خداناباوری: تفاوت میان نسخه‌ها

{{نوارکناری بی‌خدایی}}{{نوارکناری بی‌دینی}}{{خدا}}'''خداناباوری'''،<ref>برابر فارسی واژۀواژهٔ «آتئیست»، «خداناباور» است و نه «ناخداباور»؛ زیرا «ناخداباور»، یعنی کسی که به ناخدا، باور دارد. (شیدای سمنانی، مهرداد/انصاری سمنانی، مهدی، [[هزاران جستار و نکته... دربارۀ نویسندگی و ویرایش]])</ref> '''بی‌خدایی''' یا '''آتئیسم'''<ref>[[دستور خط فارسی]] (مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، جدول شمارۀشمارهٔ ۳ (راهنمای کتابت همزه)، چاپ نهم ۱۳۸۹.</ref> {{به فرانسه|Athéisme }}، در جامع‌ترین معنا، ''فقدان'' [[باور دینی|باور]] به وجود خدا یا خدایان است.<ref>* {{Cite encyclopedia|first=Kai|last=Nielsen|authorlink=Kai Nielsen|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]|title=Atheism|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40634/atheism|year=۲۰۱۰|accessdate=۲۰۱۰-۰۲-۰۱|quote=Atheism, in general, the critique and denial of metaphysical beliefs in God or spiritual beings.... Instead of saying that an atheist is someone who believes that it is false or probably false that there is a God, a more adequate characterization of atheism consists in the more complex claim that to be an atheist is to be someone who rejects belief in God for the following reasons (which reason is stressed depends on how God is being conceived)...}}

* {{Cite encyclopedia|title=Atheism|first=Paul|last=Edwards|authorlink=Paul Edwards (philosopher)|publisher=MacMillan Reference USA (Gale)|editor=Donald M. Borchert|origyear=۱۹۶۷|year=۲۰۰۵|edition=۲nd|encyclopedia=[[Encyclopedia of Philosophy|The Encyclopedia of Philosophy]]|volume=Vol. ۱|page=۳۵۹|isbn=00286578020-02-865780-2|ISBN 13=۹۷۸۰۰۲۸۶۵۷۸۰۶|quote=On our definition, an 'atheist' is a person who rejects belief in God, regardless of whether or not his reason for the rejection is the claim that 'God exists' expresses a false proposition. People frequently adopt an attitude of rejection toward a position for reasons other than that it is a false proposition. It is common among contemporary philosophers, and indeed it was not uncommon in earlier centuries, to reject positions on the ground that they are meaningless. Sometimes, too, a theory is rejected on such grounds as that it is sterile or redundant or capricious, and there are many other considerations which in certain contexts are generally agreed to constitute good grounds for rejecting an assertion.}}(page 175 in 1967 edition)</ref> خداناباوری در معنایی کم‌تر جامع، ''ردکردن'' این اعتقاد است که [[الوهیت|خدایی]] وجود دارد.<ref name="RoweRoutledge">{{cite encyclopedia|url=http://books.google.ca/books?id=lnuwFH_M5o0C&pg=PA530&lpg=PA530&dq=atheism+routledge&source=bl&ots=D7oHkocuKE&sig=IOLNADKE-9gpnREO-S8QJfJft3g&hl=en&ei=3kpQS8_sBYyQtgOKltGKCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CB8Q6AEwBg#v=onepage&q=atheism%20routledge&f=false|first=William L.|last=Rowe|authorlink=William L. Rowe|encyclopedia=[[Routledge Encyclopedia of Philosophy]]|title=Atheism|year=۱۹۹۸|editor=Edward Craig|accessdate=۲۰۱۰-۰۲-۰۱|isbn=9780415073103978-0-415-07310-3|publisher=Taylor & Francis|quote=As commonly understood, atheism is the position that affirms the nonexistence of God. So an atheist is someone who disbelieves in God, whereas a theist is someone who believes in God. Another meaning of "atheism" is simply nonbelief in the existence of God, rather than positive belief in the nonexistence of God. …an atheist, in the broader sense of the term, is someone who disbelieves in every form of deity, not just the God of traditional Western theology.}}</ref> در معنایی حتی محدودتر، خداناباوری، به‌طور مشخص این موضع است که هیچ خدایی وجود ندارد.<ref>[[religioustolerance.org]]'s short article on [http://www.religioustolerance.org/atheist4.htm Definitions of the term "Atheism"] suggests that there is no consensus on the definition of the term. [[سیمون بلک‌برن|Simon Blackburn]] summarizes the situation in [[The Oxford Dictionary of Philosophy]]: "Atheism. Either the lack of belief in a god, or the belief that there is none". Most dictionaries (see the OneLook query for [http://www.onelook.com/?w=atheism&ls=a "atheism"]) first list one of the more narrow definitions.

ریشه واژه ''آتئیسم'' در [[زبان انگلیسی]]، برمیگردد به پیش از قرن ۵ قبل از میلاد، از واژه یونانی atheos {{به یونانی|ἄθεος}}، سرچشمه گرفته‌است که به معنای بی‌خدا (یان) است. این واژه در [[تاریخ بی‌خدایی|گذشته]]، با دلالت ضمنی منفی، در اطلاق به کسانی به کار رفته که به [[الوهیت|خدایانی]] بی‌باور می‌شدند که در جامعه، در سطح گسترده، مورد پرستش قرار می‌گرفته‌اند. با گسترش [[آزادی اندیشه]] و [[شک‌گرایی علمی|پرسش‌گری شک‌گرایانه]] و در پی آن، [[نقد دین|انتقادات]] روزافزون از دین، کاربرد این اصطلاح، محدودتر و هدفمند شد. نخستین افرادی که به‌طور رسمی، خود را با واژه «بی‌خدا» تعریف می‌کردند، در قرن هجدهم بودند.

به این دلیل بی‌خدایی مفاهیم گوناگونی دارد، تعیین شمار دقیق بی‌خدایان کار دشواری است.<ref name="Martin2007">{{cite book | last=Zuckerman | first=Phil| editor=Martin, Michael T | title=The Cambridge Companion to Atheism | year=2007 | publisher=Cambridge University Press | location=Cambridge, England | isbn=978-0-521-60367-6 | ol = 22379448M | page=56 | url=http://books.google.com/books?id=tAeFipOVx4MC&pg=PA56 | accessdate=2011-04-09}}</ref> بر اساس یکی از برآوردها در حدود ۲٫۳٪ [[جمعیت جهان]] بی‌خدا هستند، در حالی که ۱۱٫۹٪ از توصیف [[بی‌دینی|بی‌دین]] برای خود استفاده می‌کنند. طبق آماری دیگر، بیشترین میزان کسانی که خود را بی‌خدا معرفی می‌کنند در [[کشورهای غربی]] هستند و آن هم به میزان‌های مختلف، که از درصدهای تک رقمی کشورهایی چون [[لهستان]]، [[رومانی]] و [[قبرس]] آغاز شده<ref name="Martin2007b">{{cite book|last=Zuckerman|first=Phil|editor=Martin, Michael T|title=The Cambridge companion to atheism|year=2007|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, England|isbn=0-521-84270-0|page=51|url=http://books.google.com/books?id=tAeFipOVx4MC&pg=PA51}}</ref>؛ و به ۸۵٪ در [[سوئد]] (۱۷٪ بی‌خدا)، ۸۰٪ در [[دانمارک]]، ۷۲٪ در [[نروژ]] و ۶۰٪ در [[فنلاند]] می‌رسد.<ref name="Martin2007" /> تا ۶۵٪ [[ژاپن|ژاپنی‌ها]] خودشان را بی‌خدا، [[ندانم گرایی|ندانم‌گرا]] یا بی‌اعتقاد می‌دانند.<ref name="Martin2007" /> طبق گزارش [[مرکز تحقیقات پیو]]، از میان کسانی که [[ناوابستگی دینی|وابستگی]] به دینی ندارند و خود را «بدون دین» می‌دانند، ۲٪ جمعیت آمریکا خود را «بی‌خدا» می‌دانند. بر پایه یک آمارگیری جهانی در سال ۲۰۱۲، ۱۳٪ شرکت‌کنندگان خود را بی‌خدا دانسته‌اند.<ref name="wingia">{{cite web |url=http://www.wingia.com/web/files/news/14/file/14.pdf |title=Religiosity and Atheism Index |last= |first= |publisher=[[WIN/GIA]] |date=27 July 2012 |location=[[زوریخ|Zürich]] |accessdate=}}</ref>

نویسندگان در مورد بهترین تعریف و طبقه‌بندی برای ''خداناباوری'' با هم اختلاف نظر دارند،<ref name=eb1911-atheism>{{cite encyclopedia |year=1911 |url=http://www.1911encyclopedia.org/Atheism |title=Atheism |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |accessdate=2011-04-09 |quote=The term as generally used, however, is highly ambiguous. Its meaning varies (a) according to the various definitions of deity, and especially (b) according as it is (i.) deliberately adopted by a thinker as a description of his own theological standpoint, or (ii.) applied by one set of thinkers to their opponents. As to (a), it is obvious that atheism from the standpoint of the Christian is a very different conception as compared with atheism as understood by a Deist, a Positivist, a follower of Euhemerus or Herbert Spencer, or a Buddhist. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512015453/http://www.1911encyclopedia.org/Atheism |archivedate=۱۲ مه ۲۰۱۱ |deadurl=yes }}</ref> به این شکل که برای چه موجودات فراطبیعی صادق است، که آیا خود یک ادعای مستقل است یا صرفاً فقدان آن است، و آیا نیازمند رد آگاه و صریح است. بی‌خدایی سازگار با [[ندانم‌گرایی]] دانسته شده‌است<ref name=encyc-unbelief-compatible>{{cite book|last=Holland|first=Aaron|contribution=Agnosticism|postscript=,}} in {{harvnb|Flynn|2007|p=[http://books.google.com/books?ei=xvzhT-_WFIaQ8wSivd2GCA&id=YR4RAQAAIAAJ&dq=agnosticism+compatible+with+atheism&q="It+is+important+to+note+that+this+interpretation+of+agnosticism" 34]}}: "It is important to note that this interpretation of agnosticism is compatible with theism or atheism, since it is only asserted that ''knowledge'' of God's existence is unattainable."</ref><ref name=martin-agnosticism-entails>{{harvnb|Martin|2006|p=2}}: "But agnosticism is compatible with negative atheism in that agnosticism ''entails'' negative atheism. Since agnostics do not believe in God, they are by definition negative atheists. This is not to say that negative atheism entails agnosticism. A negative atheist ''might'' disbelieve in God but need not."</ref>

<!--ref name=extreme-secularism>{{harvnb|Zuckerman|2010}}: "A major source of these biases is the lack of clear definitions. Atheism and secularity are defined in opposition to religion, with atheism (the rejection of theism) often perceived as an extreme form of secularism (the decline of religious influence over society). But atheism is a narrow term referring to a specific belief (that there is no god), whereas secularism has various meanings, including a range of attitudes (such as religious indifference, doubt, agnosticism, and atheism) as as behaviors (such as lack of regular church attendance or disregard for traditional religious morality)."</ref--><ref name=agnosticism-compatible>{{harvnb|Martin|1990|pp=[http://books.google.com/books?id=MNZqCoor4eoC&pg=PA466&dq="compatible+with+negative+atheism" 467–468]}}: "In the popular sense an agnostic neither believes nor disbelieves that God exists, while an atheist disbelieves that God exists. However, this common contrast of agnosticism with atheism will hold only if one assumes that atheism means positive atheism. In the popular sense, agnosticism is compatible with negative atheism. Since negative atheism by definition simply means not holding any concept of God, it is compatible with neither believing nor disbelieving in God."</ref><ref name=flint-agnostic-atheism>{{harvnb|Flint|1903|pp=[http://books.google.com/books?id=DWMtAAAAYAAJ&pg=PA49&dq="The+atheist+may+however+be" 49–51]}}: "The atheist may however be, and not unfrequently is, an agnostic. There is an agnostic atheism or atheistic agnosticism, and the combination of atheism with agnosticism which may be so named is not an uncommon one."</ref><ref name=barker-agnostic-atheism>{{harvnb|Barker|2008|p=[http://books.google.com/books?id=fAjPWYgIfCoC&pg=PA96&dq="both+an+atheist+and+an+agnostic" 96]}}: "People are invariably surprised to hear me say I am both an atheist and an agnostic, as if this somehow weakens my certainty. I usually reply with a question like, "Well, are you a Republican or an American?" The two words serve different concepts and are not mutually exclusive. Agnosticism addresses knowledge; atheism addresses belief. The agnostic says, "I don't have a knowledge that God exists." The atheist says, "I don't have a belief that God exists." You can say both things at the same time. Some agnostics are atheistic and some are theistic."</ref><ref name=besant-open-to-new-truth>{{cite book | chapter = Why Should Atheists Be Persecuted? | first = Annie | last = Besant | authorlink = Annie Wood Besant}} in {{harvnb|Bradlaugh|1884|pp =[http://books.google.com/books?id=jh8HAAAAQAAJ&pg=PA185&dq="The+Atheist+waits+for+proof+of+God" 185–186]}}: "The Atheist waits for proof of God. Till that proof comes he remains, as his name implies, without God. His mind is open to every new truth, after it has passed the warder Reason at the gate."</ref><ref name=holyoake-question-of-probability>{{cite journal | title = Mr. Mackintosh's New God | first = George Jacob | last = Holyoake | authorlink = George Holyoake | magazine = [[w:The Oracle of Reason|The Oracle of Reason, Or, Philosophy Vindicated]] | volume = 1 | issue = 23 | year = 1842 | page = 186 | url = http://books.google.com/books?id=BFY9AAAAYAAJ&pg=PA186 | quote = On the contrary, I, as an Atheist, simply profess that I do not see sufficient reason to ''believe'' that there is a god. I do not pretend to ''know'' that there is no god. The whole question of god's existence, ''belief'' or ''disbelief'', a question of probability or of improbability, not knowledge.}}</ref> و همچنین در تقابل با آن در نظر گرفته شده‌است.<ref name=eb1911-atheism-sceptical>{{cite encyclopedia |year=1911 |url=http://www.1911encyclopedia.org/Atheism |title=Atheism |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |accessdate=2011-04-09 |quote=But dogmatic atheism is rare compared with the sceptical type, which is identical with agnosticism in so far as it denies the capacity of the mind of man to form any conception of God, but is different from it in so far as the agnostic merely holds his judgment in suspense, though, in practice, agnosticism is apt to result in an attitude towards religion which is hardly distinguishable from a passive and unaggressive atheism. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512015453/http://www.1911encyclopedia.org/Atheism |archivedate=۱۲ مه ۲۰۱۱ |deadurl=yes }}</ref><ref name=eb2011-atheism-critique>{{harvnb|Nielsen|2011}}: "atheism, in general, the critique and denial of metaphysical beliefs in God or spiritual beings. As such, it is usually distinguished from theism, which affirms the reality of the divine and often seeks to demonstrate its existence. Atheism is also distinguished from agnosticism, which leaves open the question whether there is a god or not, professing to find the questions unanswered or unanswerable."</ref><ref name=eb2011concise-atheism>{{cite encyclopedia|title = Atheism | url=http://www.merriam-webster.com/concise/atheism?show=0&t=1323944845 |encyclopedia=Encyclopædia Britannica Concise |publisher=Merriam Webster |accessdate=2011-12-15 | quote = Critique and denial of metaphysical beliefs in God or divine beings. Unlike agnosticism, which leaves open the question of whether there is a God, atheism is a positive denial. It is rooted in an array of philosophical systems.}}</ref> انواع دسته‌بندی‌ها برای تمیز اشکال بی‌خدایی وجود دارند.

با توجه به طیف وسیعی از پدیده‌هایی که رد می‌شوند، بی‌خدایی می‌تواند تقابل با هر چیزی چون وجود یک خدا، وجود هر گونه مفاهیم [[معنویت|معنوی]]، [[فراطبیعی]] یا [[متعالی]] در باورهایی چون [[بودیسم]]، [[هندوئیسم]]، [[جینیسم]] و [[تائویسم]] را شامل شود.<ref name="eb2011-Rejection-of-all-religious-beliefs">{{cite encyclopedia |title=Atheism as rejection of religious beliefs |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40634/atheism |encyclopedia=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]] |edition=15th |volume=1 |page=666 |year=2011 |id=0852294735 |ref=harv |accessdate=2011-04-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110512015453/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40634/atheism |archivedate=۱۲ مه ۲۰۱۱ |deadurl=no }}</ref>

با اینکه برای مثال، فیلسوفانی چون [[مایکل مارتین (فیلسوف)|مارتین]]، ندانم‌گرایی را [[نتیجه منطقی|منتهی]] به بی‌خدایی منفی می‌دانند،<ref name=martin-agnosticism-entails /> برخی ندانم‌گرایان دیدگاه خود را متفاوت از بی‌خدایی می‌دانند،{{citation needed|date=June 2012}} و آن را موجه‌تر از خداباوری یا بی‌نیاز به اعتقاد راسخ همچون آن نمی‌دانند.<ref>{{cite book |first=Anthony |last=Kenny |authorlink=آنتونی کنی |title=What I believe |chapter=Why I Am Not an Atheist |publisher=Continuum |isbn=0-8264-8971-0 |quote=The true default position is neither theism nor atheism, but agnosticism&nbsp;... a claim to knowledge needs to be substantiated; ignorance need only be confessed. |year=2006}}</ref> گاهی این ادعا که داشتن دانش دربارهٔ وجود یا عدم وجود خدا غیرقابل دسترس است بیانگر این دانسته شده که بی‌خدایی چون خداباوری نیازمند جهش ایمانی است.<ref>{{cite news|title=Many atheists I know would be certain of a high place in heaven|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/opinion/2009/0725/1224251303564.html|last=O'Brien|first=Breda|authorlink=بردا اوبرایان|publisher=Irish Times|accessdate=2013-04-13|date=7 July 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110520132651/http://www.irishtimes.com/newspaper/opinion/2009/0725/1224251303564.html|archivedate=۲۰ مه ۲۰۱۱|deadurl=no}}</ref> {{verify credibility|date=June 2012|reason=This article is written by a patron of the Iona Institute and is far from impartial}} پاسخ‌های رایج بی‌خدا به این مدعی این است که گزاره‌های اثبات نشده [[ایمان|ایمانی]] همان میزان از ناباوری را می‌طلبند که هر گزاره اثبات‌نشده ''دیگری'' می‌طلبد،<ref>{{harvnb|Baggini|2003|pp=30–34}}. "Who seriously claims we should say 'I neither believe nor disbelieve that the Pope is a robot', or 'As to whether or not eating this piece of chocolate will turn me into an elephant I am completely agnostic'. In the absence of any good reasons to believe these outlandish claims, we rightly disbelieve them, we don't just suspend judgement."</ref> و همچنین اثبات‌ناپذیری وجود خدا به این مفهوم نیست که احتمال وجود و عدم وجود خدا یکسان است.<ref>{{harvnb|Baggini|2003|p=22}}. "A lack of proof is no grounds for the suspension of belief. This is because when we have a lack of absolute proof we can still have overwhelming evidence or one explanation which is far superior to the alternatives."</ref> در این باره، فیلسوف اسکاتلندی، [[جی. جی. سی. اسمارت]] استدلال می‌کند «گاهی اوقات کسی که در حقیقت بی‌خدا است شاید خود را عمیقاً ندانم‌گرا بداند، به دلیل اینکه یک [[شک‌گرایی فلسفی]] تعمیم‌یافتهٔ غیرمنطقی ممکن است مانع این شود که ما بگوییم، به جز حقایق ریاضی و [[منطق صوری]]، در واقع هیچ چیز دیگری را حقیقتاً نمی‌دانیم.»<ref name="stanford">{{cite web |url=http://plato.stanford.edu/entries/atheism-agnosticism/ |title=Atheism and Agnosticism |first=J.C.C. |last=Smart |date=9 March 2004 |publisher=Stanford Encyclopedia of Philosophy | accessdate=2013-04-13}}</ref> در نتیجه، برخی نویسندگان بی‌خدا از جمله [[ریچارد داوکینز]] ترجیح می‌دهند میان دیدگاه خداباور، ندانم‌گرا و بی‌خدا در یک [[طیف احتمالات خداباورانه|طیف احتمال خداباورانه]] تفاوت قائل شوند.{{sfn|Dawkins|2006|p=۵۰}}

همچنین دیدگاه دیگری وجود دارد که معتقد است بی‌خدایان در شرایط سخت به سرعت خداباور می‌شوند. برای مثال؛ ادعاهای [[تغییر کیش]] در بستر مرگ، یا ضرب‌المثل [[در سنگرها بی‌خدایی نیست]] از این جمله هستند.<ref>See, for instance, {{cite web|url=http://www.lds-mormon.com/atheist.shtml|title=Atheists call for church head to retract slur|date=3 September 1996|accessdate=2013-04-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110515175331/http://www.lds-mormon.com/atheist.shtml|archivedate=۱۵ مه ۲۰۱۱|deadurl=no}}</ref> با این حال، نمونه‌هایی بر خلاف چنین ادعاهایی وجود داشته‌اند، از جمله مواردی که در واقع «بی‌خدایان در سنگرها» حضور داشته‌اند.<ref>{{cite web |last=Lowder |first=Jeffery Jay |year=1997 |title=Atheism and Society |url=http://www.infidels.org/library/modern/jeff_lowder/society.html |accessdate=2013-04-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110522025011/http://www.infidels.org/library/modern/jeff_lowder/society.html |archivedate=۲۲ مه ۲۰۱۱ |deadurl=no }}</ref>

تا کنون هیچ کدامهیچ‌کدام از این براهین قادر به اثبات خداوند نبوده اندنبوده‌اند.

بی‌خدایی [[معرفت‌شناختی]] استدلال می‌کند که مردم نمی‌توانند وجود خدا را بدانند یا تعیین کنند. پایه بی‌خدایی معرفت‌شناختی ندانم‌گرایی است، که اشکال مختلف به خود می‌گیرد. در فلسفه حلول، خدا از جهان جدایی‌پذیر نیست، از جمله از ذهن فرد، و [[خودآگاهی (فلسفه ذهن)|خودآگاهی]] هر فرد به این [[سوژه]] قفل شده‌است. طبق این‌گونه ندانم‌گرایی، محدودیت دیدگاه، مانع هر گونه استنتاج عینی از باور به خدا به موضوع موجودیت خدا می‌شود. ندانم‌گرایی [[خردگرایی|خردگرایانه]] [[ایمانوئل کانت|کانت]] و [[عصر روشنگری|روشنگری]] تنها دانشی که از عقلانیت آدمی سرچشمه گرفته باشد می‌پذیرند؛ این‌گونه بی‌خدایی بر این است که از نظر اصولی خدایان شناخت‌پذیر نیستند و در نتیجه نمی‌توان به وجودشان پی برد. [[شک‌گرایی]]، بر اساس ایده‌های [[دیوید هیوم|هیوم]] ادعا می‌کند که قطعیت دربارهٔ هر موضوعی غیرممکن است، بنابراین فرد نمی‌تواند به‌طور قطع بداند که خدا وجود دارد یا ندارد. هرچند، او بر این عقیده بود که چنان مفاهیم متافیزیکی غیرقابل مشاهده‌ای بایستی به عنوان «سفسطه و توهم» رد شوند.<ref name=hume-metaphysics>{{harvnb|Hume|1748|loc=Part III}}: "If we take in our hand any volume; of divinity or school metaphysics, for instance; let us ask, Does it contain any abstract reasoning concerning quantity or number? No. Does it contain any experimental reasoning concerning matter of fact and existence? No. Commit it then to the flames: for it can contain nothing but sophistry and illusion."</ref> تخصیص ندانم‌گرایی به بی‌خدایی مورد مناقشه‌است، و طبق برخی نظرات می‌تواند جهان‌بینی جداگانه‌ای محسوب گردد.<ref name="Zdybicka-p20" />

بی‌خدایان تئودسی بر این باورند که جهان با تجاربی که در آن است نمی‌تواند با ویژگی‌هایی که معمولاً به خدا یا خدایان الهیدانان نسبت داده شده سازگار باشد. آن‌ها استدلال می‌کنند که یک خدای عالم مطلق، قادر مطلق و خیر اعلی با جهانی که در آن [[مسئله شر|شر]] و [[درد و رنج]] وجود دارد و مهر الهی از بسیاری افراد [[برهان اختفای الهی|پنهان]] است هم‌خوانی ندارد.<ref name=Drange-1996>{{cite web | first=Theodore M. | last=Drange | authorlink=تئودور درینج | year=1996 | url=http://www.infidels.org/library/modern/theodore_drange/aeanb.html | title=The Arguments From Evil and Nonbelief | publisher=[[کافران اینترنت|Internet Infidels]] |work=Secular Web Library | accessdate=2013-04-13}}</ref> برهان‌های مشابهی به [[گوتاما بودا]] بنیان‌گذار [[بودیسم]]،<ref>V.A. Gunasekara, {{cite web |url=http://www.buddhistinformation.com/buddhist_attitude_to_god.htm |title=The Buddhist Attitude to God. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102053643/http://www.buddhistinformation.com/buddhist_attitude_to_god.htm |archivedate=۲ ژانویه ۲۰۰۸ |accessdate=۱۳ آوریل ۲۰۱۳ |dead-url=no }} In the Bhuridatta Jataka, "The Buddha argues that the three most commonly given attributes of God, viz. omnipotence, omniscience and benevolence towards humanity cannot all be mutually compatible with the existential fact of dukkha."</ref> [[اپیکور]]، هیوم و دیگران نسبت داده شده‌است. موارد دیگری همچون [[برهان طراحی ضعیف]] و [[برهان وحی‌های متناقض]] را نیز می‌توان کم و بیش در این حوزه دانست.

فیلسوفانی مانند [[لودویگ فویرباخ]] و [[زیگموند فروید]] استدلال کرده‌اند که خدا و دیگر باورهای دینی اختراعات انسانی هستند، که برای پرکردن انواع نیازها و خواسته‌های روان‌شناختی و احساسی ساخته شده‌اند. این دیدگاه [[بودایی‌گری|بودایی‌ها]] هم هست.<ref>Walpola Rahula, ''What the Buddha Taught.'' Grove Press, 1974. Pages 51–52.</ref> [[کارل مارکس]] و [[فریدریش انگلس]] که تحت تأثیر کارهای فویرباخ بودند، استدلال کردند اعتقاد به خدا و دین کارکردهای اجتماعی دارند، و توسط کسانی که قدرت را در دست دارند برای کنترل قشر کارگر استفاده می‌شوند. بر اساس [[میخائیل باکونین]]، «ایده خدا به معنی کناره‌گیری عقل انسان و عدالت اوست؛ و در سلب آزادی بشر قاطع‌ترین است، و لزوماً در تئوری و عمل به بردگی بشر می‌انجامد.» او [[کلام قصار]] معروف [[ولتر]] که اگر خدا نبود باید آن را اختراع می‌کردیم، برعکس نمود و عنوان کرد: «اگر خدا واقعاً وجود دارد، باید او را برکنار کنیم.»<ref>{{cite web |url=http://dwardmac.pitzer.edu/anarchist_archives/bakunin/godandstate/godandstate_ch1.html |title=God and the State |last=Bakunin |first=Michael |authorlink=میخائیل باکونین |year=1916 |work= |publisher=New York: Mother Earth Publishing Association |accessdate=2013-04-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110521195435/http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_Archives/bakunin/godandstate/godandstate_ch1.html |archivedate=۲۱ مه ۲۰۱۱ |deadurl=no }}</ref>

و اما دومی کاملاً غلط است، زیرا موضوع گزاره (موجود)، اعم از پدیده و غیرپدیده است، چیزی که اصلاً مسبوق به عدم نبوده و به اصطلاح ازلی بوده‌است، نمی‌توان برای آن پدید آورنده‌ای اندیشید وگرنه دچار تناقض می‌شویم، زیرا اگر قدیم است پس پدید آورنده ندارد و اگر علتی دارد، پس قدیم نیست، بلکه حادث است.<ref name="khabaronline.ir" />

جامعه‌شناس فیل زاکرمن با تحلیل تحقیقات [[علوم اجتماعی]] در مورد سکولاریته و ناباوری، به این نتیجه رسیده‌است که رفاه اجتماعی با بی‌دینی ارتباط مستقیم دارد. نتایج او، به ویژه در مورد [[بی‌خدایی در ایالات متحده]] به این صورت است:<ref name="Zuckerman">{{cite journal | first1=Phil | last1=Zuckerman | year=2009 | title=Atheism, Secularity, and Well-Being: How the Findings of Social Science Counter Negative Stereotypes and Assumptions | url=http://www.pitzer.edu/academics/faculty/zuckerman/Zuckerman_on_Atheism.pdf | journal=Sociology Compass | volume=3 | issue=6 | pages=949–971 | doi=10.1111/j.1751-9020.2009.00247.x | ref=harv | access-date=۱۴ آوریل ۲۰۱۳ | archive-url=https://web.archive.org/web/20141228104545/http://www.pitzer.edu/academics/faculty/zuckerman/Zuckerman_on_Atheism.pdf | archive-date=۲۸ دسامبر ۲۰۱۴ | dead-url=yes }}</ref><ref name=Guardian>[http://www.guardian.co.uk/commentisfree/belief/2010/sep/12/pope-benedict-atheism-secularism Societies without God are more benevolent], [[گاردین|The Guardian]], September 2, 2010</ref>

افراد بی‌خدا معمولاً [[بی‌دین]] در نظر گرفته می‌شوند، ولی برخی فرقه‌ها در داخل ادیان بزرگ هم وجود [[خدای شخص‌وار]] و [[خدای خالق|خالق]] را رد می‌کنند.<ref name="winston2">{{cite book |last=Winston |first=Robert (Ed.) |title=Human |publisher=New York: DK Publishing, Inc |year=2004 |isbn=0-7566-1901-7 |page=299 |quote=Nonbelief has existed for centuries. For example, Buddhism and Jainism have been called atheistic religions because they do not advocate belief in gods.}}</ref> در سال‌های اخیر، برخی فرقه‌های مذهبی خاص شاهد افزایش شمار پیروان آشکارا بی‌خدا شده‌اند، از جمله [[بی‌خدایی یهودی]] یا [[یهودیت اومانیستی|اومانیستی]]<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/subdivisions/humanistic.shtml |title=Humanistic Judaism |date=20 July 2006 |publisher=BBC |accessdate=2013-04-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110416143510/http://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/subdivisions/humanistic.shtml |archivedate=۱۶ آوریل ۲۰۱۱ |deadurl=no }}</ref><ref>{{cite journal |last=Levin |first=S. |year=1995 |month=May |title=[[بی‌خدایی یهودی|Jewish Atheism]] |journal=New Humanist |volume=110 |issue=2 |pages=13–15 |ref=harv}}</ref> و [[بی‌خدایی مسیحی]].<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/atheism/types/christianatheism.shtml |title=Christian Atheism |date=17 May 2006 |publisher=BBC | accessdate=2013-04-13}}</ref><ref>{{cite book |last=Altizer |first=Thomas J. J. |authorlink=Thomas J. J. Altizer |title=The Gospel of Christian Atheism |url=http://www.religion-online.org/showbook.asp?title=523 |year=1967 |publisher=London: Collins |pages=102–103 |accessdate=2013-04-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060929171840/http://www.religion-online.org/showbook.asp?title=523 |archivedate=۲۹ سپتامبر ۲۰۰۶ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite journal |last=Lyas |first=Colin |year=1970 |month=January |title=On the Coherence of Christian Atheism |journal=Philosophy: the Journal of the Royal Institute of Philosophy |volume=45 |issue=171 |pages=1–19 |ref=harv | doi = 10.1017/S0031819100009578}}</ref>

سیستم‌های [[اخلاق هنجاری|اخلاقی هنجاری]] وجود دارند که نیازمند اصول و قواعد رسیده از جانب خدا نیستند. از جمله آنها، [[اخلاق فضیلت‌گرا]]، [[قرارداد اجتماعی]]، [[اخلاق کانتی]]، [[فایده‌گرایی]] و [[عینی‌گرایی (آین رند)|عینی‌گرایی]] هستند. [[سم هریس]]، نسخه اخلاقی (قانون‌سازی اخلاقی) پیشنهاد داده که در آن این تنها یک مسئله فلسفی نیست، بلکه می‌تواند به صورت معنی‌داری توسط [[علم اخلاق]] صورت گیرد. هر نوع سیستم علمی اینچنینی بایستی به نقدهای [[مغالطه طبیعت‌گرایانه]] نیز پاسخگو باشد.<ref>{{cite book |title=Principia Ethica |url=http://fair-use.org/g-e-moore/principia-ethica/s.13 |year=1903 |first=G. E. |last=Moore |authorlink=جورج ادوارد مور |accessdate=2013-04-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110514054112/http://fair-use.org/g-e-moore/principia-ethica/s.13 |archivedate=۱۴ مه ۲۰۱۱ |deadurl=no }}</ref>

یکی از برهان‌هایی که دین را مضر می‌داند توسط بی‌خدایانی چون سم هریس ارائه می‌شود که معتقدند، تکیه ادیان غربی بر روی [[حاکمیت الهی]] منجر به [[اقتدارگرایی]] و [[دگماتیسم]] می‌شود.{{sfn|Harris|2006a}} بی‌خدایان همچنین به داده‌هایی استناد می‌کنند که بیانگر ارتباطی میان [[بنیادگرایی|بنیادگرایی دینی]] و دین بیرونی (وقتی دین به خاطر منافع پنهان به‌کار می‌رود)<ref name=Moreira-almeida2006>{{cite journal |doi=10.1590/S1516-44462006005000006 |author=Moreira-almeida, A. |coauthors=Lotufo Neto, F. ; Koenig, H.G. |year=2006 |title=Religiousness and mental health: a review |journal=Revista Brasileira de Psiquiatria |volume=28 |pages=242–250 |url=http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S1516-44462006000300018&script=sci_arttext |accessdate=2013-04-13 |pmid=16924349 |issue=3 |ref=harv}}</ref> و اقتدارگرایی، جزم‌گرایی و تعصب است.<ref>See for example: {{cite journal | last1=Kahoe |first1= R.D.| month=June |year=1977 |title=Intrinsic Religion and Authoritarianism: A Differentiated Relationship|journal=Journal for the Scientific Study of Religion|volume=16|issue=2 |pages= 179–182 |jstor=1385749 | doi=10.2307/1385749 | ref=harv}} Also see: {{cite journal | last1=Altemeyer |first1= Bob |first2= Bruce|last2= Hunsberger |year=1992| url=http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a785040926~db=all |title=Authoritarianism, Religious Fundamentalism, Quest, and Prejudice| journal = [[International Journal for the Psychology of Religion]]| volume=2|issue=2| pages= 113–133 | doi = 10.1207/s15327582ijpr0202_5 | accessdate=2013-04-13 | ref=harv}}</ref> اینطور استدلال‌ها، در کنار رویدادهای تاریخی به عنوان شواهدی برای خطرات دین مانند [[جنگ‌های صلیبی]]، [[تفتیش عقاید]]، [[تعقیب جادوگران]]، [[حملات تروریستی]] و غیره ذکر می‌شوند و از آن‌ها به عنوان پاسخی به کارکردهای مثبت دین استفاده می‌شود.<ref>{{cite web |last=Harris |first=Sam |authorlink=سم هریس |title=An Atheist Manifesto |url=http://www.truthdig.com/dig/print/200512_an_atheist_manifesto |accessdate=2013-04-13 |publisher=Truthdig |year=2005 |quote=In a world riven by ignorance, only the atheist refuses to deny the obvious: Religious faith promotes human violence to an astonishing degree. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110516191405/http://www.truthdig.com/dig/print/200512_an_atheist_manifesto |archivedate=۱۶ مه ۲۰۱۱ |deadurl=yes }}</ref> در پاسخ به این اتهام‌ها، مؤمنان از [[بی‌خدایی دولتی]] در نقاطی چون [[شوروی]] و کشتارهای دسته‌جمعی آن‌ها مثال می‌آورند.<ref name="John S. Feinberg, Paul D. Feinberg">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=Nl-f5SKq9mgC&pg=PA697&dq=Aleksandr+Solzhenitsyn+But+if+I+were+asked+today+to+formulate+as+concisely+as+possible+the+main+cause+of+the+ruinous+revolution+that+swallowed+up+some+60+million+of+our+people,+I+could+not+put+it+more+accurately+than+to+repeat:+'Men+have+forgotten+God;+that's+why#v=onepage&q&f=false|author=John S. Feinberg, Paul D. Feinberg|title =Ethics for a Brave New World|publisher =Stand To Reason|quote=Over a half century ago, while I was still a child, I recall hearing a number of old people offer the following explanation for the great disasters that had befallen Russia: 'Men have forgotten God; that's why all this has happened.' Since then I have spend well-nigh 50 years working on the history of our revolution; in the process I have read hundreds of books, collected hundreds of personal testimonies, and have already contributed eight volumes of my own toward the effort of clearing away the rubble left by that upheaval. But if I were asked today to formulate as concisely as possible the main cause of the ruinous revolution that swallowed up some 60 million of our people, I could not put it more accurately than to repeat: 'Men have forgotten God; that's why all this has happened.'|accessdate = 2013–04–13|isbn = 978-1-58134-712-8|date = 4 November 2010}}</ref><ref name="Totalitarianism and Atheism">{{cite web|url = http://catholiceducation.org/articles/apologetics/ap0214.htm|title =Answering Atheist's Arguments|publisher = Catholic Education Resource Center|author=Dinesh D'Souza| accessdate=2013-04-13}}</ref> در پاسخ به این، بی‌خدایانی چون سم هریس و ریچارد داوکینز اظهار می‌کنند، که جنایات آن رژیم‌ها نه به علت بی‌خدایی بلکه به خاطر پیروی از [[مارکسیسم]] جزم‌گرا بوده‌است، و هرچند افرادی چون استالین و مائو بی‌خدا بوده‌اند ولی اعمال‌شان را به نام بی‌خدایی انجام نداده‌اند.{{sfn|Dawkins|2006|p=291}}<ref>[http://www.edge.org/3rd_culture/harris06/harris06_index.html 10 myths and 10 truths about Atheism] Sam Harris</ref>

اگرچه اصطلاح ''بی‌خدایی'' ریشه در سده ۱۶ در [[فرانسه]] دارد،<ref name=Golding /> ایده‌هایی که امروزه بتوان آن‌ها را ''بی‌خدایانه'' دانست از [[دوره ودایی]] و [[کلاسیک باستان]] وجود داشته‌اند.

بی‌خدایی در غرب ریشه در [[فلسفه یونان باستان|فلسفهٔ]] [[فلسفه پیشاسقراطی|پیشاسقراطی]] در یونان باستان دارد، ولی تا اواخر [[عصر روشنگری]] به شکل متمایز خود درنیامده بود.<ref>{{harvnb|Baggini|2003|pp=73–74}}. "Atheism had its origins in Ancient Greece but did not emerge as an overt and avowed belief system until late in the Enlightenment."</ref> [[دیاگوراس ملوسی|دیاگوراس]] در سده ۵ قبل از میلاد نخستین بی‌خداً نامیده شده‌است<ref>[[Friedrich Solmsen|Solmsen, Friedrich]] (1942). ''[http://books.google.com/books?vid=0blEqYn0npw5h4r_qPHc_fk&id=rLASAAAAIAAJ&pgis=1 Plato's Theology]''. Cornell University Press. p 25.</ref> و [[سیسرون]] در کتاب ''[[در باب طبیعت خدایان]]'' از او یاد نموده‌است.<ref name="CIC">''... &nbsp;nullos esse omnino Diagoras et Theodorus Cyrenaicus&nbsp;...'' Cicero, Marcus Tullius: ''De natura deorum.'' Comments and English text by Richard D. McKirahan. Thomas Library, Bryn Mawr College, 1997, page 3. {{ISBN|0-929524-89-6|en}}</ref> [[مکتب اتم‌گرایی|اتم‌گرایانی]] چون [[دموکریت]] سعی در توضیح جهان به صورت کاملاً [[ماده‌باوری|ماتریالیستی]] و بدون توسل به نیروهای ماوراءالطبیعه و معنوی کردند. [[کریتیاس]]، ادیان را ساخته بشر می‌دید و معتقد بود برای ترساندن مردم برای دنباله‌روی از دستور اخلاقی ساخته شده‌اند.<ref name=eb2007-study-of-religion>{{cite encyclopedia | title = religion, study of |encyclopedia=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]] | year = 2007 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/497151/study-of-religion | accessdate =2013-04-15}}</ref> [[پرودیکوس]] نیز اظهارات آشکارا بی‌خدایانه در آثار خود دارد. [[فیلودموس]] دربارهٔ پرودیکوس گزارش نموده که او معتقد بوده «خدایان باورهای عامه نه وجود دارند نه می‌فهمند، بلکه انسان بدوی، [از روی تحسین، خدا می‌داند] میوه‌های زمین و هر چیزی که باعث به وجود آمدنش شده‌است.» [[پروتاگوراس]] گاهی بی‌خدا تلقی شده، ولی بیشتر عقاید ندانم‌گرایانه داشته‌است. وی اظهار نموده «در مورد خدایان، من قادر به کشف آن نیستم که آیا وجود دارند یا ندارند، یا به چه شکل هستند، زیرا که موانع بسیاری برای دانستن وجود دارد، از جمله ابهام موضوع و کوتاهی عمر بشر.»<ref>{{cite book|last=Bremmer|first=Jan|chapter=Atheism in Antiquity|postscript=,}} in {{harvnb|Martin|2006|pp=12–13}}</ref> در سده ۳ قبل از میلاد، فیلسوفان یونانی [[تئودوروس بی‌خدا|تئودوروس اهل سرینه]]<ref name=CIC /><ref>Diogenes Laërtius, The Lives and Opinions of Eminent Philosophers, ii</ref> و [[استراتو اهل لمپساکوس]]<ref>Cicero, ''Lucullus'', 121. in Reale, G. , ''A History of Ancient Philosophy''. SUNY Press. (1985).</ref> به وجود خدا اعتقاد نداشتند.

فیلسوف رومی، [[سکستوس امپریکوس]] بر این عقیده بود که فرد بایستی قضاوت دربارهٔ تمام باورها را به حال تعویق بگذارد، که این نوعی [[شک‌گرایی]] موسوم به [[پایرونیسم]] بود. این دیدگاه بر این بود که هیچ چیزی ذاتاً بد نیست، و ''[[آتاراکسیا]]'' (آرامش ذهن) با تعلیق قضاوت حاصل می‌شود. آثار نسبتاً حجیم باقی‌مانده از او تأثیر به‌سزایی در فیلسوفان بعدی گذاشته‌است.<ref name="gordonstein">Stein, Gordon (Ed.) (1980). "[http://www.positiveatheism.org/india/s1990c25.htm The History of Freethought and Atheism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930024429/http://www.positiveatheism.org/india/s1990c25.htm |date=۳۰ سپتامبر ۲۰۰۷ }}". ''An Anthology of Atheism and Rationalism''. New York: Prometheus. Retrieved 2007-APR-03.</ref>

نحله فکری افکار بی‌خدایانه در اروپا طی [[قرون وسطای اولیه]] و [[قرون وسطی]] کمیاب بود ([[تفتیش عقاید قرون وسطی]] را ببینید)؛ در عوض، [[مابعدالطبیعه]]، دین و الهیات عقاید غالب در این دوره بودند.<ref name="Zdybicka 2005 4">{{harvnb|Zdybicka|2005|p=4}}</ref> با این حال، جنبش‌هایی طی این دوره به وجود آمدند که دارای عقاید هتدرودوکس در مورد خدای مسیحیت بودند؛ از جمله دیدگاه‌های خلاف باور عمومی دربارهٔ طبیعت، تعالی و دانستنی بودن خدا ارائه شدند. افراد و گروه‌هایی مانند [[اسکات اریژن|جوهانس اسکوتوس اریجینا]]، [[دیوید دینانت]]، [[املریک بنا]] و [[برادران روح آزاد]] دارای دیدگاه مسیحی به همراه گرایش‌های [[پانتئیسم|پانتئیستی]] بودند. [[نیکولاس کوزا]] معتقد به نوعی [[ایمان‌گرایی]] بود که آن را ''[[دوکتا ایگنورنتیا]]'' (جهل آموخته) می‌نامید، و بر طبق آن، خدا ماورای دسته‌بندی انسانی قرار داشته، و دانش ما دربارهٔ خدا محدود به حدس و گمان دانسته می‌شد. [[ویلیام اکام]]، با مطرح نمودن محدودیت‌های [[نام‌گرایی|نام‌گرایانه]] دانش بشری، الهام‌بخش جنبش‌های ضدمتافیزیکی شد. وی اظهار نمود که [[جوهر (فلسفه)|جوهره]] الهی با شهود یا عقل انسان قابل شناخت نیست. پیروان اوکام، مانند [[ژان میرکوری]] و [[نیکلاس اوترکوری]] این دیدگاه‌ها را بسط دادند. این جدایی میان ایمان و خرد، الهیدانان بعدی مانند [[جان وایکلیف]]، [[یان هوس]] و [[مارتین لوتر]] را تحت تأثیر قرار داد.<ref name="Zdybicka 2005 4" />

[[رنسانس]] زمینه بخش گسترش اندیشه آزاد و پرسش‌گری شک‌گرایانه شد. افرادی چون [[لئوناردو دا وینچی]] به آزمایش‌گرایی به عنوان روشی برای توضیح پدیده‌ها روی آوردند و با [[توسل به مرجعیت|استدلال‌های اتوریته دینی]] مقابله کردند. از دیگر منتقدان دین و کلیسا در این دوره می‌توان به [[نیکولو ماکیاولی]]، [[بنوانتور د پریه]] و [[فرانسوا رابله]] اشاره نمود.<ref name="gordonstein" />

اولین فرد آشکارا بی‌خدا، [[ماتیاس کنوتزن]] منتقد آلمانی دین بود که در سه نوشته در ۱۶۷۴ آن را اظهار نمود.<ref>Winfried Schröder, in: Matthias Knutzen: Schriften und Materialien (2010), p. 8. See also Rececca Moore, ''The Heritage of Western Humanism, Scepticism and Freethought'' (2011), calling Knutzen "the first open advocate of a modern atheist perspective" [http://reason.sdsu.edu/germany.html online here]</ref> به دنبال او دو نویسنده صریحاً بی‌خدای دیگر، [[کژیمرژ ویشتنرسنکی]] فیلسوف یسوعی سابق لهستانی و [[ژان ملیه]] کشیش فرانسوی آمدند.<ref>{{cite web |url=http://nova.wpunj.edu/newpolitics/issue40/Onfray40.htm |title=Michel Onfray on Jean Meslier |publisher=William Paterson University |accessdate=2013-04-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120112154508/http://nova.wpunj.edu/newpolitics/issue40/Onfray40.htm |archivedate=۱۲ ژانویه ۲۰۱۲ |dead-url=yes }}</ref> در ادامهٔ این روند در طول سده ۱۸، دیگر متفکران آشکارا بی‌خدا اعلام وجود کردند؛ از جمله [[بارون دولباخ]]، [[ژاک آندره نژون]]، و دیگر [[ماتریالیسم فرانسوی|ماتریالیست‌های فرانسوی]].<ref name=Holbach-SoN>{{cite book |last=d'Holbach |first=P. H. T. |authorlink=بارون دولباخ |title=The System of Nature |url=http://fulltextarchive.com/page/The-System-of-Nature-Vol-21/ |accessdate=2013-04-15 |year=1770 |volume=2}}</ref>

پوزیتویسم منطقی و [[علم‌گرایی]] راه را برای [[اثبات‌گرایی منطقی|نئوپوزیتویسم]]، [[فلسفه تحلیلی]]، [[ساختارگرایی]] و [[طبیعت‌گرایی (فلسفه)|طبیعت‌گرایی]] باز کردند. نئوپوزیتویسم و فلسفه تحلیلی، خردگرایی کلاسیک و متافیزیک را به دور انداخته و به دفاع از تجربه‌گرایی و [[نام‌گرایی]] معرفت‌شناسانه پرداختند. طرفدارانی چون [[برتراند راسل]] به تاًکید وجود خدا را رد نمودند. [[لودویگ ویتگنشتاین]] در آثار اولیه خود سعی در جداسازی زبان متافیزیکی و ماوراءالطبیعه از گفتمان عقلانی کرد. [[ای. جی. آیر]] تحقیق ناپذیری و بی‌معنی بودن گزاره‌های دینی را با استناد به [[علوم تجربی]] مطرح نمود. به‌طور مشابه، [[ساختارگرایی]] [[کلود لوی-استروس|لوی-استروس]] [[خاستگاه زبان]] دینی را ناخودآگاه انسان و بدون معنای متعالی دانست. [[جی. ان. فیندلی]] و [[جی. جی. سی. اسمارت]] استدلال نمودند که وجود خدا منطقاً ضروری نیست. طبیعت‌گرایان و یگانه‌انگاران ماتریالیستی همچون [[جان دیویی]]، جهان طبیعی را منشاً همه چیز دانسته و وجود خدا یا جاودانگی را رد کردند.<ref name="stanford" /><ref>{{harvnb|Zdybicka|2005|p=16}}</ref>

سده ۲۰ام همچنین شاهد پیشرفت‌های سیاسی بی‌خدایی بود، که در نتیجه تفسیر آثار [[کارل مارکس|مارکس]] و [[فریدریش انگلس|انگلس]] انجام گرفت. بعد از [[انقلاب ۱۹۱۷ روسیه]]، آموزش دینی توسط حکومت ممنوع اعلام شد. با اینکه [[قانون اساسی]] [[اتحاد جماهیر شوروی]] در ۱۹۳۶ آزادی برقراری سرویس‌های دینی را تضمین کرده بود، حکومت شوروی تحت سیاست‌های [[دین در اتحاد جماهیر شوروی|بی‌خدایی حکومتی استالین]]، [[آموزش و پرورش]] را موضوع خصوصی نمی‌دانست؛ و آموزش دینی را غیرقانونی نموده و کمپین‌هایی برای متقاعد کردن مردم، گاهی با توسل به زور برای ترک دین به راه انداخت.<ref name="Liquidation">{{cite book|author=Gerhard Simon|url=http://books.google.com/?id=sTLc8H3b4vUC&pg=PA64|title=Church, State, and Opposition in the U.S.S.R.|publisher=[[انتشارات دانشگاه کالیفرنیا|University of California Press]]|quote=On the other hand the Communist Party has never made any secret of the fact, either before or after 1917, that it regards 'militant atheism' as an integral part of its ideology and will regard 'religion as by no means a private matter'. It therefore uses 'the means of ideological influence to educate people in the spirit of scientific materialism and to overcome religious prejudices..' Thus it is the goal of the C.P.S.U. and thereby also of the Soviet state, for which it is after all the 'guiding cell', gradually to liquidate the religious communities.|date=19 October 2009|isbn=978-0-520-02612-4}}</ref><ref name="Vote">{{cite book|author=Dimitry Pospielovsky|url=http://books.google.com/?id=2cP0wc_E6yEC&pg=PA395&dq=liquidation+of+religion+militant+atheism#v=onepage&q=liquidation%20of%20religion%20militant%20atheism&f=false|title=The Orthodox Church in the History of Russia|publisher=St Vladimir's Seminary Press|quote=It might be expected that as a Christian leader, he would at least declare that a Christian could not vote for a party that preached and practiced genocide, whether racial or class-based , nor for a party whose ideology included a militant atheism aiming at liquidation of religion.|date=19 October 2009|isbn=978-0-88141-179-9}}</ref><ref name="Islam">{{cite book|author=Simon Richmond|url=http://books.google.com/?id=jcNZUzdd-ukC&pg=PA79&dq=liquidation+of+religion+militant+atheism#v=onepage&q=liquidation%20of%20religion%20militant%20atheism&f=false|title=Russia & Belarus|publisher=[[بی‌بی‌سی جهانی|BBC Worldwide]]|quote=Soviet 'militant atheism' led to the closure and destruction of nearly all the mosques and madrasahs (Muslim religious schools) in Russia, although some remained in the Central Asian states. Under Stalin there were mass deportations and liquidation of the Muslim elite.|date=19 October 2009|isbn=978-1-74104-291-7}}</ref><ref name="Soviet Union">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=qzkttrhVe9gC&pg=PA125&dq=soviet+union+state+atheism#v=onepage&q=soviet%20union%20state%20atheism&f=false|title =Politics, ethics and challenges to democracy in 'new independent states'|publisher=[[Berghahn Books]]|quote=During the past 150 years in Azerbaijan, Islam has experienced an ascendancy over the official Orthodoxy of the Russian Empire and, then, the state atheism of the Soviet Union.|author=Tʻinatʻin Bočorišvili, William Sweet, Daniel R. Ahern|accessdate =2013-04-15|isbn=978-1-56518-224-0|date=30 June 2005}}</ref><ref name="USSR">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=8pciFcaGXR0C&pg=PA379&dq=soviet+union+state+atheism#v=onepage&q=soviet%20union%20state%20atheism&f=false|title =Russian postmodernism: new perspectives on post-Soviet culture|publisher=[[Berghahn Books]]|quote=The seven decades of Soviet atheism, whether one calls it "mass atheism," "scientific atheism," "state atheism," was unquestionably a new phenomenon in world history.|accessdate =2013-04-15|isbn=978-1-57181-028-1|year=1999}}</ref> بسیاری [[حکومت کمونیستی|دولت‌های کمونیستی]] دیگر نیز با دین به مخالفت برخاسته و [[بی‌خدایی حکومتی]] را اجبار کردند؛<ref>{{cite journal |url=http://newhumanist.org.uk/627/the-perils-of-atheism |last=Baggini |first=Julian |title=The Perils of Atheism |publisher=New Humanist |volume=118 |issue=2 |date=Summer 2003 |accessdate=2013-04-15ref=harv}} Extract from his book ''Atheism: A Very Short Introduction'' (2003), Oxford University Press</ref> از جمله حکومت‌های [[جمهوری سوسیالیست خلق آلبانی|آلبانی]]،<ref name="Documentatie Bureau voor Oost-Europees Recht">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=aAtQZ0vjf5gC&pg=PA18&dq=The+State+recognizes+no+religion,+and+supports+and+carries+out+atheistic+propaganda+in+order+to+implant+a+scientific+materialistic+world+outlook+in+people#v=onepage&q&f=false|title =The Constitutions of the Communist World|author=William B. Simons, Rijksuniversiteit te Leiden|publisher=[[اشپرینگر ساینس+بیزینس مدیا|Springer]]|quote='''Article 37.''' The State recognizes no religion and supports and carries out atheist propaganda in order to implant a scientific materialist world outlook in people.|accessdate =2013-04-15|isbn=978-0-8147-2214-5|year=2001}}</ref><ref name="Robert Elsie">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=aAtQZ0vjf5gC&pg=PA18&dq=The+State+recognizes+no+religion,+and+supports+and+carries+out+atheistic+propaganda+in+order+to+implant+a+scientific+materialistic+world+outlook+in+people#v=onepage&q&f=false|title =A Dictionary of Albanian Religion, Mythology, and Folk culture|author=Robert Elsie|publisher=[[New York University Press]]|quote=Article 37 of the Albanian constitution of 1976 stipulated, "The State recognizes no religion and supports and carries out atheist propaganda in order to implant a scientific materialist world outlook in people."|accessdate =2013-04-15|isbn=978-0-8147-2214-5|year=2001}}</ref><ref name="Richard Felix Staar">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=ugeMgomY7hAC&pg=PA13&dq=The+State+recognizes+no+religion,+and+supports+and+carries+out+atheistic+propaganda+in+order+to+implant+a+scientific+materialistic+world+outlook+in+people#v=onepage&q=The%20State%20recognizes%20no%20religion,%20and%20supports%20and%20carries%20out%20atheistic%20propaganda%20in%20order%20to%20implant%20a%20scientific%20materialistic%20world%20outlook%20in%20people&f=false|title =Communist Regimes in Eastern Europe|author=Richard Felix Staar|publisher=[[انستیتو هوور|Hoover Institution]]|quote=By 1976 all places of worship had been closed. However, the regime has had to admit that religion still maintains a following among Albanians. In order to suppress religious life, the following article has been included in the 1976 constitution: "The state recognizes no religion and supports and carries out atheistic propaganda to implant the scientific materialistic world outlook in people" (Article 37). In its antireligious moves, the regime has gone so far as to order persons to change their names if they are of a religious origin.|accessdate =2013-04-15|isbn=978-0-8179-7692-7|year=1982}}</ref> و در حال حاضر [[جمهوری خلق چین|چین]]،<ref name="China">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=X49uEF5XUX0C&pg=PA108&dq=state+atheism+china#v=onepage&q&f=false|title =China in the 21st century|publisher=Oxford University Press|quote=China is still officially an atheist country, but many religions are growing rapidly, including evangelical Christianity (estimates of how many Chinese have converted to some form of Protestantism range widely, but at least tens of millions have done so) and various hybrid sects that combine elements of traditional creeds and belief systems (Buddhism mixed with local folk cults, for example).|accessdate =2013-04-15|isbn=978-0-19-539447-4|date=16 April 2010}}</ref><ref name="Atheist State">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=BY4YAQAAMAAJ&q=north+korea+atheist+state&dq=north+korea+atheist+state|title =The State of Religion Atlas|publisher=[[انتشارات سایمون شوستر|Simon & Schuster]]|quote=Atheism continues to be the official position of the governments of China, North Korea and Cuba.|accessdate =2013-04-15|date=1993-12}}</ref> [[کره شمالی]]<ref name="Atheist State" /><ref name="State Atheism">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=YG2AFyFppJQC&pg=PA933&dq=north+korea+atheist+state#v=onepage&q=north%20korea%20atheist%20state&f=false|title =World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia|publisher=[[Marshall Cavendish]]|quote=North Korea is officially an atheist state in which almost the entire population is nonreligious.|accessdate =2013-04-15|isbn=978-0-7614-7631-3|date=2007-09}}</ref> و [[کوبا]].<ref name="Atheist State" /><ref name="Cuba">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=EkIvbxefBNsC&pg=PA43&dq=cuba+state+atheism#v=onepage&q=cuba%20state%20atheism&f=false|title =Freeing God's Children: The Unlikely Alliance for Global Human Rights|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|quote=Cuba is the only country in the Americas that has attempted to impose state atheism, and since the 1960s onward its jails have been filled with pastors and other believers.|accessdate =2013-04-15|isbn=978-0-7425-4732-2|date=2006-09}}</ref>

وقوع [[حملات ۱۱ سپتامبر|حوادث تروریستی ۹/۱۱]] با انگیزه دینی، موفقیت نسبی [[مؤسسه دیسکاوری]] در آمریکا برای تغییر [[برنامه درسی]] علوم برای افزودن ایده‌های [[آفرینش‌گرایی|آفرینش‌گرا]]، و پشتیبانی [[جورج دبلیو بوش]] از این ایده‌ها در سال ۲۰۰۵، همگی [[دست به دست]] هم منجر به انتشار کتاب‌هایی پرفروش توسط بی‌خدایان برجسته‌ای چون [[سم هریس]]، [[دنیل دنت]]، [[ریچارد داوکینز]]، [[ویکتور استنجر]] و [[کریستوفر هیچنز]] در آمریکا و در سطح جهانی شدند.<ref name="sharedvalues">[http://lawreview.vermontlaw.edu/articles/13%20Garfield%20Book%202,%20Vol%2033.pdf Vermont Law Review Vol. 33:225 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720110322/http://lawreview.vermontlaw.edu/articles/13%20Garfield%20Book%202,%20Vol%2033.pdf |date=۲۰ ژوئیه ۲۰۱۱ }}, Finding Shared Values in a Diverse Society: Lessons From the Intelligent Design Controversy by Alan E. Garfield (page 231).</ref>

به گزارش گاردین در سال ۲۰۱۴ تعداد افراد بی‌دین از تعداد مسیحیان در [[انگلستان]] و [[ولز]] پیشی گرفت و اکنون مسیحیان در اقلیت هستند.<ref>http://www.theguardian.com/world/2016/may/23/no-religion-outnumber-christians-england-wales-study</ref>

در گزارش سال ۲۰۱۲ لاتون، از [[فیس‌بوک]] فارسی کانون اگنوستیک‌ها و آتئیست‌های ایران نام برده و از این مسئله حیرت‌زده شده که ۲۷ هزار نفر این صفحه را لایک کرده‌اند. تعداد لایک‌های این صفحه که در گزارش لاتون ذکر شده اکنون با گذشت حدود ۶ سال به حدود ۱۹۹ هزار نفر رسیده و به عبارت دیگر هفت برابر افزایش پیدا کرده‌است.<ref name=":0" />

* {{cite book | last=Onfray | first=Michel | authorlink=میشل انفره | year=2007 | title=Atheist Manifesto | url=http://books.google.ca/books?id=QpEAYMo7pFkC&lpg=PP1&dq=Atheist%20Manifesto&pg=PP1#v=onepage&q&f=true | publisher=Arcade Publishing | location=New York | isbn=978-1-55970-820-3 | accessdate=2011-04-09 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20110519174449/http://books.google.ca/books?id=QpEAYMo7pFkC&lpg=PP1&dq=Atheist%20Manifesto&pg=PP1#v=onepage&q&f=true | archivedate=۱۹ مه ۲۰۱۱ | deadurl=no }}

*[http://atheistiran.com/ وبگاه آتئیست ایران]