عبدالحسین زرین‌کوب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبدالحسین زرین‌کوب''' (۲۷ اسفند ۱۳۰۱ – ۲۴ شهریور، ۱۳۷۸) [[ادبیات|ادیب]]، [[تاریخ‌نگار]]، [[نقد ادبی|منتقد ادبی]]، [[نویسنده]]، و [[ترجمه|مترجم]] برجستهٔ ایران معاصر است. آثار او به‌عنوان مرجع عمده در مطالعات [[تصوف]] و [[مولوی]]‌شناسی شناخته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://bashgah.net/pages-9984.html |title=باشگاه اندیشه، ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۰۸. |accessdate=۲۳ ژوئیه ۲۰۰۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111118103221/http://bashgah.net/pages-9984.html |archivedate=۱۸ نوامبر ۲۰۱۱ |dead-url=yes }}</ref> وی از تاریخ‌نگاران برجستهٔ ایران است و آثار معروفی در تاریخ ایران و نیز تاریخ اسلام دارد. این آثار به‌دلیل بیان ادبی و حماسی تاریخ از آثار پرفروش در میان ایرانیان هستند.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=تاریخ‌نویسی با طعم احساس / علیرضا بهرامیان، پژوهشگر تاریخ | وبگاه=مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | پیوند=http://www.cgie.org.ir/fa/news/71882 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-11-02}}</ref>

از سال ۱۳۳۵ با رتبهٔ دانشیاری کار خود را در [[دانشگاه تهران]] آغاز کرد و عهده‌دار تدریس [[تاریخ اسلام]]، [[تاریخ ادیان و مذاهب|تاریخ ادیان]]، تاریخ [[علم کلام|کلام]] و تاریخ [[تصوف]] در دانشکده‌های ادبیات و الهیات شد. زرین‌کوب چندی نیز در «[[دانشسرای عالی تهران]]» و «[[دانشکدهٔ هنرهای دراماتیک]]» به تدریس پرداخت. وی از سال ۱۳۴۱ به بعد، در فواصل تدریس در دانشگاه تهران، در دانشگاه‌های [[دانشگاه آکسفورد|آکسفورد]]، [[دانشگاه سوربن|سوربن]]، [[هند]] و [[پاکستان]]، و در سال‌های ۱۳۴۷ تا سال ۱۳۴۹ در [[آمریکا]] به‌عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های [[دانشگاه کالیفرنیا|کالیفرنیا]] و [[دانشگاه پرینستون|پرینستون]]<ref>http://theprince.princeton.edu/cgi-bin/princeton?a=d&d=Princetonian19691008-01.2.18&cl=search&srpos=20&dliv=none&st=1&e=----en-Logical-50--1-byTY-on--summer-ILLUSTRATION---1969{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }} A. H. Zarrinkoub, visiting professor from the University of Tehran, will give the first of a series of weekly lectures on Persian Mystical Literature in its Historical Context,</ref> به تدریس پرداخت.<ref>''از کوچهٔ رندان''، کنارهٔ جلدپوش</ref>

زرین‌کوب کتاب ''[[دو قرن سکوت]]'' را در مورد حوادث و اوضاع تاریخیِ ایران در دو قرن اول اسلام (از حملهٔ عرب تا ظهور دولت طاهریان) نگاشته و در سال ۱۳۳۶ در چاپ دوم کتاب بسیاری از مطالب کتاب که به گفتهٔ خودش، ناشی از ''خامی و تعصب'' او بوده، را حذف کرده‌است.<ref>عبدالحسین زرین‌کوب در مقدمه چاپ دوم، مطالب محذوف را ناشی از خامی و تعصب خود دانسته‌است. در مقدمه چاپ دوم کتاب «دو قرن سکوت» (ص ۱۹ ـ ۲۰) نوشته‌است: «در جایی که سخن از حقیقت جویی است چه ضرورت دارد که من بیهوده از آنچه سابق به خطا پنداشته ام دفاع کنم و عبث لحاج و عناد ناروا ورزم؟ از این رو، درین فرصتی که برای تجدید نظر پیش آمد، قلم برداشتم و در کتاب خویش برهرچه مشکوک و تاریک و نادرست بود، خط بطلان کشیدم. بسیاری از این موارد مشکوک و تاریک جاهایی بود که من در آن روزگار گذشته، نمی‌دانم از خامی یا تعصب، نتوانسته بودم به عیب و گناه و شکست ایران به درست اعتراف کنم. در آن روزگاران، چنان روح من از شور و حماسه لبریز بود که هرچه پاک و حق و مینوی بود از آن ایران می‌دانستم و هرچه را از آن ایران ـ ایران باستانی را می‌گویم ـ نبود، زشت و پست و نادرست می‌شمردم. در سالهایی که پس از نشر آن کتاب بر من گذشت و در آن مدت، دمی از کار و اندیشه و در باب همین دوره از تاریخ ایران، غافل نبودم، در این رأی ناروای من چنان که شایسته است، خللی افتاد. خطای این گمان را ـ که صاحب نظران از آن غافل نبودند ـ دریافتم و درین فرصتی که برای تجدید نظر در کتاب سابق دست آمد لازم دیدم که آن گمان خطای تعصب آمیز را جبران کنم.»</ref> در فصل اول کتاب ''تاریخ ایران بعد از اسلام''، زرین کوب لحن ''دو قرن سکوت'' را غیرواقع‌بینانه و دور از معیارهای پژوهش می‌خواند. <ref>به فصل اول کتاب ''تاریخ ایران بعد از اسلام'' (عنوان فصل: در باب مآخذ و نقد آن‌ها) رجوع شود. وی «لحن نامساعد...» خودش را در مورد اعراب نقد کرده و می‌نویسد «...همین لحن تا حدی در کتاب مازیار مجتبی مینوی و بیشتر در طی مقالات ذبیح‌الله صفا راجع به رؤساء نهضت‌های ضدعرب و هم در مقاله و کتاب سعید نفیسی راجع به بابک خرم‌دین و در رساله عبدالله‌بن مقفع تألیف مرحوم عباس اقبال و در کتاب دو قرن سکوت اثر نویسنده این سطور نیز در تجلّی است. در همه این آثار لحنی نامساعد و آمیخته به نیش و طعنه در حق اعراب به‌کار رفته است که البته شایسته بیان مورخ نیست». (تاریخ ایران بعد از اسلام، تألیف دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، چاپ ۱۳۵۵، انتشارات امیرکبیر، ص۱۵۰)</ref> در مصاحبه‌ای که [[عطا آیتی]] دو سال قبل از درگذشت زرین‌کوب با او داشت، زرین‌کوب در پاسخ به سؤال "کدام‌یک از آثار خودتان را بیش‌تر دوست دارید؟" کتاب ''دو قرن سکوت'' را نام برد.<ref name="ReferenceA" />

[[Fileپرونده:Zarrinkoub gravestone by HaDi.jpg|thumbبندانگشتی|مقبره زرین کوب در قطعه هنرمندان بهشت زهرا]]

او هم‌چنین کتابی دیگر با عنوان ''[[تاریخ ایران بعد از اسلام (کتاب)|تاریخ ایران بعد از اسلام]]'' در سال ۱۳۴۳ و دو کتاب دیگر در سال ۱۳۴۸ به نام‌های ''[[بامداد اسلام]]'' و ''[[کارنامه اسلام]]'' نگاشته‌است. وی در ''بامداد اسلام''، به بررسی تاریخ اسلام از آغاز تا پایان دولت اموی پرداخته. در کتاب ''تاریخ ایران بعد از اسلام''، یک فصل کامل را به شرح مآخذ و منابع تاریخ اسلام و نقد آن‌ها اختصاص داده‌است. جلد دوم و فصل آخر جلد اول کتاب ''تاریخ ایران بعد از اسلام'' به دستور ساواک توقیف می‌شوند و فقط همان جلد اول به صورت ناقص انتشار می‌یابند.<ref name="ReferenceB" /> فصل آخر جلد اول این کتاب (که پس از انقلاب در کتاب ''دفتر ایام'' منتشر شد و خود نیز ''دفتر ایام'' نام دارد)، با لحنی تند علیه سلطنت شروع می‌شود و زرین‌کوب در آن ''پادشاهان جهان'' را محکوم می‌کند که ''دنیا را همواره به خاک و خون کشیدند''؛ و نیز زرین‌کوب اشاراتی به حکومت اسلامی در این متن دارد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= زرین کوب|نام= عبدالحسین|کتاب=دفتر ایام | ناشر= |سال= |شابک=}}</ref><ref>علی دهباشی، مقالهٔ «دکتر عبدالحسین زرین کوب و نهضت نوین فرهنگی ایران» در یادنامه زرین کوب</ref> به گفتهٔ زرین کوب، جلد دوم آن کتاب توسط ساواک نابود شد<ref name="ReferenceB" /> و هرگز انتشار نیافت. سال‌ها بعد زرین کوب پس از انقلاب، کتاب دوجلدی ''تاریخ مردم ایران'' را تألیف کرد و مطالب جلد دوم ''تاریخ ایران بعد از اسلام'' را در جلد دوم ''تاریخ مردم ایران'' آورد.

عبدالحسین زرین‌کوب در ''کارنامه اسلام'' مدعی می‌شود که در جریان حمله اعراب به ایران، ''همه جا در قلمرو ایران و بیزانس مقدم مهاجمان را عامه مردم با علاقه استقبال کردند''<ref name="ReferenceC" /> وی در ''دو قرن سکوت'' نوشت که: ''شک نیست که در هجوم تازیان، بسیاری از کتاب‌ها و کتابخانه‌های ایران دستخوش آسیب فنا گشته‌است''<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=زرین کوب |نام=عبدالحسین |کتاب=دو قرن سکوت | ناشر= |سال= |شابک=}} - با مقدمه مرتضی مطهری در نقد کتاب</ref> اما در ''کارنامه اسلام'' آن را نفی و به ''یک افسانه'' تشبیه می‌کند و می‌گوید: ''روایتی هم که گفته‌اند کتابخانه مدائن را اعراب نابود کردند ظاهراً هیچ اساس ندارد و مآخذ آن تازه‌است''. [[شجاع‌الدین شفا]] با بیان تغییر موضع زرین‌کوب در کتاب ''کارنامه اسلام'' نسبت به کتاب ''دو قرن سکوت''، وی را به «دوگانگی»، «غرض ورزی» و «عدم واقع بینی» متهم می‌کند.<ref>تولدی دیگر صفحهٔ ۶</ref> در مقابل [[فرهاد بهبهانی]] و [[سید مصطفی حسینی طباطبایی]] این نقد شفا نسبت به نگارش ''کارنامه اسلام'' توسط زرین‌کوب را منصفانه نمی‌دانند<ref>پنج نقد بر تولدی دیگر صفحه ۱۴۷،</ref><ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=حسینی طباطبایی |نام= مصطفی|کتاب=دین ستیزی نافرجام | ناشر= |سال=1379 |شابک=}} - در نقد کتاب تولدی دیگر اثر شجاع الدین شفا</ref>

*۱۳۷۸ صدای بال سیمرغ دربارۀدربارهٔ زندگی و اندیشۀاندیشهٔ [[عطار نیشابوری|عطار]]

*۱۳۷۹ حدیث خوش سعدی دربارهٔ زندگی و اندیشۀاندیشهٔ [[سعدی]]

*۱۳۸۲ ‌‌نردباننردبان شکسته‌شکسته (تفسیر و تحلیل دو دفتر اول مثنوی از روی طرح‌ها و یادداشت‌های نردبان آسمان)

*۱۳۶۲ دنبالۀدنبالهٔ جستجو، در تصوف ایران