بلا کون: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
اقدامات در خارج |
||
خط ۲۳:
== جوانی ==
بلا کون بزرگترین فرزند ساموئل کوهن، [[سردفتر اسناد رسمی]] روستا و رُزا گلدنبرگر در ۲۰ فوریه ۱۸۸۶ در روستای لِله در [[ترانسیلوانی]] (در نزدیکی [[کهو سیلوانیه|سیلادیچه]]، امروز در [[رومانی]]) به دنیا آمد که هر دو یهودیان از دین برگشته بودند. مادرش به [[پروتستانتیسم|پرتستانتیسم]] گرویده بود و پدرش دائمالخمر بود که فرزندانش را دائماً [[تنبیه بدنی|کتک]] میزد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Tőkés|ک=Tőkés|ص=171|زبان=en}}</ref> علیرغم دیدگاه غیر مذهبی والدین، بلا کون را در دبیرستانهای متعلق به جامعهٔ [[کالوینیسم]] در [[کلوژ-نپوکا|کُلُژوار]] و زیلاه (امروز [[زلئو
[[پرونده:BélaKunYFamilia1915.jpg|راست|بندانگشتی|200x200پیکسل|بههمراه همسرش ایرن گال و دخترشان]]
بلا کون بهدلیل مقالههایش چندین بار به دادگاه احضار و حتی در ۱۹۰۷ به شش ماه حبس محکوم شد. بعد از کنار گذاشتن چاپ مقاله، سمت منشیگری در صندوق بیمهٔ کار کُلُژوار را بر عهده گرفت که کمی بعد به [[اختلاس]] متهم شد. همانگونه نیز یکبار گزارش شد که ۱۱۰ [[کرون اتریش-مجارستان|کرون]] خرج سفر گرفته ولی هرگز به مقصد نرفتهاست. پس از این رسوایی فرصتی به او داده شد تا پول را پس آورد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Borsányi|ک=Borsányi|ص=34|زبان=hu}}</ref>
خط ۳۰:
== جنبش کارگری ==
در سالهای اقامت در مدرسهٔ کُلُژوار، [[اندره آدی]] که در سال بالاتر بود را به تعلیم خصوصی بلا کون گماشته بودند و آدی او را به محافل روشنفکری چپ [[بوداپست]] معرفی کردهبود.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Tőkés|ک=Tőkés|ص=172|زبان=en}}</ref> او در ۱۹۰۲ در زمان دبیرستان وارد [[:en:Social Democratic Party of Hungary|حزب سوسیال دمکرات مجارستان]] شد<ref dir="ltr">{{پک/بن|Tőkés|ک=Tőkés|ص=174|زبان=en}}</ref> و در ۱۹۱۳ به نمایندگی کنگرهٔ حزب درآمد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Tőkés|ک=Tőkés|ص=176|زبان=en}}</ref>
در آغاز [[جنگ جهانی اول]]، بلا کون در ارتش [[اتریش-مجارستان]] ثبت نام کرد و پانزده ماه در جبهه روسیه جنگید. در اوایل ۱۹۱۶، با پیشروی روسها به [[گالیسیا (اروپای شرقی)|گالیسیا]]، اسیر شد و به اردوگاهی در [[تومسک]] منتقل شد. در پائیز همان سال، برای مقابله با زندگی کسالتبار زندان با چند افسر جوان دیگر گروهی را برای مطالعه و گفتگوی [[مارکسیسم|مارکسیستی]] تشکیل دادند. سال بعد کون و همکارانش که بسیاری از آنها رهبران آیندهٔ جنبش تحت حمایت بلشویکِ [[جمهوری شورایی مجارستان]] شدند، با فراکسیون [[بلشویسم|بلشویک]] و [[منشویسم|منشویک]] آشنا شده و در ارتباط ماندند. این زمان نقطهٔ شروع فعالیت انقلابیِ روسی بلا کون است.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Tőkés|ک=Tőkés|ص=177|زبان=en}}</ref>
در سالهای تومسک بین آوریل ۱۹۱۷ تا نوامبر ۱۹۱۸، کون بیش از بیست مقاله و تفسیر خبر در مجلهٔ کارگران سیبری{{یادچپ|Sibirskii Rabochii}}، درفش انقلاب{{یادچپ|Znamya revolyutsii}}و سپس در [[پراودا]] منتشر کرد.<ref dir="ltr" name=":0">{{پک/بن|Smele|ک=Smele|ص=641|زبان=en}}</ref><ref dir="ltr">{{پک/بن|Kun|ک=Kun|ص=|زبان=hu}}</ref> در اکتبر ۱۹۱۷ او را با چند تن دیگر از اسیران به ویلایی در تومسک منتقل کردند. بلا کون در دسامبر ۱۹۱۷ به
بلا کون توسط دولت کارویی در فوریه ۱۹۱۹ زندانی شد ولی به رهبری حزب کمونیست از درون سلول ادامه داد.<ref dir="ltr" name=":1">{{پک/بن|Britannica|ک=Britannica|ص=|زبان=hu}}</ref>
== جمهوری شورایی ==
[[پرونده:Garbai Kun.jpg|بندانگشتی|اعلام جمهوری شورایی توسط بلا کون و شاندور گاربائی]]
[[پرونده:Bela.Kun.Revolution.1919.jpg|بندانگشتی|سخنرانی بلا کون، رهبر جمهوری شورایی]]
{{سخ}}
{{نوشتار اصلی|جمهوری شورایی مجارستان}}
پس از جنگ جهانی اول در ۱۶ نوامبر ۱۹۱۸ مجارستان به عنوان ''جمهوری مستقل'' اعلام شد. کشور دستخوش آشوب با اقتصادی نابود شده بود و همسایههای پیروز در جنگ نیز علاقمند به گرفتن هرچه بیشتر از خاک تاریخی [[پادشاهی مجارستان]] بودند، در این شرایط از ۱۱ ژانویه ۱۹۱۹ [[میهای کارویی]] در مقام
بلا کون توانست با تشکیل ارتش سرخ مجارستان در برابر ''دستور ویکس''{{یادچپ|Vix Note}} مقاومت کند و نیروهای [[چکسلواکی|چکسلواک]] را
== سیاست ==
در دورهٔ ۱۳۳ روزهٔ جمهوری شورایی اگرچه [[:en:Sándor Garbai|شاندور گاربائی]]، سوسیال دموکراتِ معتدل، به عنوان نخستوزیر رئیس شورا شد ولی قدرت دولتِ مبتنی بر ائتلاف سوسیال دموکراتها و کمونیستها بیشتر در دست بلا کون، کمیسر خارجی و همچنین کمونیستهای تازه از شوروی برگشته، متمرکز بود.<ref dir="ltr">{{پک/بن|mek.oszk.hu|ک=mek.oszk.hu|ص=|زبان=hu}}</ref>
تحت رهبری کون، دولت جدید برنامههای کمونیستی اتخاذ کرد؛ به عنوان مثال حکم لغو عناوین و امتیازات اشراف، جدایی کامل کلیسا از سیاست، آزادی بیان مدون، آموزش رایگان و زبان، حقوق فرهنگی اقلیتها، حق رأی مساوی برای طبقه کارگر (اعم از زن و مرد) به اجرا درآمد. دولت کمونیست همچنین شرکتهای صنعتی، بازرگانی و کشاورزی، حمل و نقل، بانک مسکن و زمینهای شخصی را ملی اعلام کرد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Dowling|ک=Dowling|ص=447|زبان= en}}</ref>
== وحشت سرخ ==
[[پرونده:Béla Kun, Jacques Sadoul, Leon Trotsky, Mikhail Frunze, Sergey Gusev 1920.jpg|بندانگشتی|از سمت راست: سرگئی گوسِف، [[میخائیل فرونزه]]، [[لئون تروتسکی]]، ژاک سَدول و بلا کون - [[خارکیف]]، [[اوکراین]] در ۱۹۲۰ در جنگ داخلی روسیه.]]
برای مقابله با فعالیتهای [[ضدانقلاب]] که در ژوئن صورت گرفت، بلا کون، گروه ''[[:en:Lenin Boys|پسران لنین]]'' را تشکیل داد. تعداد قربانیان ترور پسران لنین ۵۹۰ نفر است که به ترور یا [[وحشت سرخ (شوروی)|وحشت سرخ]] مجارستان معروف شد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Váry|ک=Váry|ص=1|زبان= hu}}</ref>
== اتریش و کریمه ==
{{نوشتار وابسته|جنگ داخلی روسیه|وحشت سرخ (شوروی)}}
بلا کون پس از فرار به وین که تحت تسلط [[حزب سوسیالدموکرات اتریش]] بود، زندانی و در ژوئیه ۱۹۲۰ با زندانیان اتریشی در شوروی معاوضه شد و در آنجا به [[حزب کمونیست اتحاد شوروی]] پیوست. او متصدی کمیته انقلابی منطقهای در [[شبهجزیره کریمه|کریمه]] شد، که در طول جنگ داخلی روسیه بارها بین بلشویکها و ارتش سفید دست به دست گشتهبود. پس از شکست ارتش سفید در ۱۹۲۰ به فرماندهی ژنرال وْراندْیْل{{یادچپ|Pyotr Nikolayevich Vrangel}} نزدیک به ۵۰٬۰۰۰ افسر، اسیر جنگی و ضد بلشویک به دستور رزالیا زِملیاچکا{{یادچپ|Rosalia Zemlyachka}} و بلا کون با تأیید لنین اعدام شدند.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Rayfield|ک=Rayfield|ص=83|زبان= en}}</ref>
== اقدام مارس<small>{{یاد|یا آکسیون مارس}}</small> در آلمان ==
او در مارس ۱۹۲۱ برای رهبری ''قیام کارگران'' به آلمان سفر کرد. در ۱۶ مارس به دستور، اتو هورزینگ{{یادچپ|Otto Hörsing}} فرماندار [[ایالت آزاد پروس]] و عضو حزب سوسیال دموکرات، پلیس معادن مس [[مانزفیلد]] و کارخانههای شیمیایی در اطراف [[هاله (شهر)|هاله]] را، به دلیل غارت در این مکانها و به منظور خلع سلاح کارگران اشغال کرد. با اشغال مخفیگاه کمونیستها در منطقهٔ هاله-مرزبورگ، حزب کمونیست خواستار شورش مسلحانه کارگران شد ولی نتوانست حمایتی از سایر احزاب سیاسی به دست آورد و به شکست نظامی انجامید.<ref dir="ltr">{{پک/بن|dhm.de|ک=dhm.de|ص=|زبان= de}}</ref>
== یادداشت ==
سطر ۶۰ ⟵ ۷۵:
* {{یادکرد وب|نویسنده=The Editors of Encyclopaedia Britannica|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Bela-Kun|عنوان=Béla Kun HUNGARIAN COMMUNIST LEADER|تاریخ بازدید=9 May 2019|کد زبان=en|ref={{harvid|Britannica}}}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=Kun Béla|ناشر=Kossuth Könyvkiadó|سال=1979|زبان=hu|شابک=963 09 1394 1|نویسنده=György Borsányi|ref={{harvid|Borsányi}}}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=Revolutions and Interventions in Hungary and Its Neighbor States, 1918-1919, Volume 20|پیوند=https://books.google.com/books?id=uwuTAAAAIAAJ&q=%22Hungarian+soviet+republic%22+lenin%27s+intentions&dq=%22Hungarian+soviet+republic%22+lenin%27s+intentions&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwir8PGDkJbOAhWKXRoKHfR6DW0Q6AEIJzAC|نویسنده=Peter Pastor|شابک=9780880331371|ناشر=Social Science Monographs|سال=1988|زبان=en|ref={{harvid|Pastor}}}}
* {{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=hu|تاریخ=|وبگاه=mek.oszk.hu|نشانی=http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/ABC07165/08911.htm|عنوان=Kun Béláné, Gál Irén|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180804231659/http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/ABC07165/08911.htm|تاریخ بایگانی=۴ اوت ۲۰۱۸|پیوند مرده=no|ref={{harvid|mek.oszk.hu}}|accessdate=۸ دسامبر ۲۰۱۹}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=Historical Dictionary of the Russian Civil Wars, 1916-1926|پیوند=https://books.google.hu/books?id=QwquCgAAQBAJ&pg=PA641&lpg=PA641&dq=Sibirskii+Rabochii+Tomsk&source=bl&ots=c652_mjx6G&sig=ACfU3U1QBkFTg2qbwagO95EDxm88oU116w&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj5xa_T96XmAhVLAhAIHTFxDsYQ6AEwAHoECAkQAQ#v=onepage&q=Sibirskii%20Rabochii%20Tomsk&f=false|نویسنده=Jonathan D. Smele|زبان=en|سال=2015|ناشر=Rowman & Littlefield|شابک=9781442252813|ref={{harvid|Smele}}}}
سطر ۶۸ ⟵ ۸۴:
* {{یادکرد کتاب|عنوان=Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond [2 volumes]|پیوند=https://books.google.hu/books?id=KTq2BQAAQBAJ&pg=PA447&#v=onepage&q&f=false|نویسنده=Timothy C. Dowling|شابک=978-1598849479|ناشر=ABC-CLIO|سال=2014|ref={{harvid|Dowling}}|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=A vörös uralom áldozatai Magyarországon összes példány|نویسنده=Albert Váry|پیوند=https://www.antikvarium.hu/konyv/dr-vary-albert-a-voros-uralom-aldozatai-magyarorszagon-465115|زبان=hu|ناشر=Szerzői kiadás|ref={{harvid|Váry}}}}
* {{یادکرد کتاب|عنوان=Stalin and His Hangmen: The Tyrant and Those Who Killed for Him|پیوند=https://books.google.hu/books?id=Yi3ow3TU8-4C&lpg=PP1&pg=PA83#v=onepage&q&f=false|ref={{harvid|Rayfield}}|زبان=en|نویسنده=Donald Rayfield|شابک=9780307431837|سال=2007|ناشر=Random House Publishing Group}}
* {{یادکرد وب|نویسنده=Johannes Leicht|کد زبان=de|تاریخ=November 2004|وبگاه=dhm.de|نشانی=https://www.dhm.de/lemo/kapitel/weimarer-republik/innenpolitik/maerzkaempfe|عنوان=Die Märzkämpfe in Mitteldeutschland 1921|ref={{harvid|dhm.de}}|نشانی بایگانی=http://web.archive.org/web/20180828071138/https://www.dhm.de/lemo/kapitel/weimarer-republik/innenpolitik/maerzkaempfe|تاریخ بایگانی=28 August 2018|ترجمه عنوان={{عبارت راست به چپ|اقدام مارس در آلمان مرکزی 1921}}}}
{{پایان چپچین}}
|