ملی‌گرایی ایرانی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش محمدرضا چراغی کازرونی (بحث) به آخرین تغییری که 5.200.147.207 انجام داده بود واگردانده شد برچسب: واگردانی |
هومن الماسی (بحث | مشارکت‌ها) تکمیل براساس نسخه انگلیسی برچسب‌ها: پیوندبیرونی به ویکی‌پدیای فارسی ویرایشگر دیداری |
||
خط ۱:
'''ملی‌گرایی ایرانی''' به ملی گرایی بین [[مردم ایران]] و افرادی که هویت ملی شان ایرانی ست اشاره می‌کنند. ملی‌گرایی ایرانی شامل جنبشهای سیاسی و اجتماعی احساسات ناشی از عشق به فرهنگ، زبان و تاریخ ایرانی و حس افتخار به ایران و مردم ایرانی ست. گرچه خودآگاهی ملی در ایران قرن‌ها سابقه دارد، ملی گرایی ایرانی و [[باستان‌گرایی در ایران|باستان گرایی]] عمدتاً از قرن بیستم به بعد مشخصه عمده‌ای برای گرایش‌های ایرانی بوده است.<ref>http://books.google.com/books?id=wHFXD9VV9t4C&pg=PA89&dq=iranian+nationalism&hl=en&ei=pPpFTc7JCMfPhAftsLTqAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDIQ6AEwAg#v=onepage&q=iranian%20nationalism&f=false</ref> در دوره پهلوی با تقویت احساسات میهن پرستانه، ملی گرایی ایرانی تجدید حیات یافت.
== تاریخ ==
=== سرچشمه ها ===
ایده ایران به عنوان یک واقعیت دینی ، فرهنگی و قومی به اواخر قرن ششم پیش از میلاد برمی گردد. و به عنوان یک ایده سیاسی ، نخستین بار در دهه بیستم قرن سوم میلادی در حکومت [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]] بروز یافت <ref name="GnoliIranica">{{Cite encyclopedia|last=Gnoli|first=Gherardo|title=IRANIAN IDENTITY ii. PRE-ISLAMIC PERIOD|encyclopedia=Encyclopædia Iranica|accessdate=2011-09-11|url=https://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-ii-pre-islamic-period|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111117041244/http://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-ii-pre-islamic-period|archivedate=2011-11-17}}</ref>
تا قبل از قرن سوم میلادی امپراطوری های اشکانی و هخامنشی بیشتر رویکرد جهان گراییانه داشتند ولی در درقرن سوم میلادی با درگیری بین جهانی گرایی و [[ملی‌گرایی|ناسیونالیسم]] که به وضوح در حوزه مذهبی و فرهنگی آشکار می شد ، شاکله ساختار حکومت در حال متزلزل شدن بود. نتیجه این درگیری منجر به توجه بیشتر به رویکرد سنتگرایانه و انگیزه های ناسیونالیستی در ایران شد و اولین حکومت ناسیونالیستی را در ایران ایجاد کرد. درگیری بین ادیان رسمی یا پرطرفدار مانند [[آیین مانوی]] و [[مزدیسنا|زرتشتی]] باعث شد که هویت ایرانی ، که تا آن زمان اساساً از ماهیت فرهنگی و مذهبی تشکیل شده بود ، به یک ارزش سیاسی تبدیل شود و کلمه [[ایرانشهر (ساسانیان)|ایرانشهر]] در ادبیات سیاسی و ملی وارد شود و مبدل به نوعی از ایدئولوژی شود که در سلطنت طولانی [[خسرو انوشیروان|خسرو اول]] (531-79 میلادی) به اوج خود رسید.
=== شعوبیه ===
هویت ایرانی پس از سقوط امپراتوری ساسانی و [[حمله اعراب به ایران]] مورد تهدید قرار گرفت. '''[[شعوبیه]]''' عملا پاسخی از سوی [[مسلمان|مسلمانان]] [[فارسی‌زبانان|پارسی]] در مورد [[عربی‌سازی|عرب شدن]] روزافزون [[اسلام]] در سده های 9 و 10 بود که مبدل به آنچه شد که در حال حاضر [[ایران]] کنونی را ایجاد کرده است. این امر در درجه اول مربوط به حفظ [[:رده:فرهنگ فارسی|فرهنگ فارسی]] و محافظت از هویت فارسی بود. برخی از چهره های مشهور شعووبی ایرانی عبارتند از: [[بشار بن برد]] ، [[ اسماعیل نسایی|اسماعیل نسایی]] ، زید عجم ، [[ حسام بن عدا|حسام بن عدا]] ، [[ ابوالحسن علی مادینی|ابوالحسن علی مادینی]] ، [[ ابو حاتم ساجستانی|ابو حاتم ساجستانی]] ، [[ ابراهیم بن مامشاد|ابراهیم بن ممدشاد]] و [[ ابوعبدالله محمد مرزبانی|ابوعبدالله محمد مارزانی]] . و بسیاری [[فردوسی]] را شاعر شعوبی می دانند. [[File:Map Iran 1900-en.png|thumb|Iran in the 19th century]]
=== دوران سردرگمی ===
این دوران حدفاصل زمانی بین سقوط و افول حکومت عربی، اسلامی عباسیان تا ظهور سلسله ترکان سلجوقی درقرن یازدهم را پوشش می دهد که شاهد ظهور سلسله های مختلف مسلمان بومی [[مردمان ایرانی‌تبار|ایرانی]] در [[فلات ایران|فلات ایران بود]] <ref group="notes">Such an obviously ''coined'' designation was introduced by [[Vladimir Minorsky]], "The Iranian Intermezzo", in ''Studies in Caucasian history'' (London, 1953) and has been taken up by [[Bernard Lewis]], among others, in his ''The Middle East: A brief history of the last 2,000 years'' (New York, 1995).</ref> شکلی از احیای ایران متشکل از پشتیبانی ایرانیان بر پایه قلمرو سرزمینی ایران و با روح و فرهنگ ملی ایرانی در یک شکل اسلامی می باشد. <ref>{{Cite book|last=Lewis|first=Bernard|title=The Middle East: 2,000 Years of History from the Rise of Christianity to the Present Day|pages=81–82}}</ref>
=== هویت ایرانی و شیعه در زمان صفویان ===
در دوران [[صفویان]]، ایران دوباره وحدت سیاسی خود را بدست آورد و هویت مذهبی متمایز جدیدی را برای خود برگزید . [[شیعه]] به [[شیعه|مذهب]] رسمی دولت تبدیل شد و از این پس نقش مهمی در بازسازی هویت جدید قومی و مذهبی برای مردم ایران ایفا کرد. ظهور امپراتوری صفوی همزمان با ظهور [[امپراتوری عثمانی]] در غرب آسیا و شمال آفریقا (که قرن ها در رقابت با فرهنگ ایرانی بود) ، [[امپراتوری گورکانی هند|امپراتوری مغول]] در هند و [[ازبک‌ها|امپراتوری ازبک]] در آسیای میانه رخ داد که همه به [[مذهب اهل سنت|اسلام اهل سنت]] پایبند بودند . تشکیل این نهادهای سیاسی به ایجاد یک هویت سیاسی مشخص ایرانی و شیعه در بین این حکومتها کمک کرد. این امر همچنین به گسترش هژمونی زبان فارسی در بخش اعظم جهان اسلام کمک کرد. ادبیات فارسی جدا از ایران و سرزمینهای آن از [[قفقاز شمالی]] تا [[خلیج فارس]] امتداد داشت ، از آناتولی تا آسیای میانه و شبه قاره هند رایج شد. <ref name="NagBUYI">{{Cite encyclopedia|last=Ashraf|first=Ahmad|title=IRANIAN IDENTITY iii. MEDIEVAL ISLAMIC PERIOD|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-iii-medieval-islamic-period|accessdate=2012-02-08}}</ref>
=== عصر قاجار - شروع ناسیونالیسم مدرن ===
نهضت ملی مدرن ایران از اواخر قرن 19 آغاز شد. ناسیونالیسم ایرانی در اصل واکنشی به [[بازی بزرگ|استعمار اروپای قرن نوزدهم]] در منطقه است که منجر به از دست رفتن سرزمین های ایران [[قاجاریان|قاجار]] در [[قفقاز]] ایجاد شد. <ref>[[Patrick Clawson]] writes:</ref> در دوره قرن نوزدهم ، از طریق [[جنگ ایران و روسیه (۱۸۱۳–۱۸۰۴)|جنگ روسیه و ایران (1804-1813)]] و [[جنگ ایران و روسیه (۱۸۲۸–۱۸۲۶)|جنگ روسیه و ایران (1826-1826)]] و [[عهدنامه گلستان|عهده‌نامه گلستان]] و [[عهدنامه ترکمانچای|عهده‌نامه ترکمنچای]] ، ایران مجبور شد از قلمرو [[قفقاز جنوبی|قفقاز]] [[قفقاز شمالی|شمالی]] و [[قفقاز جنوبی]] که اکنون [[گرجستان]] ، [[داغستان]] ، [[جمهوری آذربایجان]] و [[ارمنستان]] را تشکیل می دهد دست بکشد و آن را به [[امپراتوری روسیه]] واگذار کند. <ref>Timothy C. Dowling [https://books.google.nl/books?id=KTq2BQAAQBAJ&pg=PA728&dq=russo+persian+war+1804-1813&hl=nl&sa=X&ei=QnOXVJXpCcz7UPevhPAK&ved=0CCcQ6AEwAQ#v=onepage&q=russo%20persian%20war%201804-1813&f=false ''Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond''] pp 728-729 ABC-CLIO, 2 dec. 2014 {{شابک۲|1598849484}}</ref> این سرزمینها برای قرن ها همواره بخشی از ایران بودند. {{Sfn|Fisher|Avery|Hambly|Melville|1991}}
اهداف اولیه این ناسیونالیستها ، به عنوان مثال خاتمه دادن به سیستم تصرف اراضی فئودالیستی ، بی پروایی دولت و فساد اداری و واگذاری منابع ایرانی به خارجی ها بود. <ref name="Iranian_nationalism">{{Cite book|title=Nationalism In Iran: Updated through 1978|last=Cottam|first=Richard W.|year=1979|publisher=University of Pittsburgh Press|location=Pittsburg|isbn=0-8229-5299-8|url=https://books.google.com/?id=wHFXD9VV9t4C&pg=PA89&dq=iranian+nationalism#v=onepage&q=iranian%20nationalism&f=false|accessdate=2011-01-31}}</ref>
یکی از اصلی ترین و برجسته ترین پیشگامان ناسیونالیسم ایرانی دوره قاجار ، [[میرزا فتحعلی آخوندزاده]] بود که در خانواده ملاک در قفقاز بدنیا آمده بود و اصالت از [[مردم آذری|آذری]] های ایرانی بود. <ref name="Tadeusz">[[Tadeusz Swietochowski]], ''Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition'' (New York: Columbia University Press), 1995, page 27-28:</ref>
=== ناسیونالیسم مدرن ===
[[پرونده:Dr_Mohammad_Mosaddeq.jpg|پیوند=https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Dr_Mohammad_Mosaddeq.jpg|بندانگشتی|280x280پیکسل|[[محمد مصدق]]]]
ناسیونالیسم مدرن در ایران به سال 1906 برمی گردد ، هنگامی که یک [[جنبش مشروطه ایران|انقلاب مشروطه]] که خونین اولین مجلس را ایجاد کرد . [[رضاشاه|رضا شاه]] ، با تزریق آن به یک ایدئولوژی کاملاً [[سکولاریته|سکولار]] و کمرنگ شدن نفوذ اسلام بر ایران ، به شکل ناسیونالیسم ایرانی کمک کرد. شاه با ادغام سیاستهای حقوقی اروپا به جای دادگاه‌های اسلامی ، باعث کارآیی بوروکراسی دولت شد و حس قوی ملی گرایی ایرانی را ارتقا داد. <ref>{{Cite book|title=The World Transformed 1945 to the Present|last=Hunt|first=Michael|publisher=Oxford University Press|year=2014|isbn=9780199371020|location=New York|pages=279}}</ref> علاوه بر این ، رضا شاه در صدد تغییر نام شهرهای مختلف برای احترام به پادشاهان پیش از اسلام و قهرمانان اساطیری بود و با كوشش برای مدرن كردن ایران همچنان به كاهش قدرت روحانیان ادامه داد. بدین ترتیب سلسله پهلوی به طرز برگشت ناپذیری در راه تزریق کشور با شکلی از ناسیونالیسم سکولار قرار گرفت ، مسیری که سرانجام آن را در تضاد با طبقه روحانی کشور قرار داد. تاثیر ناسیونالیسم ایرانی در تصمیم گیری در جنبش 1951 [[ملی‌سازی|ملی سازی]] نفت ایران ، غیر قابل انکار است.
<br />
== احزاب ملی گرای ایرانی ==
حزب نهضت آزادی
| |||