بلا کون: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
InternetArchiveBot (بحث | مشارکت‌ها)
نجات ۱ منبع و علامت‌زدن ۰ به‌عنوان مرده.) #IABot (v2.0
آخر کار
خط ۱۱:
| birth_date = {{تولد|۱۸۸۶|۲|۲۰}}
| birth_place = سیلادی‌چه، [[اتریش-مجارستان]] (اکنون [[کهو سیلوانیه]] در [[رومانی]])
| death_date = {{مرگ و سن|۱۹۳۸۱۹۳۹|۸۱۱|۲۹۳۰|۱۸۸۶|۲|۲۰}}
| death_place = [[مسکو]]، [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی]]
| party = حزب سوسیال دموکراتیک مجارستان (MSZDP)
خط ۲۰:
| birth_name = بلا کوهن
}}
'''بِلا کون''' {{به مجاری|Kun Béla}}(زاده ۲۰ فوریه ۱۸۸۶ با نام '''بلا کوهِن''' - درگذشته ۲۹۲۸ اوت ۱۹۳۸ یا ۳۰ نوامبر ۱۹۳۹<ref dir="ltr">{{پک/بن|Borsányi|ک=Borsányi|ص=386|زبان=hu}}</ref>) انقلابی و سیاستمدار کمونیست [[مردم مجار|مجار]] و رهبر [[جمهوری شورایی مجارستان]] در سال ۱۹۱۹ بود. او در ۱۹۲۰ به مسکو مهاجرت کرد و در آنجا قربانی پاکسازی‌های {{چر}}۱۹۳۸–۱۹۳۹ [[ژوزف استالین|استالین]] شد.
 
== جوانی ==
خط ۳۴:
در آغاز [[جنگ جهانی اول]]، بلا کون در ارتش [[اتریش-مجارستان]] ثبت نام کرد و پانزده ماه در جبهه روسیه جنگید. در اوایل ۱۹۱۶، با پیشروی روس‌ها به [[گالیسیا (اروپای شرقی)|گالیسیا]]، اسیر شد و به اردوگاهی در [[تومسک]] منتقل شد. در پائیز همان سال، برای مقابله با زندگی کسالت‌بار زندان با چند افسر جوان دیگر گروهی را برای مطالعه و گفتگوی [[مارکسیسم|مارکسیستی]] تشکیل دادند. سال بعد کون و همکارانش که بسیاری از آنها رهبران آیندهٔ جنبش تحت حمایت بلشویکِ [[جمهوری شورایی مجارستان]] شدند، با فراکسیون [[بلشویسم|بلشویک]] و [[منشویسم|منشویک]] آشنا شده و در ارتباط ماندند. این زمان نقطهٔ شروع فعالیت انقلابیِ روسی بلا کون است.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Tőkés|ک=Tőkés|ص=177|زبان=en}}</ref>
 
در سال‌های تومسک بین آوریل ۱۹۱۷ تا نوامبر ۱۹۱۸، کون بیش از بیست مقاله و تفسیر خبر در مجلهٔ کارگران سیبری{{یادچپیاد|Sibirskii Rabochii}}، درفش انقلاب{{یادچپیاد|Znamya revolyutsii}}و سپس در [[پراودا]] منتشر کرد.<ref dir="ltr" name=":0">{{پک/بن|Smele|ک=Smele|ص=641|زبان=en}}</ref><ref dir="ltr">{{پک/بن|Kun|ک=Kun|ص=|زبان=hu}}</ref> در اکتبر ۱۹۱۷ او را با چند تن دیگر از اسیران به ویلایی در تومسک منتقل کردند. بلا کون در دسامبر ۱۹۱۷ به[[سن پترزبورگ|پتروگراد]] و [[مسکو]] رفت که در آنجا با رهبران بلشویک و [[ولادیمیر لنین|لنین]] آشنا شد و شاخهٔ مجاری [[حزب کمونیست اتحاد شوروی]] را در مارس ۱۹۱۸ تأسیس کرد. در نوامبر آن سال غیرقانونی به بوداپست رفت و [[حزب کمونیست مجارستان]] را با بودجهٔ مسکو<ref name=":0"/> تشکیل داد، خود نیز ریاست کمیتهٔ مرکزی را بر عهده گرفت. حزب کمونیست، تبلیغات ضد دولتی شدیدی را از طریق ''روزنامهٔ سرخ''{{یاد|Vörös Ujság که بلا کون آن را تأسیس کرد.}} بر ضد سوسیال دموکرات‌ها و [[میهای کارویی]]، نخست‌وزیر آغاز کرد. این حزب اقبال زیادی در میان روشنفکرانِ به خصوص بوداپستی و طبقهٔ کارگر پیدا کرد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Borsányi|ک=Borsányi|ص=58|زبان=hu}}</ref>
 
بلا کون توسط دولت کارویی در فوریه ۱۹۱۹ زندانی شد ولی به رهبری حزب کمونیست از درون سلول ادامه داد.<ref dir="ltr" name=":1">{{پک/بن|Britannica|ک=Britannica|ص=|زبان=hu}}</ref>
خط ۴۳:
{{سخ}}
{{نوشتار اصلی|جمهوری شورایی مجارستان}}
پس از جنگ جهانی اول در ۱۶ نوامبر ۱۹۱۸ مجارستان به عنوان ''جمهوری مستقل'' اعلام شد. کشور دستخوش آشوب با اقتصادی نابود شده بود و همسایه‌های پیروز در جنگ نیز علاقمند به گرفتن هرچه بیشتر از خاک تاریخی [[پادشاهی مجارستان]] بودند، در این شرایط از ۱۱ ژانویه ۱۹۱۹ [[میهای کارویی]] در مقام [[رئیس‌جمهور]] بر سر کار بود ولی نتوانست کشور را یکپارچه کند.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Roszkowski and Kofman|ک=Roszkowski and Kofman|ص=1981|زبان=hu}}</ref> او در ۲۰ مارس دستوری از ژنرال فِرناند ویکس{{یادچپیاد|Fernand Vix}} دریافت کرد که ارتش مجارستان باید [[دشت بزرگ مجارستان|دشت بزرگ]] را ترک کند و کارویی اعلام دستور کابینهٔ جدید داد ولی خاطرنشان کرد که دولت جدید باید تنها از سوسیال دموکرات‌ها انتخاب شود، اما به دور از اطلاع کارویی سوسیال دموکرات‌ها با کمونیستها ائتلاف کرده‌بودند. بلا کون از زندان آزاد شد و مقام کمیسر امور خارجهٔ خلق را در دولت جدید ائتلافی کمونیست-سوسیال دمکرات به عهده گرفت.<ref name=":1"/> [[:en:Zsigmond Kunfi|ژیگموند کونفی]] و [[:en:Vilmos Böhm|ویلموش بوهم]] از جمله سوسیال دموکرات‌هایی بودند که اتحاد با کمونیست‌ها را پذیرفتند و در دولت جدید نیز در منصب کمیسر آموزش و کمیسر دفاع ظاهر شدند.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Balogh|ک=Balogh|ص=19|زبان= en}}</ref> با کودتای بلا کون کارویی استعفا داد و [[جمهوری شورایی مجارستان|جمهوری شورایی]] در ۲۱ مارس ۱۹۱۹ تأسیس شد و تا اول اوت همان سال برای ۱۳۳ روز ادامه یافت.<ref name=":1"/>
 
بلا کون توانست با تشکیل ارتش سرخ مجارستان در برابر ''دستور ویکس''{{یادچپیاد|Vix Note}} مقاومت کند و نیروهای [[چکسلواکی|چکسلواک]] را تا شمال کاشّا (امروز [[کوشیتسه]]) و مرز لهستان بیرون براند.<ref dir="ltr" name=":2">{{پک/بن|Borsányi|ک=Borsányi|ص=172|زبان=hu}}</ref> اما با تأسیس جمهوری شورایی اسلواکی در ۱۶ ژوئن ۱۹۱۹، برای ملی‌گرایان مسجل شد که دولت جدید بلا کون هیچ قصدی برای بازپس‌گیری سرزمین‌های از دست رفته ندارد، بلکه برای گسترش ایدئولوژی کمونیستی و تأسیس دیگر کشورهای کمونیستی در اروپا، منافع ملی مجارستان را قربانی می‌کند.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Pastor|ک=Pastor|ص=441|زبان=en}}</ref> به سوی غرب، نیز یک وکیل مجاری به نام [[:de:Ernst Bettelheim|اِرنو بِتِلهَیم]]{{یادچپیاد|Ernst Bettelheim (به مجاری: {{عبارت چپ به راست|Bettelheim Ernő}})}} مأمور شد که حزب کمونیست اتریش را با همراهی چهار هزار سرباز ارتش سرخ تشکیل دهد ولی سران حزب بازداشت شدند و ارتش سرخ هم توسط پلیس اتریش درهم شکسته شد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Borsányi|ک=Borsányi|ص=178|زبان=hu}}</ref> اما از سوی شرق رومانیایی‌ها چندین بار حتی تا بوداپست به مجارستان لشکر کشیدند و سرانجام نیز بلا کون وادار به استعفا شد و در اول اوت با هواپیما به وین گریخت؛ بوداپست در ۴ اوت توسط ارتش رومانی تسخیر شد.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Balogh|ک=Balogh|ص=20|زبان= en}}</ref>
 
== سیاست ==
خط ۵۸:
== اتریش و کریمه ==
{{نوشتار وابسته|جنگ داخلی روسیه|وحشت سرخ (شوروی)}}
بلا کون پس از فرار به وین که تحت تسلط [[حزب سوسیال‌دموکرات اتریش]] بود، زندانی و در ژوئیه ۱۹۲۰ با زندانیان اتریشی در شوروی معاوضه شد و در آنجا به [[حزب کمونیست اتحاد شوروی]] پیوست. او متصدی کمیته انقلابی منطقه‌ای در [[شبه‌جزیره کریمه|کریمه]] شد، که در طول جنگ داخلی روسیه بارها بین بلشویک‌ها و ارتش سفید دست به دست گشته‌بود. پس از شکست ارتش سفید در ۱۹۲۰ به فرماندهی ژنرال وْراندْیْل{{یادچپیاد|Pyotr Nikolayevich Vrangel}} نزدیک به ۵۰٬۰۰۰ افسر، اسیر جنگی و ضد بلشویک به دستور رزالیا زِملیاچکا{{یادچپیاد|Rosalia Zemlyachka}} و بلا کون با تأیید لنین اعدام شدند.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Rayfield|ک=Rayfield|ص=83|زبان= en}}</ref>
 
== اقدام مارس<small>{{یاد|یا آکسیون مارس}}</small> در آلمان ==
او در مارس ۱۹۲۱ برای رهبری ''قیام کارگران'' به آلمان سفر کرد. پلیس در ۱۶ مارس به دستور، اتو هورزینگ{{یادچپیاد|Otto Hörsing}} فرماندار [[ایالت آزاد پروس]] و عضو حزب سوسیال دموکرات، پلیس معادن مس [[مانزفیلد]] و کارخانه‌های شیمیایی در اطراف [[هاله (شهر)|هاله]] را، به دلیل غارت در این مکان‌ها و به منظور خلع سلاح کارگران اشغال کرد. با اشغال مخفی‌گاه کمونیست‌ها در منطقهٔ هاله-مرزبورگ،[[مرزبورگ|مرزِبورگ]]، حزب کمونیست خواستار شورش مسلحانه کارگران شد ولی نتوانست حمایتی از سایر احزاب سیاسی به دست آورد و به شکست نظامی انجامید.<ref dir="ltr">{{پک/بن|dhm.de|ک=dhm.de|ص=|زبان= de}}</ref>
[[پرونده:Bela Kun NKVD.jpg|بندانگشتی|200x200پیکسل|بلا کون در ۱۹۳۷ پس از دستگیری توسط [[کمیساریای خلق در امور داخلی]]]]
 
== فعالیت‌های نهایی و درگذشت ==
بین سالهای {{چر}}۱۹۲۱–۱۹۳۶ بلا کون عضو کمیته اجرایی و عضو هیئت رئیسهٔ [[کمینترن]] که بالاترین مقام منتخب آن به حساب می‌آمد، بود.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Chase|ک=Chase|ص=460|زبان= en}}</ref> در {{چر}}۱۹۳۲–۱۹۳۶ او به عنوان یکی از اعضای برجسته کمیته اجرایی کمینترن، ریاست کمیسیونی که به ''کمیسیون کون'' معروف شد را نیز بر عهده داشت. در این زمان او از برجسته‌ترین کمونیست‌های جهان بود. با این وجود کمیسیون تحقیقات کمینترن به نتیجه رسید که بلا کون خطاهایی جدی مرتکب شده و توصیه برای مجازات وی داد. کون متهم شده‌بود که برای چند سال در [[حزب کمونیست مجارستان]]، با سیاست‌هایی غیرقانونی و از روشهای غیرقابل قبول کارگران را با تهمت بی‌اعتبار می‌کرده‌است.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Chase|ک=Chase|ص=461|زبان= en}}</ref>
 
بلا کون را در ۲۹ ژوئن ۱۹۳۷ دستگیر کردند، که در تمام رسانه‌های جهان منعکس شد و بر اساس پروندهٔ دادگاه نظامی او در شوروی احتمالاً در ۳۰ نوامبر ۱۹۳۹ در زندان درگذشت.<ref dir="ltr">{{پک/بن|Borsányi|ک=Borsányi|ص=385-386|زبان=hu}}</ref>
 
== یادداشت ==
{{یادداشت}}
 
== پانویس ==
سطر ۸۶ ⟵ ۹۲:
* {{یادکرد کتاب|عنوان=Stalin and His Hangmen: The Tyrant and Those Who Killed for Him|پیوند=https://books.google.hu/books?id=Yi3ow3TU8-4C&lpg=PP1&pg=PA83#v=onepage&q&f=false|ref={{harvid|Rayfield}}|زبان=en|نویسنده=Donald Rayfield|شابک=9780307431837|سال=2007|ناشر=Random House Publishing Group}}
* {{یادکرد وب|نویسنده=Johannes Leicht|کد زبان=de|تاریخ=November 2004|وبگاه=dhm.de|نشانی=https://www.dhm.de/lemo/kapitel/weimarer-republik/innenpolitik/maerzkaempfe|عنوان=Die Märzkämpfe in Mitteldeutschland 1921|ref={{harvid|dhm.de}}|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180828071138/https://www.dhm.de/lemo/kapitel/weimarer-republik/innenpolitik/maerzkaempfe|تاریخ بایگانی=۲۸ اوت ۲۰۱۸|ترجمه عنوان={{عبارت راست به چپ|اقدام مارس در آلمان مرکزی 1921}}|accessdate=۲۷ دسامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}
* {{یادکرد ژورنال|ژورنال=The Russian Review|عنوان=Microhistory and Mass Repression: Politics, Personalities, and Revenge in the Fall of Béla Kun|دوره=67|سال=July 2008|نویسنده=William J. Chase|پیوند=https://www.jstor.org/stable/pdf/20620807|توسط=[[جی‌استور|Jstor]]|ref={{harvid|Chase}}|زبان=en}}
{{پایان چپ‌چین}}