۱۶۰٬۲۸۳
ویرایش
ابرابزار
جز (ربات:مرتب‌سازی عنوان‌ها+مرتب+) |
(ابرابزار) |
||
|
[[پرونده:Diapir_on_Io.png|بندانگشتی|چپ|250px|شکل یک دیاپیر شناور گوشته‌ای]]
در زمین‌شناسی به سازه گنبدمانندی که به واسطهٔ فشار لایه‌های زیرین ترک‌خوردگی و شکاف پیدا کرده‌است '''دیاپیر''' ({{lang-en|Diapir}}) یا تَراشکافت می‌گویند.
'''دیاپیر''' ({{lang-en|Diapir}}) نوعی [[توده نفوذی]] زمین‌شناختی است که در آن مواد دارای قابلیت تحرک و تغییرشکل سنگ پوشاننده روی خود را شکافته‌اند. اصطلاح دیاپیر توسط [[لودویک مرازک]] زمین‌شناس [[مردم رومانی|رومانیایی]] معرفی شد. این اصظلاح ممکن است برای ساختمان‌های [[سنگ آذرین|آذرین]] نیز به‌کار رود اما معمولاً برای مواد و پدیده‌های غیرآذرین مانند [[گنبد نمکی|گنبدهای نمکی]] و [[گل (خاک)|گِلی]] استفاده می‌شود.▼
این ساخت‌های گنبدی در نتیجه نیروهای قائم که از پایین به بالا اثر می‌کنند، تشکیل می‌شوند. از مهم‌ترین آنها [[گنبد نمکی|گنبدهای نمکی]] هستند.
بر اساس مشاهدات فرایند دیاپیریسم علاوه بر [[زمین]] در [[تریتون (قمر)|تریتون]] قمر [[نپتون]]، [[اروپا (قمر)|اروپا]] قمر [[مشتری (سیاره)|مشتری]]، [[انسلادوس (قمر)|انسلادوس]] قمر [[زحل]] و [[میراندا (قمر)|میراندا]] قمر [[اورانوس]] نیز روی داده است.▼
▲
دیاپیرها معمولاً به صورت عمودی و در امتداد درزه‌ها و شکستگی‌های ساختمانی و بر اثر [[چگالی]] کمتر نسبت به سنگ‌های بالای خود، به بالا حرکت می‌کنند که این فرایند ''دیاپیریسم'' نام دارد.▼
▲بر اساس مشاهدات فرایند دیاپیریسم علاوه بر [[زمین]] در [[تریتون (قمر)|تریتون]] قمر [[نپتون]]، [[اروپا (قمر)|اروپا]] قمر [[مشتری (سیاره)|مشتری]]، [[انسلادوس (قمر)|انسلادوس]] قمر [[زحل]] و [[میراندا (قمر)|میراندا]] قمر [[اورانوس]] نیز روی
▲
سنگ‌هایی مانند نهشته‌های نمکی [[تبخیری‌ها|تبخیری]] و گِل‌های همراه با فشار گاز مستعد تشکیل دیاپیر هستند. هنگامی که در گپشته زمین توده‌های داغ و کم‌چگالی [[ماگما]] جمع شود، دیاپیر در [[گوشته]] زمین نیز شکل می‌گیرد.
== اهمیت اقتصادی دیاپیرها ==
دیاپیرهای و سایر حفره‌ها و شکستگی‌های ساختمانی از نفوذ مواد زیر زمین شکل می‌گیرند. دیاپیرها با فشار دادن لایه‌های زمین به سمت بالا و شکافتن لایه‌های سنگی پوشاننده سطح زمین می‌توانند باعث تشکیل [[تاقدیس]]، [[گنبد نمکی]] و دیگر ساختارهایی شوند که منبع بالقوه [[نفت خام]] و [[گاز طبیعی]]
== جستارهای وابسته ==
| |||