شیرین‌بیان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار: برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر |
جز جایگزینی با اشتباه‌یاب: سوس⟸سس، ریزومها⟸پاجوش‌ها، ریزومهای⟸پاجوش‌های |
||
خط ۲۸:
''[[پرونده:Glycyrrhiza echinata MHNT.BOT.2011.3.43.jpg|بندانگشتی|260px|چپ|Glycyrrhiza glabra]]''
'''شیرین‌بیان''' {{نام علمی|Glycyrrhiza glabra}}، که به [[فارسی]] مَهْک گفته می‌شود. همچنین در گویش اصفهان و طب سنتی قدیم به مجو (mej-jo) نیز شهرت دارد. گیاهی خودرو از تیرهٔ سبزی‌آساها، بومی جنوب [[اروپا]]، شمال [[آفریقا]] و نواحی معتدل [[آسیا]] ست. در اکثر نقاط [[ایران]] خصوصاً در شهرستان خاتم [[مروست]] و نواحی شرقی و شمال شرقی و همچنین [[آذربایجان]]، سلسله جبال بختیاری و شهرستان [[اقلید]] به فراوانی می‌روید. برگ‌های آن مرکب است و از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافهٔ یک برگچهٔ انتهایی تشکیل یافته‌است که به سبب ترشح شیره، چسبنده‌اند. گلهایش مایل به آبی و میوه‌اش شامل ۵ تا ۶ دانهٔ مایل به قهوه‌ای است. ریشه و [[ساقهٔ زیرزمینی]] آن مصرف دارویی دارد.<ref>فرهنگ معین</ref> ریشه‌ها و
== مشخصات ==
خط ۳۴:
شیرین بیان انواع مختلف دارد:
* گونه اسپانیایی «G. typical» که میوه آن صاف و بدون کرک است و
* گونه روسی «G. glandulifera» که برگ‌های آن چسبناک است و ریشه‌های متعدد به ضخامت ۵ سانتیمتر دارد. پوست ریشه آن فلس‌دار و قهوه‌ای رنگ است و شیرینی ملایم دارد.
* گونه ترکی «G. pallida» که ضخامت ریشه آن حدود ۸ سانتیمتر است.
خط ۴۴:
== تاریخچه ==
::بابلیان در حدود ۴۰۰۰ سال پیش شیرین بیان را به عنوان [[تقویت‌کننده]] بدن می‌شناخته‌اند. همچنین [[مصر]]یان عهد باستان از ریشه آن عصاره تهیه می‌کرده‌اند؛ چنان‌که در سال ۱۹۲۳ میلادی از مقبره [[توتانخامون]] ریشهٔ این گیاه یافت شد. پزشکان مصر قدیم عصاره شیرین بیان را جهت کاستن از تلخی داروهای تلخ‌مزه و معالجه امراض [[کبد]] و [[دستگاه گوارش]] به کار می‌برده‌اند.<ref>بخشی از مقالهٔ عرق
== کشت و برداشت شیرین‌بیان ==
خط ۵۰:
این گیاه نورپسند است و در مدت رویش به هوای گرم و رطوبت متوسط نیاز دارد؛ بنا بر این شرایط مطلوب برای رشد این گیاه، خاکهای حاصلخیز در زمین‌های کم ارتفاع (از سطح [[دریا]])است که به خوبی زهکشی شده باشد (در مناطقی که سطح آب زمین بالاست). همچنین باید از آفتاب کافی برخوردار باشد.
روش تکثیر این گیاه تقسیم [[ریزوم (گیاه‌شناسی)|ریزوم]] و ریشهٔ آن است. در فصل پاییز (آبان‌ماه) ریزوم گیاهان سه تا چهارساله را پس از خروج از خاک به قطعات ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتری تقسیم می‌کنند. سپس این قطعات را در ردیف‌هایی با فاصلهٔ ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر می‌کارند. فاصلهٔ مناسب
با کاشت بذر نیز می‌توان به تکثیر این گیاه پرداخت.
خط ۵۹:
[[پرونده:Glycyrrhiza glabra (Pile of Spanish wood chips).jpg|بندانگشتی|چپ|260px|ریشه بریده شده شیرین بیان]]
عصاره شیرین بیان تقریباً حاوی ۱۰۰ کالری در هر اونس (۳۵/۲۸ گرم) است.
با جوشاندن ریشهٔ گیاه و تبخیر بخش عمدهٔ آب آن، ماده‌ای سیاه‌رنگ (مایل به قهوه‌ای) به دست می‌آید. این ماده به دو صورت جامد (عصاره) و شیره ([[رب (عصاره)|رب]]
کاربرد اصلی این ماده، (در کشورهای غربی) شیرین کردن فراورده‌های غذایی است؛ چون پنجاه برابر از قند (Sucrose) شیرین تر است و علاوه بر این، خواص دارویی دارد.
خط ۷۵:
[[مردم ایتالیا]] (خصوصاً در نواحی جنوبی) دوست دارند که از شیرین بیان به شکل طبیعی‌اش استفاده کنند؛ به این نحو که ریشهٔ این گیاه از زمین بیرون کشیده شده، پس از شسته شدن به عنوان خوشبوکنندهٔ دهان جویده می‌شود. در سراسر ایتالیا عصارهٔ خالص شیرین بیان (بدون افزودن شکر) به شکل قطعات کوچک سیاه‌رنگ مصرف می‌شود و طعم آن تلخ و تند است. در انگلستان و [[:en:Calabria|کالابریا]] نیز نحوهٔ استفاده از این ماده چنین است.
در آشپزی چینی شیرین بیان همچون چاشنی در پخت غذاهای مطبوع استفاده می‌شود و اغلب برای خوش‌طعم کردن سوپها و غذاهایی که در
شیرین بیان در سوریه نیز بسیار خواهان دارد و به صورت نوشیدنی در بازار عرضه می‌شود. این ماده همچنین عنصر اصلی نوشابه غیرالکلی بسیار معروف مصری موسوم به [[:ar:عرق|
== کاربرد دارویی ==
| |||