانه تا به حال سکههای تمام ساتراپهایی که نامشان درتاریخ ضبط است، به دست نیامدهاست، ولی از آن عده که دارای سکه هستند، بیشتر ساتراپهایی میباشند که در ایالات غربی شاهنشاهی مأموریت
* تیسافرن
تیسافرن پسر ویدرن برادر استاتیرا زن اردشیر دوم بودهاست. پس از آنکه ولی لیدی پیسوتنس را که به فکر استقلال افتاده بود با حسن تدبیر وادار به تسلیم و آن غائله را رفع کرد، داریوش دوم از طرف شاهنشاه وقت به فرمانروایی لیدی منصوب گردید. وی در دوره فرمانروایی خود در جنگ با اسپارت در سال ۴۱۱ ق.
چهار درهمی نقره
روی سکه - نیم رخ تیسافرن با کلاه پارسی
پشت سکه - تصویر اردشیر دوم به طرز کماندار پارسی که پشت سر او چنگ قرار دارد و بالای سر به [[خط یونانی]] یعنی شاهنشاه نوشته شدهاست.
یک سکه بسیار ممتاز از تیسافرن در مجموعه موزه انگلستان موجود است که آن را میتوان جزو شاهکارهای هنری شمرد، دریک طرف نیم رخ او با کلاه پارسی و در طرف دیگر چنگی منقوش است.
سکه دیگری از این فرمانروای پارسی موجود است که مربوط به زمانی است که وی در سرزمینهای یونانینشین پیشروی داشتهاست. در روی سکه تصویر تیسافرن با کلاه پارسی با قیافه بسیار نجیب نقش شده و در پشت سکه جغد که یکی از مظاهر شهرهای یونان است، نقر است.
* فرناباذ
فرناباذ بعد از پدرش فرناس (
فرناباذ وقتی شهر سیزیک را از یونانیها پس گرفت، بدین مناسب (۴۱۱ق. م) سکه زد.
از سکههای این دوره تا به حال فقط یک سکه دیده شدهاست.
این سکه در نوع خود بینظیر است و دارای نقش بسیار ممتازی است و بهطور قطع سر سکه آن را هنرمند چیرهدستی تهیه کردهاست.
روی سکه - نیم رخ فرناباذ با کلاه پارسی و نوشته نام او به خط یونانی قرار دارد.
پشت سکه - طرح دماغه کشتی و در زیر آن ماهی نقر است
فرناباذ به امر اردشیر دوم با کنن دریاسالار آتنی ضد اسپارت وارد مبارزه شد. وی علاوه برسمت فرمانروایی فریگیه، فرماندهی قوای بحری را نیز داشت. فرناباذ در مدت بسیار کمی بحریه اسپارت را مغلوب نمود، حتی دامنه جنگ را به لاسدمون کشاند و بعد از آنجا به کرنت رفت و مورد استقبال اهالی که او را ناجی خود میدانستند، قرار گرفت.
فرناباذ برای تهیه قوای بحری و جنگ با اسپارت درشهرهای کیلیکیه در سال ۳۹۳ و ۳۹۲ ق. م سکه زد و این سکهها با سکههای قبلی که در سیریک زده شد اختلاف دارند.
سطر ۱۸۰ ⟵ ۱۷۹:
پشت سکه - نیم رخ تریباذ با کلاه پارسی که در پشت سر او کلمه یونانی MAΛ (نام شهر مالوس) نوشته شدهاست.
داتام
داتام پسر کامیسار فرمانروای کیلیکیه بود. پس از کشته شدن پدرش در سال ۳۸۶ ق. م جانشین او گردید و رشادت و لیاقت خود را در دستگیری پادشاه پافلاگونی که با اردشیر دوم مخالفت میکرد، به ثبوت رسانید
اردشیر چون از یاغی شدن داتام مطلع گردید، یکی از سرداران خود را به نام اتوفرادات مأمور جنگ با او نمود، ولی در محاربات تفوق با داتام بود. از این رو اتوفرادات که نتیجه جنگ را به نفع خود نمیدید، با او وارد مذاکره شد و صلح انجام
[[استاتر]] پارسی
وزن - ۷۰/۱۰ گرم
روی سکه - خدای بعل نشسته و یک خوشه انگور به دست چپ گرفتهاست.
سطر ۱۸۸ ⟵ ۱۸۷:
پشت سکه - دو الهه مقابل یکدیگر ایستادهاند و در بین آنها آتشدان قرار دارد.
مازه
مازه یا مازایوس در حدود سی سال (
سکههای او سه نوع است: اول سکههایی که درکیلیکیه ضرب زده شد (از ۳۳۳ تا ۳۶۱ ق. م)، دوم ضرب سوریه و سوم آنهایی که به تقلید چهار درهمیهای آتن، ضرب بابل است.
استاتر پارسی
وزن - ۵/۱۰ گرم
روی سکه - خدای بعل که خوشه گندم و انگور به دست دارد، بر وری چهارپایه نشسته و نام او به خط آرامی نقر است.
پشت سکه - شیری در حال دریدن یک آهوست و نام مازه به خط آرامی در کنار سکه قرار دارد.
سکه هشت استاتری منحصربهفرد و ممتازی به وزن ۱۰/۴۶ گرم از مازه به دست آمدهاست. تا به حال فقط یک استاتر شبیه به آن دیده شدهاست. نوع دوم که بسیار جالب است و در صیدا ضرب شد، هشت درهمی است که در یک طرف نقش گردونهای که اردشیر سوم بر آن سوار است و در مقال او [[ارابه ران]] تسمههای چند اسب قوی هیکل که ارابه را میکشند، در دست دارد و در پشت گردونه نگهبان مخصوص شاهنشاه سایبان به دست در حرکت است. در کنار سکه به خط آرامی نام فرمانروا نوشته
نوع سوم که در بابل به تقلید سکههای آتن ضرب زده شدهاست و قطعاً متعلق به دوره اسکندر میباشد، دریک طرف خدای بعل بر روی چهارپایه نشسته و در طرف دیگر شیر در حال [[راه رفتن]] و نام مازه به خط آرامی نقر گردیدهاست.
سکه کوچکی از مازه به وزن ۶۵/۱ گرم (نیز به دست آمدهاست
* ارونت
ارونت یکی از شاهزادگان باختر و داماد اردشیر دوم و مدتی فرمانروای قسمتی از ارمنستان و میسی بود. در موقعی که شاهنشاه سرگرم تجهیز قوا برای فرونشاندن شورش چند ایالت غربی بود، ارونت نیز به آنها ملحق گردید و شورشیان او را به فرماندهی کل قوای خود منصوب کردند و طلای فراوانی به او دادند که ارونت به وسیله آن به ضرب سکه پرداخت (۳۶۳. ق. م)
ارونت به هم دستهای خود نیز خیانت کرد و پس از دریافت پول به خیال آنکه پاداش بزرگتری نصیب وی شود و شاهنشاه فرمانروایی نواحی دیگری را به او تفویض کند، تمام شورشیان را گرفته و به دربار فرستاد.
بر روی سکههای ارونت نقش نیم رخ او با کلاه پارسی و در طرف دیگر آن اسب افسانهای بالدار که از کمر به پایین به شکل ماهی میباشد، نقر است.
* آبروکوماس
آبروکوماس در حدود سال ۳۶۰ ق. م فرمانروایی سینوپ بودهاست و قبل از آن در سال ۳۹۰ ق. م اردشیر دوم او را با فرناباذ و تی تروست مأمور جنگ با مصریها نمود.
سطر ۲۰۸ ⟵ ۲۰۷:
* باگوآس
باگوآس یکی از محارم طرف اعتماد اردشیر سوم بود. در موقعی که اردشیر برای تسخیر مجدد مصر اقدام کرد(۳۳۴ ق. م) او را به فرماندهی قسمتی از سپاه برگزید. باگوآس در این موقع به ضرب سکه اقدام نمود و در حقیقت برای اولین بار توسط او سکه در مصر زده شدهاست، زیرا تا آن زمان مصریها سکه نداشتند و فلزات را بنابر وزن به کار میبردند و اگر سکههای یونانی یا شاهنشاهی و ممالک تابعه و ایالتی به دستشان میرسید، مانند قطعه فلز، به وسیله ترازو میکشیدند و سپس مورد معامله قرار میدادند.
سکه باگوآس مانند سکههای صیدا در یک طرف نقش کشتی جنگی و در سوی دیگر گردونهای که اردشیر سوم بر آن است و سه اسب آن را میکشند، نقر است. در مجموعه موزه ایران باستان سکههای کوچکی از باگوآس موجود است که در یک طرف آن نقش کشتی جنگی و در سمت دیگر نقش اردشیر سوم هنگام حمله با خنجر به یک شیر که بر روی پاهای خود بلند شدهاست، دیده میشود.
* ممنن
مم نن برادر [[من تور]] یونانی بود که پس از مرگ بردارش فرماندهی قشون ایران در شهرهای ساحلی [[دریای اژه]] با او بود و در سال ۳۳۶ ق. م که قوای مقدونیها برای اولین بار پیشرفتهایی کردند، مم نن آنها را مجبور به عقبنشینی نمود و نقاط تصرفی را از آنها پس گرفت و بعد در جنگهای ایران با اسکندر شرکت کرد و در سال ۳۳۴ ق. م در شهر افس سکه زد. روی سکه [[نقش داریوش]] سوم به صورت کماندار پارسی و پشت سکه فرو رفتگی نامنظم نقر است.
* سپهرداد
سپهرداد فرمانروای سارد و ایالات یونانی در سال ۳۳۴ ق. م در موقع جنگ با اسکندر از طرف داریوش سوم به فرماندهی قوا منصوب شد و به ضرب سکه اقدام کرد که تصویر و نام وی بر روی سکه منقور است تا به حال چندین سکه نقره و مس از او به دست آمدهاست که بعضی از سکه شناسان معتقدند که در شهر لامپساک به ضرب رسیدهاست، در صورتی که این شهر جزو حکومت و فرمانروایی سپهرداد
روی سکه - تصویر سپهرداد با کلاه پارسی
پشت سکه - نقش [[اسب بالدار]] و نام او به خط یونانی
سکههای سلاطین و امرای تابع دولت هخامنشی
نوع دیگری از سکه که در [[شاهنشاهی هخامنشی]] رواج داشت، سکههای سلاطین و امرای تابع مانند شاهان شهرهای فنیقیه، امرای کاری، پامفیلی و شهرهای یونانی آسیای صغیر بود که اغلب امارت یا سلطنت در خاندان آنها موروثی و زمانی هم که تحت اطاعت دولت هخامنشی
* سکههای فنیقیه
صیدا
سطر ۲۲۳ ⟵ ۲۲۱:
بر روی سکههای صیدا بیشتر نقش کشتی جنگی، که مظهر تفوق دریایی است، نقر است و مطالعه انواع سکههای صیدا تا قبل از حمله اسکندر و انتساب هر ردیف به یکی از شاهان محلی مبحث بسیار جالبی میباشد، زیرا روی اغلب سکهها علامت شهر یا نام شاه به خط آرامی نقر میباشد و تا به حال چند سکه که سال ضرب بر روی آن قرار دارد، به دست آمدهاست.
سکههای صیدا به اوزان مختلف: دواستاترا، نیم استاتر و سکههای کوچک (ابول) میباشند و جنس فلز از نقرهاست.
دواستاتر - سکهای بسیار زیباست که در یک طرف آن نقش کشتی جنگی و در سمت دیگر اردشیر سوم شاهنشاه هخامنشی سوار بر گردونهای میباشد که یکی از بزرگان یا شاهزادگان افسار اسب را به دست گرفتهاست و در پشت گردونه شخصی حرکت میکند که عصای سلطنت به دست دارد و در بالای سکه دو حرف که علامت نام استراتون دوم است قرار دارد.
دواستاتر، به وزن ۴۰/۲۵ گرم است.
استاتر - در یک طرف نقش کشتی جنگی با چهار بادبان و سمت دیگر، اردشیر دوم در حال کشیدن کمان ایستادهاست و در طرفین او در فرو رفتگی سکه نقش نیم تنه بزکوهی و تصویر تمام رخ خدای محلی به صورت غیر واضحی نقر است.
سطر ۲۳۰ ⟵ ۲۲۸:
استراتون اول (عبد سترت)
استراتون اول مدت ۱۳ سال، از سال ۳۶۲ تا ۳۷۴ ق. م سلطنت کردهاست و سکههای دو استاتری او دو نوعند:
نوع اول با نقش گردونه و کشتی جنگی، چنانکه شرحش گذشت و استاتر نوع دوم با نقش کشتی جنگی با یک ردیف پاروزن که در کنار قلعهای که دارای پنج برج میباشد، واقع است و در زیر کشتی دو شیر که پشت به هم دارند، در حرکتاند.
[[استاتر]] استراتون اول:
روی سکه - نقش کشتی جنگی بدون پادیان در مقابل قلعهای که دارای چهار برج است و در پایین کشتی دو شیر در جهت مخالف در حرکتاند. طرف دیگر سکه اردشیر دوم که خنجر به دست راست دارد ایستاده و با دست چپ یال شیری را که روی دو پا بلند شدهاست گرفتهاست، و در وسط دو حرف که معرف نام عبدسترت میباشد، نقر است.
سکههای کوچکی نیز مربوط به این شاه پیدا شدهاست که نقش کشتی جنگی با قلعه سه برجی بر روی آن نقر است و در پشت سکه اردشیر دوم کمان به دست ایستاده و در دو فرورفتگی نقوش غیر واضحی از سر بزر کوهی و خدای فنیقی به نام بزا نقر میباشد. سکهای در مجموعه موزه ایران باستان موجود است که در یک طرف کشتی بر روی امواج آب و در سمت دیگر شاهنشاه در حال کشتن شیری میباشد که بر روی دو پا ایستادهاست.
وزن سکه کوچک (ابول) ۸۵/۰ گرم است.
* بدسترت
دوره سلطنت این پادشاه شش سال (
استراتون دوم
استراتون دوم از سال ۳۶۲ تا ۳۷۳ ق. م سلطنت کرده و سکههای او نظیر سکههای شاهان قبلی است.
* تن
راجع به دوره سلطنت تن اقوال مختلف گفته شدهاست و سکه شناسان نیز هر یک بنابر سلیقه و تشخیص خود نظر یکی از مورخان قدیم را گرفته و نقل کردهاند. در کتاب ایران هخامنشی ارنست بابلون، دوره سلطنت تن دوازده سال (
بر سکه تن نیز مانند سایر سکههای صیدا، نقش گردونهای که شاهنشاه هخامنشی بر آن سوار است با کشتی جنگی یا شاهنشاه در حال کشتن شیر، نقر است.
بر روی سکه دو حرف به [[خط فنیقی]] که علامت نام تن است (ت ۱۰) دیده میشود و بر روی اغلب سکههای این پادشاه سال سلطنت او نیز نقر است.
* اوراگوراس دوم
سکههای صیدای اوراگوس دوم (
در کنار سکههای اوراگوراس علامت نام او (۱-آ) نقر است. از اوراگوراس سکههای دواستاتری به وزن ۲۶ گرم و سکههای کوچک به وزن ۷۲/۵ گرم به دست آمدهاست.
* استراتون سوم
سطر ۲۵۳ ⟵ ۲۵۱:
{{-}}
پرونده:Coin from Time of Darius I-Xerxes I.jpg|[[سکه داریک دوران هخامنشی]]
پرونده:Pharnabaze.jpg|سکه [[فارنابازوس]]
سطر ۲۶۰ ⟵ ۲۵۸:
</gallery>
{{پایان}}
== سلوکیان ==
{{-}}
پرونده:SeleucosCoin.jpg|سکه [[سلوکوس یکم]]
پرونده:AndragorasCoinHistoryofIran.jpg|سکه [[آندروگوراس]]
سطر ۲۷۵ ⟵ ۲۷۳:
</gallery>
{{پایان}}
== اشکانیان ==
{{-}}یکی از منابع بسیار مهم و قابل استناد
<gallery>
سطر ۳۲۰ ⟵ ۳۱۸:
</gallery>
{{پایان}}
== پادشاهان [[الیمائی]] ==
{{-}}
پرونده:650521.jpg|سکه کامناسکیرس پادشاه [[الیمائی]] کنار همسرش آنزاز
پرونده:76000934.jpg|سکه کامناسکیرس چهارم
سطر ۳۳۳ ⟵ ۳۳۱:
</gallery>
{{پایان}}
== ساسانیان ==
{{اصلی|سکههای ساسانی|سکههای سبک ساسانی طبرستان|سکههای کوشانی ساسانی|سکههای عرب ساسانی|ضرابخانههای ساسانی}}
{{-}}
پرونده:Shapurii.jpg|سکه [[شاهپور دوم]]
پرونده:Bahramv.jpg|سکه [[بهرام گور]]
سطر ۳۷۱ ⟵ ۳۶۹:
</gallery>
{{پایان}}
== خلفای راشدین ==
{{-}}
پرونده:First Islamic coins by caliph Uthman-mohammad adil rais.jpg| سکه مربوط به دوره خلیفه عثمان- اصالت سکه ایرانی است و تصویر یزدگرد سوم بر روی آن است و مسلمانان جمله بسم الله را به آن اضافه کردهاند.
</gallery>
{{پایان}}
== امویان ==
{{-}}
پرونده:Umayyad calif Sassanian prototype copper falus Aleppo Syria circa 695 CE.jpg| سکههای دوره امویان
پرونده:First Umayyad gold dinar, Caliph Abd al-Malik, 695 CE.jpg| سکه دوره امویان که از سکههای ساسانیان الگوبرداری شدهاست.
پرونده:Silver Dirham.png| سکه نقره درهم دوره امویان
</gallery>
{{پایان}}
== عباسیان ==
{{-}}
پرونده:Abbasids Baghdad Iraq 765.jpg| سکه دوره عباسیان ۷۶۵ میلادی
پرونده:Abbasid Iraq 908 930 Shahi inspired coin.jpg| سکه دوره عباسیان که از سکههای سلسله شاهیان هند الگوبرداری شدهاست.
</gallery>
{{پایان}}
== اتابکان یزد ==
{{-}}
پرونده:Kakwayhids coin Isfahan Iran 1042.jpg| سکه مربوط به دوره اتابکان یزد
</gallery>
{{پایان}}
== سامانیان ==
{{-}}
پرونده:Nasr II Nishapur coin 921 922.jpg| سکه [[نصر دوم سامانی|نصر دوم]] ضرب شده در نیشابور
سطر ۴۱۳ ⟵ ۴۱۱:
</gallery>
{{پایان}}
== غزنویان ==
{{-}}
پرونده:MassudOfGhazniCoin.jpg| سکه [[مسعود غزنوی]]
</gallery>
{{پایان}}
== ایلخانان ==
{{-}}
پرونده:PERSIA, MONGOLS ABU-SAID, SAMSON MINT 1316-25 -DIRHAM a - Flickr - woody1778a.jpg| سکه [[ابوسعید بهادرخان]]
پرونده:PERSIA, MONGOLS ABU-SAID, SAMSON MINT 1316-25 -DIRHAM b - Flickr - woody1778a.jpg| سکه [[ابوسعید بهادرخان]]
سطر ۴۴۴ ⟵ ۴۴۲:
پرونده:Ilhanli Ebu said enguriye 720.jpg| سکه دوران [[ابوسعید بهادرخان]] با نامهای [[خلفای راشدین]]
</gallery>
{{پایان}}
== صفویه ==
{{-}}
پرونده:Sefevid Abbas I.jpg| سکه [[شاه عباس اول]]
پرونده:Abbas I.jpg| سکه [[شاه عباس اول]]
سطر ۴۷۰ ⟵ ۴۶۸:
پرونده:Sefevid 1507.jpg| سکه صفوی شاه عباس سوم
</gallery>
{{پایان}}
== افشاریه ==
{{-}}
پرونده:Nader_shah_coin.jpg| سکه نادر شاه
</gallery
== قاجاریه ==
{{-}}
پرونده:Reverse of 1 Qiran Iranian Coin - Fath Ali Shah Qhajar - 1830.jpg|پشت سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی فتح علی شاه قاجار که بر سکه نقش شیر و خورشید، اژدها و شیر ایستاده و تاج پادشاهی و عبارت اسداله غالب لقب علی بن ابی طالب موجود است. شیر و خورشید منقوش در سکه فاقد شمشیر است. این سکه متعلق به سال ۱۸۳۰ میلادی است و از جنس نقره است.
پرونده:Obverse of 1 Qiran Iranian Coin - Fath Ali Shah Qhajar - 1830.jpg|روی سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی فتح علی شاه قاجار که بر سکه عبارت «السّلطان ابن السّلطان فتحعلی شاه قاجار» نقش
پرونده:Falus coin Iran.png|سکه فلوس؛ بر روی آن نشان شیر و خورشید و بر پشت آن عنوان «فلوس» و نام ایران بچشم میخورد.
پرونده:Persian 5000 dinar 1902.jpg| سکه دو هزار دیناری [[ناصرالدین شاه]]
سطر ۴۹۶ ⟵ ۴۹۴:
</gallery>
{{پایان}}
== پهلوی ==
{{-}}
پرونده:Obverse - 10 Pahlavi Golden Coin 1976.jpg|روی سکه ۱۰ پهلوی - سال ۱۳۵۵ خورشیدی - ۱۹۷۶ میلادی به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس سلسله پهلوی / چهره رضا شاه و محمدرضا شاه بر روی سکه میباشد.
سطر ۵۱۴ ⟵ ۵۱۲:
</gallery>
{{پایان}}
== جمهوری اسلامی ==
{{-}}
{{وسطچین}}
<gallery widths="200px" heights="100px" perrow="۳">
پرونده:20-rials-1980-1-Coin of Iran.jpg|سکه ۲۰ ریالی ضرب شده در سال ۱۳۵۹ به مناسبت پیروزی انقلاب
پرونده:Obverse of Iranian 20 Rials coin - monument of 3rd anniversary of Islamic revolution.jpg|۲۲ [[گل لاله]] به پاسداشت ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ روی سکه ۲۰ ریالی ضرب شده در سال ۱۳۶۰ به مناسبت سومین سالگرد [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]]{{سخ}}در مرکز [[سکه]] نوشته شدهاست: [[جمهوری اسلامی ایران]]
پرونده:Reverse of Iranian 20 Rials coin - monument of 3rd anniversary of Islamic revolution.jpg|۳ [[گل لاله]] به پاسداشت سومین سالگرد انقلاب ۱۳۵۷ ایران پشت سکه ۲۰ ریالی ضرب شده در سال ۱۳۶۰{{سخ}}در حاشیه [[سکه]] نوشته شدهاست: سومین سالگرد پیروزی خون بر شمشیر
سطر ۵۳۴ ⟵ ۵۳۲:
پرونده:سکه ایرانی.JPG|تعدادی سکه ایرانی (بیشتر آنها متعلق به دهه نود شمسی هستند)
</gallery>
{{پایان}}
== جستارهای وابسته ==
سطر ۵۴۸ ⟵ ۵۴۶:
* [[اقتصاد ایران]]
* [[ایرانچک]]
* [[فهرست یکای پول رایج کشورها]]
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
== منابع ==
* افتخاری، یوسف (۱۳۹۳). ''سکهشناسی شاهان هخامنشی''، تهران: پازینه. شابک ۶-۰۷۲-۱۸۰-۶۰۰-۹۷۸.
* افتخاری، یوسف و زیاری، مانی (
* ملکزاده بیانی، ملکه (۱۳۸۹). ''تاریخ سکه از قدیمترین ازمنه تا دوره ساسانیان''، چاپ هشتم، تهران: [[دانشگاه تهران]]. شابک ۵-۵۴۷۳-۰۳-۹۶۴-۹۷۸.
*
* سرافراز، علی اکبر و فیروزمندی، بهمن (۱۳۹۳). ''باستانشناسی و هنر دوران تاریخی: [[ماد]]، هخامنشی، اشکانی، ساسانی فیروزمندی''، تهران: مارلیک. شابک ۰-۷۶-۶۱۳۰-۹۶۴-۹۷۸.
* سرافراز، علی اکبر و
* شهبازی فراهانی، داریوش (
* گرشاسبی، اشکان (
▲*شهبازی فراهانی، داریوش (١٣٨٠). ''تاریخ سکه (دوره قاجاریه)''، تهران: بورکهای. شابک ٨-٥٠-٧٨٤٩-٩٦٤-٩٧٨.
▲*گرشاسبی، اشکان (١٣٩٧). ''پژوهشی بر سکههای اشکانی: عنوانهای سلطنتی، ضرابخانهها و شمایل شناسی''، تهران: آریارمنا. شابک ٩-٧-٩٧٠٨٠-٦٠٠-٩٧٨.
* میرزا سمیعا (
▲*مشیری، محمد (١٣٥١). ''راهنمای گردآوری سکه''، تهران: گوتنبرگ.
▲* میرزا سمیعا (١٣٧٨). ''تذكرة الملوک''. به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ سوم، تهران: [[امیر کبیر]]. شابک ٩-٠٥٣٣-٠٠-٩٦٤.
{{پول قدیم ایران}}
|