زبان خوارزمی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''زبان خوارزمی''' ({{Lang-xco|زڨاک ای خوارزم zβ'k 'y xw'rzm}})،<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/ChwarezmischerWorterindex|title=Chwarezmischer Worterindex|last=|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=686, 711}}</ref>، زبانی ایرانی از شاخهٔ شمالی [[زبان‌های ایرانی میانه]] شرقی است که تا اواخر سده هشتم هجری/ چهاردهم میلادی در سرزمین خوارزم زنده بود و سپس [[زبان ازبکی]] جای آن را گرفت.<ref>{{پک|رضایی باغ‌بیدی|۱۳۸۸|ک=تاریخ زبان‌های ایرانی|ص=95}}</ref> این زبان هم خانوادهٔ زبان‌های [[سغدی]]، [[ختنی]] ([[سکایی]])، اُسِتی ([[آسی]]) و [[پشتو]] و همچنین هم ردیف با برخی لهجه‌های ایرانی [[فلات پامیر]] است.<ref>{{پک|یارشاطر|1332|ک=چند نکته دربارهٔ زبان خوارزمی|ص=44}}</ref><ref>{{پک|زرشناس|1390|ک=زبان خوارزمی|ص=304}}</ref>

در سال ۱۹۳۶ میلادی [[والتر هنینگ|و.ب. هنینگ]] دربارهٔ بررسی اسناد خوارزمی با زکی ولدی شروع به همکاری کرد. در تابستان همان سال این دانشمند برجسته یک طرح کوتاه موقتی از زبان را منتشر ساخت و ۳۰ سال بعد، تا زمان مرگ نابه‌هنگامش در ۱۹۶۷ میلادی او کسی بود که همه مقاله‌های عمده را دربارهٔ مطالعات خوارزمی به انجام رسانده بود. متأسفانه باید گفت که ویرایش کامل انتقادی اسناد از نسخه‌های متعدد غیرقابل دسترس قنیه که زکی ولدی و هنینگ فراهم کرده بود، هرگز تحقق نیافت. احتمالاً در میراث هنینگ در کالیفرنیا به صورت بلااستفاده و پنهان باقی می‌ماند و همسرش از روی ظنت آن را نگه داشته‌است. آنچه تا حدودی از بعبه دیگر آن اثر به منصه ظهور رسید ظاهراً از لنینگراد زمان استالین به دست آمد. هم چنین در سال ۱۹۳۶ میلادی یک نسخه خوبی از قنیه مورد توجه قرار گرفته بود و با آن یک کپی از رساله جلال‌الدین به پیوست مجلد شده بود که در آغاز یادآوری شد، به صورت یک دست خط بود. اینک معلوم شده که آن نسخه مد نظر نیست، بلکه هنوز یک نسخه خیلی خوب موجود است که روی یک دست خط نسخه برداری شده‌است. از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۱ میلادی [[الکساندر آرنولدویچ فریمان|فریمان]] سلسله مقاله‌هایی را در موضوع خوارزمی منتشر کرد که به ویرایش نسبتاً مبهم حدود ۲۷۵ جمله خوارزمی از دو منبع قنیه و رساله منجر شد. باید گفت که اگرچه این ویرایش اصلاً رضایت بخش نبود، ولی مطالبی بود که مورد تعهد قرار گرفته بود و برخی از یافته‌های منتشر شده خود هنینگ از طریق فریمان رونویسی شده بود، که در خاطر هنینگ کراهتی نسبت به آن کار ایجاد شده بود و خاطر او را مکدر ساخته بود. چنان‌که بعدها آن را بازگو کرد. در نتیجه، در آن ایام، ویرایش اسناد خوارزمی، رضایت بخش نبود، با این اوضاع رو به بهبودی می‌گذاشت.<ref>{{پک|مکنزی|1387b|ک=زبان خوارزمی و اوستایی|ص=97-98}}</ref>

{{کد زبان‌های معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹-۳۶۳۹–۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آنها حرف X است}}