حرم امام رضا: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌شده] | [نسخهٔ بررسی‌شده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Viera iran (بحث | مشارکتها) ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: |
|||
خط ۱:
{{pp|small=yes|expiry=
{{مقاله خوب}}
{{coord|36|17|16.59|N|59|36|56.44|E|region:IR|display=title}}
خط ۵:
| نام = حرم امام رضا
| روی‌نقشه = آری
| عرض‌جغرافیایی =
| طول‌جغرافیایی =
| تصویر = Imam reza shrine in Mashhad (Longitudinal Cropped).jpg
| اندازه تصویر = 250
خط ۳۹:
'''حرمِ امام رضا''' یا '''حرم رضوی''' [[مدفن]] [[علی بن موسی الرضا]]، [[امامت|امام هشتم]] [[شیعه دوازده‌امامی|شیعیان امامی]] است. این مکان که در [[مشهد|مرکز شهر مشهد]] در [[استان خراسان رضوی]] [[ایران]] واقع است، نزد شیعیان امامی به‌عنوان «[[حرم]]» و مکانی [[مقدس]] گرامی داشته می‌شود.
حرم امام رضا مجموعه‌ای است با کانونِ آرامگاهِ علی بن موسی الرضا که دیگر [[مسجد]]ها، [[آرامگاه]]ها، [[رواق]]ها، [[صحن]]ها، [[کتابخانه]] و [[موزه]]ها را دربرمی‌گیرد. [[مسجد بالاسر]] (۴۲۵ ه.
دیرینگی کهن‌ترین بخش‌های این حرم به دههٔ ۶۱۰ ه.ق (دههٔ ۱۲۳۰ م) می‌رسد. از دورهٔ [[تیموریان]] هم‌زمان با نوسازی بسیاری از بناهای کهن خراسان در [[طوس]]، [[هرات]] و [[نیشابور]]، به این مکان نیز توجه ویژه‌ای شد. بسیاری از ساختمان‌های این حرم از دورهٔ [[صفویان]] به‌ویژه روزگار [[شاه طهماسب صفوی]] به‌جا مانده‌است. وسعت حرم در طول این بازسازی‌ها از ۱۲ هزار مترمربع در گذشته به مساحت کنونی آن در حدود یک میلیون متر مربع رسیده‌است که آن را تبدیل به یکی از بزرگترین اماکن مذهبی جهان کرده‌است.
خط ۱۰۶:
=== [[افشاریه]] ===
در این دوره ایوان صحن تیموری که در دوره [[سلطان حسین بایقرا]] ساخته و توسط شاه عباس اول توسعه یافته‌بود به‌فرمان [[نادرشاه]] طلاکاری شد.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=razavi.aqr.ir|نشانی=https://razavi.aqr.ir/portal/home/?news/91580/645111/381156/مناره-های-حرم|عنوان=حرم‌شناسی و برنامه‌های حرم-مناره‌های حرم|بازبینی=2018-01-12}}{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot
=== [[قاجاریه]] ===
خط ۱۲۴:
=== روضه منوره ===
روضه به معنی باغ و گلستان و گلزار<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد معین|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.vajehyab.com/moein/روضه|عنوان=معنی روضه فرهنگ فارسی معین}}</ref> و منوره به معنای نورانی است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد معین|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.vajehyab.com/amid/منور|عنوان=معنی منور فرهنگ فارسی عمید}}</ref> بخشی از حرم امام رضا که دربرگیرندهٔ پیکر علی بن موسی است را ''روضه منوره'' می‌خوانند.{{مدرک|از کی، توسط چه کسانی؟}} این مکان شامل فضایی مربع شکل به مساحت ۱۸۹٫۰۳ مترمربع است که ۱۷٫۱۵ مترمربع آن را ضریح تشکیل می‌دهد. روضهٔ منوره از طریق چهار [[صفه|صفهٔ]] بزرگ در چهار طرف به داخل و خارج حرم مرتبط می‌شود.<ref name="حرم علی بن موسی‌الرضا">{{یادکرد وب |url=http://arthut.co/tomb-and-shrine/item/654-imam-reza-holy-shrine |title=پلان و تصاویر حرم |accessdate=۳ دسامبر ۲۰۱۳ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131206152547/http://arthut.co/tomb-and-shrine/item/654-imam-reza-holy-shrine |archivedate=۶ دسامبر ۲۰۱۳ |dead-url=yes
=== مدفن ===
خط ۲۰۶:
;پنجمین ضریح
در سال ۱۳۶۰ به‌علت ساییدگی شبکه‌های ضریح چهارم و سست‌شدن ارکان آن تعویض ضریح در دستور کار قرار داشت که این موضوع با [[بمب‌گذاری در حرم امام رضا|انفجار در حرم]] و کهنگی بیش‌تر، تسریع شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ناگفته‌های تعویض ضریح|نشانی=https://www.farsnews.com/news/13920627001187|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ بازبینی=۵ نوامبر ۲۰۱۸}}</ref>
در چهار جهت ضریح ۱۴ [[محراب مسجد|محراب]] به‌نشان [[چهارده معصوم]] قرار داد که همگی به یک محراب بزرگ‌تر مرتبطند که آن نیز به کلمه الله ختم می‌شود. بر روی این ضریح سوره هل اتی و سوره یس با خط ثلث طلا و نقره نوشته شده‌است. کار قلمزنی و زرگری ضریح برعهدهٔ خداداد اصفهانی و کار خطاطی آن برعهدهٔ موحد قرار داشت.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۹۲–۹۴}}</ref> دو بیت زیر از جمله ابیاتی است که بر روی ضریح پنجم نوشته شده‌است:
خط ۲۱۶:
=== مسجد بالاسر ===
[[پرونده:Masjaed balasar.jpg|بندانگشتی|قدیمی‌ترین نگاره از مسجد بالاسر{{مدرک}}]]
این مسجد غرب بقعهٔ منوره و بالاسر بین حرم و رواق دارالسّیاده جای دارد<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۹۵–۹۶}}</ref> و بعد از خود حرم از کهن‌ترین بناها در کنار روضهٔ منوره و نزدیک‌ترین مکان به ضریح است. این بنا به عصر غزنویان مربوط است و توسط ابوالحسن عراقی معروف به دبیر در سال ۴۲۵ ه.ق ساخته شده‌است؛ عراقی خود در همین مکان دفن شده‌است.<ref name=":5">{{یادکرد کتاب|عنوان=دائرةالمعارف تشیع|نام خانوادگی=حاج سیدجوادی|نام=صدر|ناشر=موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref><sup>:۶۰</sup><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=راهنمای خراسان|نام خانوادگی=شریعتی|نام=علی|ناشر=|سال=۱۳۶۳|شابک=|مکان=|صفحات=۵۸}}</ref> این مسجد دارای هشت متر طول و نیم متر عرض و ده متر ارتفاع است. در ضلع جنوبی این مسجد محرابی از کاشی معرق به سبکی بسیار جالب قرار دارد که تاریخ ساخت آن (۱۳۶۳ ه.
صفهٔ شرقی مسجد متصل به حرم است و زائران پس از زیارت از طریق آن به مسجد بالاسر وارد می‌شوند. در گذشته بین حرم و صفه شرقی دیواری بوده که در سال ۱۲۲۷ به دستور محمدولی میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار در زمان استانداری خراسان برداشته، و این مسجد به حرم متصل شد.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۹۶}}</ref> صفه غربی به طول ۳٫۳ و عرض ۱٫۵ متر بین مسجد و روال دارالسیاده است. در گذشته پنجرهٔ نقره در این صفه قرار داشت و مسجد را از رواق دارالاخلاص جدا می‌کرد اما در تابستان ۱۳۷۵ شمسی که مسجد بالاسر توسعه یافت پنجره نقره را به مکانی دیگر منتقل کردند.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۹۶}}</ref> صفه شمالی به رواق دارالشُکر مرتبط است.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۹۶}}</ref> رواق دارالشکر ازسوی دیگر به صحن عتیق راه دارد. تاریخ کتیبه‌های رواق ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ ه.ق است.<ref>{{پک|موسوی روضاتی|۱۳۸۹|ک=گنجنامه|ج=۱۳|ص=۷۶}}</ref>
خط ۲۹۸:
=== پیر پالان‌دوز ===
بنای اولیه این آرامگاه مربوط به دوران صفویه بوده‌است که توسط [[شاه محمد خدابنده]] پدر شاه عباس صفوی در سال ۹۵۸ ه.ق بنا نهاده‌شد. در ابتدا مدفن [[ابونصر سراج|ابونصر عبدالله بن علی سراج طوسی]]، عارف مشهور قرن چهارم هجری بوده‌است،<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=razavi.aqr.ir|نشانی=https://razavi.aqr.ir/portal/home/?news/272708/301692/706081/همت-پیر-(نگاهی-کوتاه-به-زندگی-پیر-پالان-دوز)|عنوان=همت پیر (نگاهی کوتاه به زندگی پیر پالان‌دوز)|بازبینی=2018-02-10}}{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot
=== شیخ طبرسی ===
خط ۳۱۹:
# در سال ۱۰۸۴ ه.ق زلزلهٔ شدیدی در مشهد رخ داد که سطح خارجی گنبد ترک برداشت و تعدادی از خشت‌های زراندود ریخت. [[شاه سلیمان صفوی]] گنبد را تعمیر و تجدید طلا کرد. جریان این طلاکاری توسط [[محمدرضا امامی]] خوشنویس در چهار ترنج دور گنبد نوشته شده‌است.
# در سال ۱۳۳۰ قمری روس‌ها گنبد را به توپ بستند و نقاطی را در بدنهٔ گنبد سوراخ کردند که هنوز جای تعمیرها از درون گنبد قابل‌مشاهده است. در سال ۱۳۳۱ قمری نیرالدوله والی خراسان دستور تعمیر آن را داد.
# در [[بمب‌گذاری در حرم امام رضا|خرداد ۱۳۷۳ خورشیدی]] در [[روز عاشورا]] در یک حملهٔ تروریستی در اثر انفجار بمب در حرم ۲۶ نفر کشته و ۳۰۰ نفر زخمی شدند. خرابی‌های حاصله بر بنا کم بود و فقط بخشی از کاشی‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌های قدیمی آسیب دیدند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.asriran.com/fa/pages/?cid=75726 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۸ سپتامبر ۲۰۱۳ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091215093928/http://www.asriran.com/fa/pages/?cid=75726 |archivedate=۱۵ دسامبر ۲۰۰۹ |dead-url=yes
== افراد صاحب‌نام مدفون در حرم ==
{{Div col|cols=۳}}
* [[هارون الرشید]] (خلیفهٔ عباسی)
* [[شیخ طبرسی]] (از فقهای شیعه قرن ۶ ه.
* [[الله‌وردی خان]] (سپهسالار امپراتوری صفوی، حاکم ایالت فارس امپراتوری صفوی، بانی ۳۳ پل اصفهان و مدرسهٔ خان شیراز)
* [[شیخ بهایی]] (دانشمند عصر صفوی)
* [[حر عاملی]] (از فقهای شیعه قرن ۱۱ ه.
* [[حسنعلی نخودکی اصفهانی]]
* [[عباس میرزا|عباس میرزا نایب السطنه]] (پسر بزرگ و ولیعهد فتحعلی شاه قاجار متوفی ۱۲۴۹ ه.
* [[امیر اسدالله علم]] (نخست‌وزیر و وزیر دربار و از رجال دورهٔ پهلوی)
* [[غلامحسین تبریزی]] (از عالمان شیعه و امام جماعت مسجد گوهرشاد)
| |||