|
خانوادهٔ '''زبانهای نورستانی''' به همراه دو خانواده دیگر یعنی خانواده [[زبانهای هندوآریایی]] و خانواده [[زبانهای ایرانی]] سه خانواده از خانواده بزرگ‌تر [[زبانهای هندوایرانی]] می‌باشند. خانواده زبانهای نورستانی با خانواده [[زبانهای ایرانی شرقی]] و خانواده [[زبانهای داردی]] که خود زیرشاخه زبانهای هندی است خویشاوند است.
نورستانی یکی از زبانهای [[هند و آریایی]] است که در افغانستان و [[پاکستان]] توسط ۱۳۰ هزار نفر به آن تکلم می‌شود. در گذشته زبان‌شناسان آن را در شاخه [[زبان داردی]] تقسیم‌بندی مینمایندکهمی‌کردند که یکی از شاخه‌های زبانهای هندوآریایی (زبانهایزبان‌های خانوادهٔ هندی) می‌باشد. تعداد گویشوران این زبان حدود سی هزار نفر برآورد شده استشده‌است. زبان اصلی مردم نورستان نورستانی بوده ۱۵ درصد مردم آن به [[زبان پشه‌ای]] صحبت کرده و یک در صد باشندگان آن [[پشتون]] و در بعضی مناطق تاجیک پشه‌ای و [[گوجار]] نیز وجود دارد؛ اما زبان اداری این ولایت پشتو است.
در چند سال پیش، بیشتر گویشوران این زبان در ولایات [[ولایت کنر|کنر]] و [[لغمان]] افغانستان زندگی می‌کردند ولی پس از تأسیس ولایتی به نام نورستان این مناطق جز قلمرو این ولایت قرار گرفت.
زبان نورستانی از زمان باختر، از دوران پکتها آغاز می‌شود. نورستانی‌ها (فرزندان) الینایاها اند که از همسایگان ده قبیله پکتهاپکت‌ها می‌باشد؛ که از همان زمان تا حالا با این زبان افهام و تفهیم می‌نمایند." زبان نورستانی تا نیم قرن پیش حاوی الفبا و متون نوشتاری نبود. عزیز الله شلماچ می‌گوید نخستین بار در زمان محمد ظاهر شاه خط نورستانی ساخته شد. "و بعد از کودتای ثور برنامه‌های رادیویی و مسایل طبع و نشر مطرح شد. در کل الفبای نورستانی نسبت به پشتو، پنج حرف بیشتر دارد که مختص به زبان نورستانی است."
در حال حاضر در افغانستان از سوی وزارت معارف این کشور فعالیت‌های به هدف نوشتن کتاب‌های درسی به زبان نورستانی آغاز شده استشده‌است. فعلاً کتاب‌های صنف اول به چاپ رسیده استرسیده‌است و کتاب‌های صنف دو و سه و چهار و پنج و شش هم به شکل خطی موجود است و تا زمانی که برای چاپ آماده شود، زمان می‌برد."
زبان نورستانی در گذشته‌های دور از غنای فرهنگی خاصی برخوردار بوده استبوده‌است ولی به مرور زمان و در اثر تاثیرگذاری‌های زبانهای فارسی و پشتو که در همسایگی آن قرار داشته، آهسته آهسته از غنای فرهنگی و زبانی آن کاسته شده استشده‌است.
مارگین استرن در زمان امیر امان‌الله خان به نورستان رفت و پس از پژوهش بر روی زبان و مردم آن منطقه، به این نتیجه رسید که نورستانی‌ها شاخه‌ای از تبار آریایی‌ها است و در همان زمانی که شاخه هندی از آریایی‌ها جدا شدند نورستانی‌ها نیز همزمان از این شاخه جدا شده به هندوستان نرفتند.
در مورد این که زبان نورستانی در شاخه زبانهای [[زبانهای هندوآریایی|هندوآریایی]] یا [[زبانهای ایرانی|ایرانی]] قرار می‌گیرد، اتفاق نظر وجود ندارد امادکترمورگنسترنو زبانشناسبیشتر اروپایی ونیزدکترسمیع الله تازه مردم شناس افغانستانی ونورستانی تبارزبان[[زبان‌شناسی|زبان‌شناسان]] نورستانی را زیرگروه مستقلی اززبان‌هایدر زبانهای هندوایرانی به حساب می‌آورندامادرخصوص زبان سوم بودن آن هیچ اجماع معتبرعلمی وجودنداردلذااین زبان مانندزبان کالاش پاکستان ومانندزبان پشه ای افغانستان وهمانندزبان کشمیری یاکاشوری ازگروه زبانهای داردی می تواند محسوب میگرددمی‌آورند.چون زبان نورستانی وپشه ای وکالاش وکشمیری دریک منطقه زبانی وجغرافیایی نزدیک به یکدیگرقراردارند(فرهنگ وزبان پشه ای افغانستان صفحه 104)
== تاریخچه ==
نورستان در ارتفاعات سخت‌گذر [[هندوکش]] (در شمال شرق [[افغانستان]] و بخش‌هایی از [[پاکستان]]) قرار گرفته و این زبان چندان برای زبان‌شناسان [[اروپا|اروپایی]] شناخته شده نیست. این عوامل و مهمتر از همه تعداد محدود گویندگان زبان نورستانی باعث شده تا نورستانی از زبانهای در معرض خطر انقراض باشد.
== زبانهایزبان‌های نورستان ==
نورستان متشکل از اقوام و ملیتهایملیت‌های چون آرندوئیآرندوئی، , اشکونی,اشکونی، بشگالی کاتی,کاتی، گرنگالیگرنگالی، , کام ویری ,ویری، ملک خیلخیل؛ ؛ پراسونی ؛پراسونی؛ تری گمیگمی، ,ارموری، ارموریوایگلی، , وایگلی , گجر,گجر، پشه ای و پشتونهاپشتون‌ها میباشدمی‌باشد. هر کدام از این اقوام و ملیتهاملیت‌ها دارای زبان و فرهنگ هستند.هستند؛ ولی با وجود آنهمآن هم این ملیت به زبانهای ذیل صحبت می نمایندمی‌نمایند.
* کته
* کلشه الا یا وایگلی
*کلشه الا یا وایگلی (درمرزپاکستان وافغانستان در دره چترال هم گروهی بانام کالاش بازبان کالاش که غیرمسلمان هستندساکن می باشد)
*اشکونی اشکونی
* پرسونی
کتاب فرهنگ وزبان پشه ای افغانستان نوشته حمیدرضاکهنگی تنهامنبع مطالعاتی زبان نورستانی افغانستان درایران می باشدکه دارای واژه نامه گزیده فارسی نورستانی می باشد
== منابع ==
فرهنگ وزبان پشه ای افغانستان نوشته حمیدرضاکهنگی نشرایرانا.تهران 1398شماره شابک 8-681603-22-6-978)
{{پانویس}}
{{چپ‌چین}}
* [{{یادکرد وب |نویسنده = Richard F. Strand|نشانی=https://web.archive.org/web/20050822145437/http://users.sedona.net/~strand/ |عنوان= linguistics and ethnography of Nuristân and neighboring regions,| collectedناشر and= analyzed|تاریخ by Richard= F.1967|تاریخ Strand since 1967]بازبینی=}}
{{پایان چپ‌چین}}
== پیوند به بیرون ==
* آکادمی{{یادکرد علوموب افغانستان.|نویسنده = |نشانی= ''[http://www.farsiebook.com/ebook/4307.htm |عنوان=الفبای زبان نورستانی]'' | ناشر = آکادمی علوم افغانستان|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= تازه|نام= سمیع الله |کتاب= کتاب الفبا نورستان در مورد زبانهایزبان‌های نورستان| نوشتهناشر= سمیع|سال= اله|مکان= تازه|شابک=}}
* {{یادکرد وب |نویسنده = Kendall D. Decker|نشانی= http://www.ethnologue.com/show_work.asp?id=32850|عنوان= Languages of Chitral| ناشر = |تاریخ = 1992|تاریخ بازبینی=}}
* [{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=90795 |عنوان= Nuristani language at ethnologue ]| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}▼* [ //[:en .wikipedia.org/wiki/Encyclopedia_of_Indo:Encyclopedia of Indo- European_CultureEuropean Culture|James P. Mallory & Douglas Q. Adams, Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997 ]] ▼
* [http://www.ethnologue.com/show_work.asp?id=32850 Decker, Kendall D. (1992)Languages of Chitral]
▲* [//en.wikipedia.org/wiki/Encyclopedia_of_Indo-European_Culture James P. Mallory & Douglas Q. Adams, Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997]
▲* [http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=90795 Nuristani language at ethnologue]
{{پایان چپ‌چین}}
{{زبان‌شناسی افغانستان}}
| 