دین الهی: تفاوت میان نسخهها
[نسخهٔ بررسیشده] | [نسخهٔ بررسیشده] |
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
ویرایش بهوسیلهٔ ابرابزار: |
|||
خط ۵۵:
اکبرشاه برای حل این مشکل یکی از بزرگترین اقدامات دوران حکومتش را انجام داد و آیین جدیدی ابداع کرد که به «توحید الهی» مشهور شد و محتوای آن با دیگر اندیشههایش مانند تأسیس عبادتخانه، [[آزادی بیان]] و [[آزادی عقیده|عقیده]] و ترویج فلسفهٔ «صلح کل» هماهنگی کامل داشت. بنابر آنچه به نقل از [[ابوالفضل علامی]] در تاریخ آمده، اکبرشاه همواره مایل بود کارهای سیاسی، اجتماعی و حکومتی را از سلطهٔ عالمان دینی بیرون آورد ولی تا زمانی که رهبری دینی جامعه اسلامی برایش مسلم نشدهبود، این قصد را پنهان نگه میداشت.<ref name="اس"/>
اکبر سرانجام در ۹۹۰ هجری قمری برابر با ۱۵۸۲ میلادی، با عنوان کردن «هزاره»، خود را از قیود دین و روحانیان آزاد کرد.<ref name="اس"/> جنبش «اَلفی» یا «هزارهگرایی» نوعی جنبش بدعتگزار اسلامی در قرن دهم هجری بود که در هند گسترش یافته بود<ref name="احمد"/> و بر لزوم بازنگری و اصلاح در دین اسلام پس از گذشت هزار سال از ظهور پیامبر اسلام تأکید داشت و از آنجا که اکبرشاه هزار سال بعد از ظهور پیامبر به حکومت رسیده بود، خود را به عنوان اصلاحگر اسلام معرفی کرد. در میان مخالفان، این مسئله شایعهٔ ادعای نبوت و حتی خدایی اکبرشاه را تقویت کرد، اما او این مسئله را تکذیب کرد.<ref name="دلایل"/> ابهامهایی که دربارهٔ زمان آشکار شدن دین الهی وجود دارد، نشان میدهد که دین الهی به یکباره معرفی نشده و ابتدا به شکل شایعه، اخبار نیمهرسمی یا در محافل خاص عنوان میشد و تدریجاً علنی شد.<ref name="اس"/> [[دانشنامه اسلام]] سال ۹۸۹ هجری قمری (۱۵۸۱ میلادی) را سال علنی شدن دین الهی عنوان میکند.<ref name="احمد">Ahmad, Aziz, “[http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/din-i-ilahi-SIM_1863?s.num=14 Dīn-i Ilāhī] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180212005753/http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/din-i-ilahi-SIM_1863?s.num=14
در ''[[آیین اکبری]]'' گفته شده که این سلسله سلطنتی در یک روز [[یکشنبه]] معرفی شد. در این روز ابتدا اکبرشاه به یکی از نوکیشها «شست»، که نوعی نشان است، داد که بر آن عبارات ایهامانگیز «اسم اعظم، طلسم اقدس، الله اکبر» نوشته شده بود؛ عبارت ''[[الله اکبر]]'' میتواند به دو شکل ترجمه شود: «خدا بزرگ است» و «اکبر خداست.»<ref group="یادداشتها">در زمان جهانگیر شاه، این نشان همراه با مینیاتوری طلاکوب، به مریدان داده میشد و در دورههای بعدی پادشاهان مغول تنها مینیاتوری به مریدان میدادند و دیگر از شست خبری نیست. گویا هنوز شست جهانگیرشاه وجود دارد.</ref> پس از مراسم اعطای نشان، پادشاه اکبر به عنوان ''پیر''، نصیحتهایی به ''مرید'' تازهاش انجام داد.<ref name="بریل"/>
== وجه تسمیه ==
نخستین بار عبارت «دین الهی» در نوشتههای ''عبدالقدیر بدائونی'' در ''[[منتخبالتواریخ (بدائونی)|منتخب التواریخ]]'' یاد شدهاست. وی در بیان اعلامیهٔ «میرزا جانی»، حاکم ارغون و ثاتا، که در حدود ۱۰۰۱ هجری (۱۵۹۳ میلادی) امضا شده، از زبان وی مینویسد: «من… خود را از قید اسلام مجازی و تقلیدی آزاد میکنم… و وارد دین الهی اکبرشاه میشوم.»<ref name="بریل">Lefèvre, Corinne, “[http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-3/din-i-ilahi-COM_26038 Dīn-i ilāhī] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180214203035/http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-3/din-i-ilahi-COM_26038 |date=۱۴ فوریه ۲۰۱۸}}”, in: Encyclopaedia of Islam, THREE, Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Everett Rowson. First published online: 2015. First print edition: 9789004282117, 2015, 2015-2.</ref>
نامی که در زمان اکبرشاه برای این آیین به کار برده میشد، «توحید الهی» بود و این عبارت در آثار معاصر او به همین شکل ذکر شدهاست. عبارت «دین الهی» را مورخان [[بریتانیا]]یی به اشتباه بدین شکل ترجمه کردند.<ref>{{Cite book|title=The Akbarnama of Abu'l-Fazl|author=Abu'l-Fazl ibn Mubarak|publisher=Low Price Publications|orig-year=1902–39|date=2010|isbn=81-7536-481-5|location=Delhi}}</ref><ref name="ali">{{cite book|title=Mughal India: Studies in Polity, Ideas, Society and Culture|first=M. Athar|last=Ali|year=2006|publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-569661-5 |pp=163–164}}</ref> گویا ''H. Blochmann'' و ''W. H. Lowe'' با تصور اشتباهی که از آیین اکبر داشتند، عبارت «دین» را برگزیدند؛ آنها گمان میکردند این آیین با خروج از اسلام و ایجاد دین جدیدی همراه بودهاست. پس از آن «دین الهی» به اشتباهی رایج تبدیل شد.<ref name="بریل"/>
|