کردی کرمانشاهی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
InternetArchiveBot (بحث | مشارکت‌ها)
نجات ۱ منبع و علامت‌زدن ۰ به‌عنوان مرده.) #IABot (v2.0
Fatranslator (بحث | مشارکت‌ها)
جز افزودن ناوباکس ۷.۶> الگو:زبان‌های کردی (درخواست کاربر:Ismail.Sharifi)+نشانی+مرتب+تمیز+
خط ۲:
|نام=کردی کرمانشاهی
|نام محلی=کوردی کرماشانی جیلدانی
|تلفظ={{IPA-sdh|kʰʊɾdiːjkʰʊɾdi:j kʰɨɾmɑːʃɑːniːkʰɨɾmɑ:ʃɑ:ni: dʒiːldɑːniːdʒi:ldɑ:ni:|}}
|زیرنویس=
|منطقه={{IRN}}
خط ۱۶:
|نقشه=
}}
'''کردی کرمانشاهی''' (به کردی : '''کوردی کرماشانی''') نام گویشی از کردی جنوبی است<ref>I. Kamandar Fattah, Les Dialectes kurdes méridionaux: étude linguistique et dialectologique. Louvain, Peeters, 2000, p. 55-62</ref> که در [[شهر کرمانشاه]] در غرب ایران رواج دارد. البته این لهجه با توجه به خصوصیات مشترکی که با لهجهٔ قصری (لهجۀلهجهٔ اهالی [[قصرشیرین|شهر قصرشیرین]]) دارد در کل به عنوان لهجهٔ قصری – کرماشانی شناخته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://ganj.irandoc.ac.ir/dashboard?q=%D9%86%D8%AD%D9%88نحو&topic_2=359447 |title=بهادر، م. (۱۳۹۰). نحو کردی قصری بر مبنای دستور زایشی |accessdate=۶ آوریل ۲۰۱۵ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160308111002/http://ganj.irandoc.ac.ir/dashboard?q=%D9%86%D8%AD%D9%88نحو&topic_2=359447 |archivedate=۸ مارس ۲۰۱۶ |dead-url=yes }}</ref><ref>''فرهنگ کردی کرمانشاهی'' (کردی به فارسی)، [[علی‌اشرف درویشیان]]، تهران: نشر سهند، ۱۳۷۵</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = رنجبر چقاکبودی| نام = وحید| پیوند نویسنده = وحید رنجبر چقاکبودی| عنوان = دستور زبان کردی کرمانشاهی| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۸۸| ناشر = طاق‌بستان|مکان = کرمانشاه| شابک = 978-964-510-147-1| صفحه = | پیوند = | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref>''دائرةالمعارف بزرگ اسلامی''، جلد دهم، تهران، ۱۳۸۰، صص ۵۴۸–۵۴۹</ref><ref>Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden (Reichert) 2000,.</ref><ref>Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden (Reichert) 1989,</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=sdh Kurdish language<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9046467/Kurdish-language Kurdish language - Britannica Online Encyclopedia<!-- Bot generated title -->]</ref>
 
[[زبان‌های کردی|زبان کردی]]، یکی از زبان‌های غربی [[ایران]] است که به سه شاخهٔ اصلی شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود. شاخهٔ شمالی، [[کردی کرمانجی|کرمانجی]] و شاخهٔ مرکزی، [[کردی سورانی|سورانی]] نامیده می‌شود.<ref>بلو، ژویس (1387الف). «کردی». ویراستار [[رودیگر اشمیت]]. ''راهنمای زبان‌های ایرانی''. سرپرست مترجمان: حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس. جلد دوم صفحات 541-554</ref><ref>بلو، ژویس؛ باراک، ویسی (1387ب). دستور زبان کردی کرمانجی. ترجمهٔ علی بلخکانلو. تهران: ناشر مترجم</ref><ref>رضایی باغ‌بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان‌های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی</ref><ref>ویندفور، گرنوت ل. آربور، ان (1387). «ایرانی نوی غربی». ویراستار رودیگر اشمیت. راهنمای زبان‌های ایرانی. سرپرست مترجمان حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس. جلد ۲، صص 417-433</ref><ref>Asatrian, Garnik (2009). Prolegomena to the Study of the Kurds. Yerevan: Yerevan State University,BRILL</ref><ref>Haig, Geoffrey & Matras, Yaron (2002). Kurdish Linguistics: a brief overview. Berlin: Sprachtypol. Uni. Forsch. (STUF)</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = رنجبر چقاکبودی| نام = وحید| پیوند نویسنده = وحید رنجبر چقاکبودی| عنوان = دستور زبان کردی: گويش کرمانشاهی| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۹۴| ناشر = هرمس|مکان = تهران| شابک = ۹۷۸-۹۶۴-۳۶۳-۹۲۰-۴| صفحه =مقدمه | پیوند = http://literaturelib.com/book/view/2854| }}</ref>
'''کردی کرمانشاهی''' (به کردی : '''کوردی کرماشانی''') نام گویشی از کردی جنوبی است<ref>I. Kamandar Fattah, Les Dialectes kurdes méridionaux: étude linguistique et dialectologique. Louvain, Peeters, 2000, p. 55-62</ref> که در [[شهر کرمانشاه]] در غرب ایران رواج دارد. البته این لهجه با توجه به خصوصیات مشترکی که با لهجهٔ قصری (لهجۀ اهالی [[قصرشیرین|شهر قصرشیرین]]) دارد در کل به عنوان لهجهٔ قصری – کرماشانی شناخته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://ganj.irandoc.ac.ir/dashboard?q=%D9%86%D8%AD%D9%88&topic_2=359447 |title=بهادر، م. (۱۳۹۰). نحو کردی قصری بر مبنای دستور زایشی |accessdate=۶ آوریل ۲۰۱۵ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160308111002/http://ganj.irandoc.ac.ir/dashboard?q=%D9%86%D8%AD%D9%88&topic_2=359447 |archivedate=۸ مارس ۲۰۱۶ |dead-url=yes }}</ref><ref>''فرهنگ کردی کرمانشاهی'' (کردی به فارسی)، [[علی‌اشرف درویشیان]]، تهران: نشر سهند، ۱۳۷۵</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = رنجبر چقاکبودی| نام = وحید| پیوند نویسنده = وحید رنجبر چقاکبودی| عنوان = دستور زبان کردی کرمانشاهی| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۸۸| ناشر = طاق‌بستان|مکان = کرمانشاه| شابک = 978-964-510-147-1| صفحه = | پیوند = | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref>''دائرةالمعارف بزرگ اسلامی''، جلد دهم، تهران، ۱۳۸۰، صص ۵۴۸–۵۴۹</ref><ref>Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden (Reichert) 2000,.</ref><ref>Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden (Reichert) 1989,</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=sdh Kurdish language<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9046467/Kurdish-language Kurdish language - Britannica Online Encyclopedia<!-- Bot generated title -->]</ref>
 
[[زبان‌های کردی|زبان کردی]]، یکی از زبان‌های غربی [[ایران]] است که به سه شاخهٔ اصلی شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود. شاخهٔ شمالی، [[کردی کرمانجی|کرمانجی]] و شاخهٔ مرکزی، [[کردی سورانی|سورانی]] نامیده می‌شود.<ref>بلو، ژویس (1387الف). «کردی». ویراستار [[رودیگر اشمیت]]. ''راهنمای زبان‌های ایرانی''. سرپرست مترجمان: حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس. جلد دوم صفحات 541-554</ref><ref>بلو، ژویس؛ باراک، ویسی (1387ب). دستور زبان کردی کرمانجی. ترجمهٔ علی بلخکانلو. تهران: ناشر مترجم</ref><ref>رضایی باغ‌بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان‌های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی</ref><ref>ویندفور، گرنوت ل. آربور، ان (1387). «ایرانی نوی غربی». ویراستار رودیگر اشمیت. راهنمای زبان‌های ایرانی. سرپرست مترجمان حسن رضایی باغ‌بیدی. تهران: ققنوس. جلد ۲، صص 417-433</ref><ref>Asatrian, Garnik (2009). Prolegomena to the Study of the Kurds. Yerevan: Yerevan State University,BRILL</ref><ref>Haig, Geoffrey & Matras, Yaron (2002). Kurdish Linguistics: a brief overview. Berlin: Sprachtypol. Uni. Forsch. (STUF)</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = رنجبر چقاکبودی| نام = وحید| پیوند نویسنده = وحید رنجبر چقاکبودی| عنوان = دستور زبان کردی: گويش کرمانشاهی| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۹۴| ناشر = هرمس|مکان = تهران| شابک = ۹۷۸-۹۶۴-۳۶۳-۹۲۰-۴| صفحه =مقدمه | پیوند = http://literaturelib.com/book/view/2854| }}</ref>
کردی کرماشانی در شهر [[کرمانشاه]] تکلم می‌شود. به هر روی، لهجهٔ کردی کرمانشاهی هرچند دچار برخی تغییرات شده، هنوز اصالت کردی خود را حفظ کرده‌است.
 
سطر ۳۵ ⟵ ۳۴:
 
== نمونه یک متن ادبی ==
ئه‌و چێشته‌گ چۊ زانست له دیرووک توومار کریاێه ڕا و ئه‌نیشه‌ێئه‌نیشهێ ڕچه‌شکنه‌یل فه‌ڵسه‌فهفهڵسه‌فه له سه‌دان ساڵ وه‌رجه زاین بۊیه. فه‌ڵسه‌فهفهڵسه‌فه وه‌رجه سۆقرات، چاودێر زانسته‌یل سرووشتی بۊیه و کارێگه‌و کردار، باوه‌ڕ،باوهڕ، دین و ئاین خه‌ڵکخهڵک نێاشتێیه. وه سه‌ر ئێ بێ باێه‌خی‌یه‌وه له سه‌ره‌تاێ دامه‌زریان کوومه‌ڵگایلکوومهڵگایل شاری و ژیار به‌شه‌ری زۊنه، ته‌نانه‌ت وه‌رجه وه دی هاتن دینه‌یل گه‌ورا، به‌شه‌ر په‌ێپهێ وه قۊلی و گرانی خێ (ئه‌خڵاق) و فه‌رهه‌نگ و ئه‌ده‌بیات واوه‌سه و په‌ێوه‌ندارێپهێوه‌ندارێ بردۊد و ئاگا بۊ له ڕه‌وڵ گران ئێ فاکتۆره له ژیان خوه‌ێخوهێ. وه‌ێوهێ جووره تۊه‌نیم بۊشیم، په‌ند پێشه‌نان وه‌رجه ده‌سه‌به‌نی ئه‌ڕائهڕا زانسته‌یل و ته‌نانه‌ت بۊن فیلسووفه‌یل، بۊه و ژیاێه. به‌شه‌ر خاوه‌ن ژیار تۊه‌نسێیه خاس و گه‌ن له یه‌که‌و بکه‌ێدبکهێد و له رۊ ئه‌زموون و خاوه‌نداری له ئۆستووره و مه‌ته‌ڵه‌یلمه‌تهڵه‌یل زۊنه، واته و ده‌سته‌واژه‌ێده‌سته‌واژهێ ئه‌خڵاقی بسازێد. وه پاێه‌ێپاێهێ په‌خشانه‌یل دیرووکی ئه‌ڕائهڕا یه‌کم جار ئه‌ره‌ستوو ده‌س کرده کوو کردن واته‌ێواتهێ پێشه‌نان، گ هۊچ لاپه‌ڕه‌ێگلاپهڕهێگ له لێ وه ده‌س که‌س نه‌ڕه‌سیهنهڕه‌سیه. ئوو هه‌رسه‌ێهه‌رسهێ فره له فیلسووفه‌یل و هه‌ڵبه‌ستوانه‌یلههڵبه‌ستوانه‌یل ئه‌و سه‌رده‌مه چۊ: ئه‌فڵاتۊن، ئاپۆلۆنیووس، ئۆرپیدس و... له ناو کارهیلێان چۊ به‌شێگ له ئه‌ده‌بیات، له‌ێلهێ واته‌یله بردیانه کار، هۊچکامێان کارێگ تایبه‌ت له‌سه‌ر ئێ گه‌په نه‌کردن.<ref>بخشی از مقدمه کتاب «واته‌ێواتهێ پێشه‌نان» نوشته "اکبر رضایی" نویسنده کرمانشاهی</ref>
 
== یک نمونه شعر از شاعر معروف کرمانشاه، شامی کرماشانی ==
'''وڵم که‌که'''
{{شعر}}
{{ب|شه‌ره‌ف کوشیا و وژدان جوانه‌مه‌رگ بی|وه بێ وژدانی هه‌ێرانمههێرانم وڵم که}}
{{ب|وه ئه‌رواێ شه‌ره‌ف سه‌وگه‌ند، دائم|مه‌لوول مه‌رگ وژدانم وڵم که}}
{{ب|نه‌کرد که‌س ده‌ئوه‌تم، خوه‌م بیمه مێمان|وه کار خوه‌م په‌شێمانم وڵم که‌که}}
{{ب|وڵم که تا نه‌وه‌ێنه‌وهێ که‌س په‌ێپهێ وه ده‌ردم|دۆ سێ رووژێ ک مێمانم وڵم که‌که}}
{{ب|وڵم که‌ی، یا نیه‌کهٔ ره‌همی وه حاڵم|ته‌نم کردیده زندانم وڵم که‌که}}
{{پایان شعر}}
 
سطر ۵۰ ⟵ ۴۹:
=== بێستۊن ===
{{شعر}}
{{ب|ئه‌ر هه‌ێههێ بێستۊن سه‌ر به‌رز بێ باک|قامه‌ت که‌شیده تا ئه‌وج ئه‌فڵاک}}
{{ب|ئه‌ڕاخه‌مینی؟ئهڕاخه‌مینی؟ په‌ێپهێ کی خه‌مباری؟|داخ کام ئه‌زیز وه سینه داری؟}}
{{ب|تو مه‌هره‌م راز کام ده‌رده‌داری؟|وه هجران کی وه‌ێوهێ ته‌ور خه‌مباری؟}}
{{ب|راز کام ئاشق‌ها سینه‌ێسینهێ پاکد؟|ئاود چۊ زه‌م‌زه‌م، کیمیاس خاکد}}
{{ب|سینه‌د جاێ تیشه‌ێتیشهێ کام دڵنه‌وازه؟|وه جاێ هه‌ر تێشه‌ش یه‌ێیهێ دونیا رازه؟}}
{{ب|وه زاهر بێ خه‌م وه دڵ ناڵانێ|فه‌رسووده وه زام ئوقده‌ێئوقدهێ ساڵانێ}}
{{ب|نیشانه‌ێنیشانهێ دیرین تاریخ مادی|رازدار ئه‌شق شیرین فه‌رهادی}}
{{ب|ئه‌و دو ناکامه وه لاێ تو مردن|راز ئه‌شقبازی وه تو سپڕدن}}
{{ب|شاهد ره‌نجه‌یل فه‌رهاد پاکی|وه زه‌رب تێشه، سینه سه‌د چاکی}}
{{ب|له‌وح ئفتخار گه‌نجینه‌ێگه‌نجینهێ رازی|ئوستوار قامه‌ت سینه فه‌رازی}}
{{ب|قه‌رارگاێ شیرین شه‌ودێز سواری|ماواێ ئاشقان دڵ بێ‌قه‌راریبێقه‌راری}}
{{ب|جاێ سه‌ێرسهێر و شکار نوو نه‌هاڵانێ|به‌هه‌یشت به‌رین کورده ماڵانێ}}
{{ب|سینه خراشیاێ تیشه‌ێتیشهێ فه‌رهادێ|سرووشت ئه‌نه‌خورد خته‌ێختهێ ئابادێ}}
{{ب|ئه‌ێئهێ قوله‌ێقولهێ سه‌ربه‌رز ئه‌ڕامئهڕام ئه‌زیزی|جاێ ده‌سه‌ڵاتده‌سهڵات خه‌سرو په‌رویزی}}
{{ب|سه‌راود ئه‌سرین گریانه چه‌ود|وه لای گاماسیاو چۊ به‌یده‌و خه‌ود}}
{{ب|هێمان تووز خه‌م‌ها بان شاند|ئه‌ور دڵته‌نگی وارێد وه باند}}
{{ب|توای تا وه کێ خه‌مین بنیشێ|په‌ێپهێ مرگ فه‌رهاد هه‌ر ئاخ بکیشێ}}
{{ب|سه‌ربه‌رز خه‌مین خوه‌م شه‌ریکدم|هامراز شه‌وه‌یل دڵ خه‌ریکدم}}
{{ب|هه‌م تو خه‌مینی هه‌م مْ خه‌مبارم|تو زه‌خمی تیشه مْ زه‌خمێ یارم}}
{{پایان شعر}}<ref>شعر "بیستون" از مجموعه شعر «هه‌ساره‌گه‌ێهه‌ساره‌گهێ خێاڵ» سرودهٔ کرمرضا فتاحیان شاعر کرمانشاهی</ref>
 
== تفاوت لهجهٔ کردی کرمانشاهی با لهجهٔ اردلانی (سنندجی) ==
سطر ۱۱۰ ⟵ ۱۰۹:
| چه ئۊشی|| چه ئه‌یژێت || چه می‌گوید
|}
 
<br />
 
== تفاوت مردمی ==
سطر ۱۳۲ ⟵ ۱۲۹:
{{موضوعات کرمانشاه}}
{{گویش و لهجه کردی}}
{{زبان‌های کردی}}
 
[[رده:زبان کردی]]
[[رده:زبان مردم شهر کرمانشاه]]
[[رده:گویش‌های جنوبی کردی]]
[[رده:گویش‌های زبان کردی]]
[[رده:لهجه‌های زبان کردی]]
[[رده:لهجه‌های گویش جنوبی کردی]]
[[رده:گویش‌های زبان کردی]]