پرچم ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
افزودن پیوند پایدار مقالهٔ دانشنامهٔ جهان اسلام |
|||
خط ۸۴:
[[پرونده:Two maritime ensigns of Persia in 1711 Petrus Schenk's flag chart.png|بندانگشتی|200px|پرچم‌های مشکوک منسوب به ایران در جدول پرچم‌های پیتِر شِنک (Pieter Schenk) چاپ ۱۷۱۱ م]]
[[پرونده:Nadir Shah-seal-lion and sun.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|مهر نادرشاه [[نشان شیر و خورشید]] با عبارت «المُلکُ لله» به معنای «پادشاهی از آنِ خداست»]]
در میان شاهان سلسله [[صفویان]] که حدود ۲۳۰ سال بر ایران حاکم بودند، [[شاه اسماعیل یکم|شاه اسماعیل اول]] بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشت.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> پرچم‌های شاه اسماعیل یکم صفوی توسط [[محمدقاسم قاسمی گنابادی]] شاعر روزگار صفوی بدین گونه توصیف شده است:<ref>{{پک|کسروی|۱۳۰۹|ک=تاریخچه شیر و خورشید|ص=۱۵}}</ref><ref>{{پک|نیرنوری|۱۳۴۴|ک=تاریخچه بیرق ایران و شیر و خورشید|ص=۱۰۵}}</ref>
{{شعر}}
{{ب|عَلَم‌هایِ سبزش ستونِ سپهر|مَهِ رایت آیینهٔ ماه و مهر}}
{{پایان شعر}}
و در جای دیگر این گونه توصیف شده است:<ref>{{پک|کسروی|۱۳۰۹|ک=تاریخچه شیر و خورشید|ص=۱۵}}</ref>
بدین ترتیب شاه اسماعیل یکم پرچم‌هایی سبزرنگ داشته است که احتمالاً نقش ماه بر روی آن‌ها بوده است. ولی باید توجه داشت که پس از شکست او در نبرد چالدران، پرچم‌هایی سیاه‌رنگ که واژهٔ «القصاص» روی آن‌های نقش بسته بود معمول گردید.<ref>{{پک|کوپریلی|۱۳۷۹|ف=پرچم|ک=دانشنامه جهان اسلام}}</ref> [[شاه تهماسب یکم|شاه تهماسب صفوی]] دستور داد تا تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را بر روی پرچم‌ها و هم بر سکه‌ها ترسیم کنند چون تهماسب زاده ماه فروردین (برج حمل) بود.<ref>{{پک|کسروی|۱۳۰۹|ک=تاریخچه شیر و خورشید|ص=}}</ref> هر چند صفویان از علم‌ها و پرچم‌های متفاوتی استفاده می‌نمودند، چنین می‌نماید که تا زمان [[شاه عباس یکم|شاه عباس کبیر]] پرچم شیر و خورشید پرچم اصلی صفوی می‌شود. در این زمان اروپاییانی که از ایران بازدید کرده‌اند پرچم‌های ایران را [[مثلث|سه گوش]]، مزین به نقش‌های شیر و خورشید، ذوالفقار یا آیات قرآنی توصیف کرده‌اند. در این زمان این نشان تفسیری شیعی پیدا می‌کند. آنگونه که پیدا است نزد صفویان شیر موجود در شیر و خورشید، مظهر امام علی و خورشید، مظهر فر [[دین]] یا عظمت خداوندی بود که همان تغییر شکل یافته فر ایزدی است می‌باشد.<ref dir=ltr>{{پک|Shapur Shahbazi|1999|ف=FLAGS|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> به گفتهٔ افسانه نجم‌آبادی، استاد دانشگاه هاروارد، شیر و خورشید مظهر دوپایه ایران آن زمان بود. مذهب و حکومت.<ref dir=ltr>{{پک|Najmabadi|2005|ف=II|ک=Gender and sexual anxieties of Iranian Modernity|ص=68-88|زبان=en}}</ref>▼
{{شعر}}
{{ب|عَلَم‌ها چو خوبان قد آراستند|به نظّارهٔ جنگ برخاستند}}
{{ب|شد از پرچمِ طوقِ عالی‌اساس|عیان اَبلَقِ آسمان را قُطاس}}
{{ب|مَهِ سَرعَلَم بر فَلَک سرفراز|جَلاجِل دفِ زُهره را کرده ساز}}
{{پایان شعر}}
▲بدین ترتیب شاه اسماعیل یکم پرچم‌هایی سبزرنگ داشته است که
در موزهٔ ملی هلند {{هلندی| Rijksmuseum}} کتابی ۱۴۰صفحه‌ای دربارهٔ پرچم‌هایی از اروپا، شمال آفریقا، شرق نزدیک و دور{{یادچپ|Vlaggenboek met 140 bladen met vlaggen uit Europa, Noord-Afrika, Nabije en Verre Oosten}} نگهداری می‌شود. پرچم ایران در این کتاب زمینه‌ای زردرنگ دارد که در میان آن دایره‌ای با لبهٔ آبی‌رنگ هست. در این دایره شیری نشسته با خورشیدی بر پشت آن بر زمینی سرخ‌رنگ نقش بسته است. برش پارچهٔ پرچم چهارگوش نیست و شکل سمت مقابل میلهٔ پرچم طاق‌مانند است. تاریخ این اثر ۱۶۶۹–۱۶۷۰ م (همزمان با پادشاهی شاه سلیمان صفوی) می‌باشد.<ref dir=ltr>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Blad uit een vlaggenboek met vlaggen uit Europa, Noord-Afrika, Nabije en Verre Oosten, voorstellende de vlag van Perzië |نشانی=https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=Perzie&p=9&ps=12&st=Objects&ii=1#/NG-2018-301-138,97 |بازبینی= |اثر=Unknown |تاریخ=1669-1670 |ناشر=Rijksmuseum (Rijksmuseum) |نشانی بایگانی=https://archive.today/20200103111050/https://www.rijksmuseum.nl/en/search/objects?q=Perzie&p=9&ps=12&st=Objects&ii=1%23/NG-2018-301-138,97#/NG-2018-301-138,97 |تاریخ بایگانی=۳ ژانویه ۲۰۲۰ |کد زبان=nl |dead-url=no }}</ref> همچنین در [[شاهنامه رشیدا|شاهنامهٔ رشیدا]] که در دورهٔ صفویان تهیه شده است، نقاشی‌ای از نبرد [[گیو]] و [[گروی زره|گُروی زره]] دیده می‌شود که پرچمی سه‌گوش و شیروخورشیدنشان با زمینه‌ای بنفش کشیده شده است و می‌تواند نمایانگر پرچم دوران صفوی باشد.<ref>{{پک | شاطری | 1395 | ک=تاملی بر کارکردشناسی درفش های دوره صفوی | زبان=fa | ص=163–176}}</ref> از سوی دیگر، جان فرایر {{انگلیسی| John Fryer}} که در سال ۱۶۷۷ از ایران بازدید می‌کند، پرچم ایران را شمشیری خونین با دو زبانه در زمینه‌ای سفید توصیف می‌کند.{{یادچپ|The Persian Banner ... is, A, Bloody Sword
| |||