فاجعه موشکی ندلین: تفاوت میان نسخه‌ها

▲متقابلا، ایالات متحده آمریکا بعنوان قطب دیگر جنگ سرد، تا اواخر دهه ی 1950 به فناوری موشک قاره پیما دست یافت و تا این زمان حدودا 40 فروند از آن را در اختیار داشت. بعلاوه، این کشور در خاک ایتالیا و ترکیه نیز پایگاه های موشکی را تاسیس کرده بود که می توانست بخش اروپایی اتحاد شوروی و خصوصا مسکو را هدف حملات اتمی قرار دهد. در این شرایط، شوروی خود را نیازمند سلاحی می دید تا با اتکا بر آن بتواند سایه ی تهدید حمله ی اتمی از خاک خود بر خاک ایالات متحده را گسترش دهد.  در 17 دسامبر 1956، پروژه ی جدیدی به موسسه ی او.ک.ب 586 به ریاست مهندس میخاییل یانگل، واگذار شد. موشک جدید می بایست از ترکیب سوختی جدیدی که شامل دیمیل هیدرازین نامتقارن (سوخت) و نیتروژن تتراکسید (اکسید کننده) بهره می برد، استفاده کند. این ترکیب نه تنها خطر کمتری داشت، بلکه باعث کاهش زمان سوختگیری و افزایش مدت زمانی بود که موشک را میشد در وضعیت جنگی نگاه داشت. این ترکیب، دیرجوش بود، بدین معنا که مدت زیادی طول میکشید تا به نقطه جوش برسد و یکی از دلایل مخالفت جدی کورلوف با بکارگیری چنین ترکیبی این بود که کشور نیاز فوری به موشک داشت و برنامه سوخت مذکور نیز هنوز در مراحل اولیه به سر می برد. طراحی موشک تا نوامبر 1957 کامل شد، یک هئیت بررسی در پوشش تیم بازرسی  و در حقیقت برای پیشبرد سریعتر تشکیل شد. در ژانویه 1958، گزارشی را تسلیم دولت کرد که از باوجود مشکلات عدیده، حاکی از امکان عملیاتی شدن موشک بود. در 28 آگوست 1958، دولت دستورالعمل 1003-476 را صادر کرد که تاریخ مراحل پیش روی عملیاتی شدن موشک را شرح داده بود بدین صورت:

▲ژانویه 1961: آغاز آزمایش های تونل باد

▲اکتبر تا دسامبر 1962: آغاز پرتاب های آزمایشی

▲در ابتدای سال 1959، در ارتباط با بحران برلین، شوروی مجبور شد تا روند عملیاتی شدن را تسریح ببخشد. در کنار آن، شوروی بر روی پروژه دیگری نیز کار میکرد که نتیجه آن موشک میان برد آر-14 بود.

▲[[پرونده:BtPb3.jpg|جایگزین=موشک بالستیک دوربرد آر-14 (اس اس-5)|بندانگشتی|موشک بالستیک دوربرد آر-14 (اس اس-5)]]

▲در گزارشی که خود شخص یانگل یه نیکیتا خروشچف تسلیم کرد، خاطر نشان کرده بود که عملیاتی شدن موشک با سرعت درجریان است و به بنیه ی محکمی برای امنیت ملی اتحاد شوروی بدل خواهد گشت.

▲در می 1959، پروژه ی هر دو موشک آر14 و آر-16 به موسسه ی طراحی اس.ک.ب-358 تحت نظر ویکتور ماکییف منتقل شد و سرعت روند عملیاتی شدن دوچندان گشت، کورولف نیز کار برروی پروژه ی آر-9 را آغاز کرد . موشک آر-16 در اواخر 1960 وارد مرحله ی پرتاب آزمایشی شد و به منظور انجام پرتاب های آزمایشی، محلی در پایگاه باینکور به موشک های آر-16 اختصاص داده شد. این مجموعه شامل سه سایت بود، سایت شماره 41، شامل دوسکوی پرتاب و پست فرماندهی زیر زمینی بود. سایت شماره 42، محل استقرار متخصصان به منظور پیشبرد فرآیندهای آزمایش و پرتاب بود و سایت شماره 43 که محل سکونت تمامی افراد دخیل در پروژه بود. تست های کارخانه ای موشک در آگوست 1960 انجام گرفت. در 26 سپتامبر 1960، نخستین نمونه ی آزمایشی با کد 8کا64 وارد پایگاه باینکور شد.  فرمانده ی یگان استراتژیک موشکی شوروی، مارشال ندلین، طراح ارشد آر-16، یانگل بعنوان بعنوان سرپرست هیئت پروژه ی پرتاب آزمایشی منصوب کرد. در 21 اکتبر، موشک از مجموعه آزمایشی سایت 42 خارج و برای استقرار بر روی سکو به سایت 41 منتقل شد.

▲[[پرونده:Ви́ктор Петро́вич Маке́ев.jpg|جایگزین=ویتکور پترویچ ماکییوف، رئیس موسسه طراحی اس.ک.ب 358|بندانگشتی|ویتکور پترویچ ماکییوف، رئیس موسسه طراحی اس.ک.ب 358]]

▲[[پرونده:7risp.jpg|جایگزین=موشک قاره پیمای آر-16 (اس اس-7)|بندانگشتی|موشک قاره پیمای آر-16 (اس اس-7)]]

▲روز 24 اکتبر، همه چیز برای پرتاب آماده شده بود. یانگل، تصمیم گرفت تا برای بکار انداختن مدار های الکتریکی موشک، از منبع برق داخلی خود موشک بجای برق سکو استفاده کند. بوریس کونوپلوف، طراح ارشد سیستم های کنترل در اتوبوسی در بیرون از سایت حضور  داشت. اعضای هیئت بازرسی در ایستگاه کنترل زمینی IP-1B که 800 متر از سایت فاصله داشت حضور یافتند. کمی پیش از پرتاب، تاخیر 30 دقیقه ای اعلام شد. ندلین که خروشچف دوبار با وی تماس گرفته بود و از سوی کرملین تحت فشار بود، به داخل سایت رفت و در این حین چندی از همکاران وی نیز برای حل مشکل وارد سایت شدند. شایان ذکر است که در موشکها و تمام تجهیزاتی که دارای موتور درون سوز هستند، وسیله ای به نام دلکو -  Distributor- (که در موشکها به اختصارPTR  خوانده می شود) وجود دارد که وظیفه ی آن کنترل جریان التکتریکی میباشد. دلکو دارای شمع های جرقه زن بوده که در محفظه احتراق واقع شده اند و با ایجاد جرقه سبب مشتعل شدن سوخت می گردند. در موشک آر-16، از دلکوی A-120 استفاده شده بود. متخصصان به اشتباه دلکوی موشک را روی حالت پس از پرتاب تنظیم کرده بودند، این بدان معنا بود که با ایجاد جریان برق دلکو به کار خواهد افتاد اما اگر بر روی حالت اماده به کار تنظیم شود، حتی با وجود جریان برق نیز عمل نخواهد کرد و تنها با فشار دادن دکمه ی پرتاب به کار خواهد افتاد.

▲[[پرونده:PTR-raketyi.jpg|جایگزین=دلکوی A-120 که در موشک آر-16 بکار گرفته شد|بندانگشتی|دلکوی A-120 که در موشک آر-16 بکار گرفته شد]]

▲== انفجار در سایت 41 ==

▲ژنرال گرچیک بعدها خاطر نشان ساخت که وی پیشنهاد خارج کردن موشک از وضعیت عملیاتی و بازگشت به سایت 42 را داده اما ندلین در پاسخ گفت که در یک جنگ اتمی، چنین کارهای بیهوده ای تنها انتلاف وقت است. در ساعت 18:45 دقیقه، ناگهان انفجار شدیدی که حریق ناشی از آن 120 متر به آسمان رفت و حرارت ناشی از آتش سوزی تا 3000 درجه سانتیگراد میرسید، به وقوع پیوست. دهها تن، از جمله خود ندلین در جا کشته شدند. تعدادی از پرسنل که در اطراف سکو بر روی زمین مستقر بودند، سعی کردند تا از محل فاصله بگیرند اما با سیم های خاردار که حریم ایمنی سکو را معین می کردند برخورد کردند و در نتیجه همگی طعمه ی آتش شدند، جسد تمامی آنان با اسفالت اطراف سکو یکسان شده بود. تعداد بسیاری نیز در اثر نشت گازهای سوخت کرایوژنیک، هم در بیرون و داخل سایت دچار خفگی شدند. دقایقی پیش از حادثه، ژنرال میکرین، یانگل و یوسیفیان برای کشیدن سیگار به بخش دیگری از سایت رفته بودند، یکی از متخصصان حاضر در سایت به نام بوگلوف پیشنهاد داد تا ندلین را قانع کنند تا تعویق پرتاب را اعلام کند که ناگهان با صدای مهیب و افرادی که به سوختگی دچار شده بودند و مدام این طرف و آن طرف می دویدند مواجه شدند. سرهنگ ماترنین، فرمانده ی سایت 41، فورا دستور داد تا افراد ماسک های ضد گاز بزنند و از سایت خارج شوند.

▲[[پرونده:Константин Васильевич Герчик.jpg|جایگزین=کنستانتین واسیلویچ گریچیک، فرمانده ی پایگاه باینکور|بندانگشتی|کنستانتین واسیلویچ گریچیک، فرمانده ی پایگاه باینکور]]

▲[[پرونده:Александр Григорьевич Мры́кин.jpg|جایگزین=الکساندر گریگرویچ میکرین، جانشین ندلین و دبیر کمیته ی علوم و فنون شورای وزیران اتحاد شوروی|بندانگشتی|الکساندر گریگرویچ میکرین، جانشین ندلین و دبیر کمیته ی علوم و فنون شورای وزیران اتحاد شوروی]]

▲یکی دیگر از طراحان ارشد موسسه او.کا.ب 586 از وقایع آن شب نقل میکند:

▲"'''''هنگامی که به من جمع یانگل و ماترنین پیوستم، ماترنین را که همیشه آرام و خونسرد بود، بسیار مضطرب و مشوش یافتم. سعی کردم وی را آرام کنم که در این بین صدای انفجار مهیبی به گوش رسید. ما به اتاق کنترل رفتیم، ستوان یکم تاران که مسئول آماده  سازی پنل های کنترل و پرتاب بود، به همراه چند تن از مهندسان که وظیفه ی نظارت بر روند اماده سازی را داشتند، با چشم های پر از خون و فرورفته در بهت و حیرت درآنجا یافتم. من به سمت پریسکوپ واقع در پناهگاه رفتم و دیدم که سکو غرق در آتش شده'''''."

▲دونفر از افسران مستقر در ایستگاه کنترل،  ستوان دوم کلیموف و ستوان ماسلوف تیمی 30 نفره مشتکل از سربازان را سازماندهی و به محل حادثه رفتند. آنان نخستین مجروحان را به بیمارستان پایگاه که در سایت 43 واقع شده بود منتقل کردند. پزشکان و آتش نشانان نیز فورا در سایت 41 حضور یافتند. بیشتر بازماندگان به سوختگی حاد دچار و به بیمارستان منتقل شدند. اجساد در محفظه های مخصوص مهر و موم شدند تا بعدها آزمایشاتی جهت تشخیص هویت بر روی آنها صورت پذیرد. این امر آسانی نبود زیرا بخش اعظم کالبد آنان در آتش سوزی کاملا نابود شده بود. تنها نشانه های بازمانده از مارشال ندلین، روبان درجه ی مارشالی و ساعت مچی وی بود. جسد کونوپلوف به وسیله ی اندازه گیری قد تعیین هویت شد. 14 تن از مجروحان که جراحد آنان شدید بود فورا برای جراحی پلاستیک به مسکو، لنینگراد و روستوف منتقل شدند. فردای همان روز یانگل با در تماس تلفنی که با شخص خروشچف داشت، گزارش کرد که ندلین، کونوپلوف و فیرسکو جان خود را از دست داده اند. در فاصله ی میان دوم نوامبر تا سوم ژانویه 1963، لو گریشین و سه نفر از کارکنان سایت 41 دراثر جراحت شدید جان خود را از دست دادند. برخی نه تنها دچار سوختگی درجه 3، بلکه آلوده به گاز سمی نیز شده بودند. در ابتدا افسران حاضر در بیمارستان از دادن جزییات خودداری کردند، اما چون پزشکان برای یافتن راه حل نیاز به دانستن دلیل جراحت و آلودگی داشتند، لذا افسران موضوع را برای آنان فاش کردند. در مجموع 49 نفر به بیمارستان منتقل شدند که 16 نفر از آنها جان باختند. مجموع کشته ها 92 نفر بود که 8 تن غیرنظامی و مابقی نظامی بودند. جسد 84 نفر از کارکنان نظامی پایگاه در گور دسته جمعی که امروزه محل پارک سربازان باینکور است دفن شدند. جسد مهندسان تحویل خانواده هایشان شد و دولت اعلام کرد که این افراد در سانحه ی هوایی کشته شده اند.

▲[[پرونده:Nedelin-Site-41-today-300x220.jpg|جایگزین=سایت 41 که امروزه به محلی متروکه بدل شده است|بندانگشتی|سایت 41 که امروزه به محلی متروکه بدل شده است]]

▲== منابع و ماخذ ==