حرم امام رضا: تفاوت میان نسخه‌ها

در این دوره ایوان صحن تیموری که در دوره [[سلطان حسین بایقرا]] ساخته و توسط شاه عباس اول توسعه یافته‌بود به‌فرمان [[نادرشاه]] طلاکاری شد.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=razavi.aqr.ir|نشانی=https://razavi.aqr.ir/portal/home/?news/91580/645111/381156/مناره-های-حرم|عنوان=حرم‌شناسی و برنامه‌های حرم-مناره‌های حرم|بازبینی=2018-01-12}}{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=aghigh.ir|نشانی=http://aghigh.ir/fa/news/19089/حرم-امام-رضا-ع-چگونه-ساخته-شد|عنوان=حرم امام رضا (ع) چگونه ساخته شد؟|بازبینی=2018-01-12}}</ref> همچنین دیوار حرم رنگ‌آمیزی دوباره شد و گلدستهٔ شمالی صحن انقلاب بر فراز ایوان عباسی (— که توسط شاه عباس توسعه یافته بود )— ساخته و همراه با ایوان جنوبی صحن عباسی طلاکاری شد.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۳۴}}</ref> نادرشاه افشار پیش از رسیدن به مقام سلطنت در سال ۱۱۴۴ قمری، دستور ساخت مناره دوم حرم در فراز ایوان عباسی را داد که در مدت ۴۰ روز ساخته شد و همراه با ایوان طلا کاری گردید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پیشینه هشت گلدسته حرم هشتمین خورشید تابناک آسمان امامت و ولایت|نشانی=http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=80710310|وبگاه=خبرگزاری ایرنا|تاریخ بازبینی=15 مارس 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180316024722/http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=80710310|archivedate=۱۶ مارس ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> همچنین در همان سال به دستور نادرشاه [[سنگاب]] یک پارچه‌ای از جنس [[مرمر]] اعلا با ظرفیت سه [[آب کر|کر]] از [[هرات]] به مشهد آورده شد و پس از آن شخصی به نام اسماعیل خان بر روی آن یک پوشش هشت ضلعی به همراه گنبد ساخت و طلاکاری کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه 300 ساله سقاخانه حرم امام رضا (ع)|نشانی=https://www.isna.ir/news/94053117242/تاریخچه-300-ساله-سقاخانه-حرم-امام-رضا-ع-تصویر|وبگاه=خبرگزاری دانشجویان ایران|تاریخ بازبینی=15 مارس 2018}}</ref>

در عهد [[فتحعلی شاه قاجار]] رواق دارالضیافه و سومین ضریح احداث شدند. بنای صحن آزادی (صحن نو) نیز در سال ۱۲۳۳ به فرمان [[ناصرالدین شاه]] ساخته، و ایوان غربی آن طلاکاری شد.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۳۴}}</ref> همچنین احداث رواق دارالسعاده در محوطه بین صحن آزادی و رواق گنبد حاتم‌خانی در سال ۱۲۵۱ ه‍.ق و بنای [[مدرسه علی‌نقی میرزا]] (— که بعداً به رواق دارالذکر تبدیل شد )— در این دوره انجام شد.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۳۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ= ۶ مهر ۱۳۹۱|وبگاه=تبیان|نشانی=https://article.tebyan.net/222878/11-قرن-تاریخچه-از-حرم-امام-رضا-ع-|عنوان=11 قرن تاریخچه از حرم امام رضا (ع)}}</ref>

در این دوره کاربری بناهای اطراف مجموعه (— که مربوط به سده‌های اخیر بودند )— تغییر یافت و به صحن‌های حرم تبدیل شدند مانند: بنای مسجد زنانه، مسجد ریاض، گنبد اپک میرزا، رواق پس پشت، راهرو سقاخانه، محل چهلچراغ سابق، محل کشیک‌خانه خدام، و همچنین برخی مدرسه‌ها، [[تیمچه]]‌ها یا فضاهای خالی به صورت رواق‌های دارالفیض، دارالشکر، دارالشرف، دارالسلام، دارالذکر، دارالعزه و دارالعباده درآمدند و ساخت صحن موزه (رواق کنونی امام خمینی) و تعویض صندوق عباسی به صندوق سنگی حاج حسین حجارباشی و نصب ضریح چهارم و نوسازی نقاره‌خانه نیز در این دوره رخ داد.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۳۵}}</ref>

در سال ۱۹۳ ه‍.ق هارون درگذشت و وی را دقیقاً در زیر قبه در مرکز بنا دفن کردند و پس از ده سال علی بن موسی‌الرضا را در بخش غربی در بالای سر هارون دفن کردند که مدفن وی به صفهٔ غربی نزدیک بود. پس از نصب جعبه و ضریح،{{چه زمانی}} تنگنایی به عرض ۸۵ سانتی‌متر در بخش غربی بنا به‌وجود آمد و حرکت زائران را محدود کرد. در سال ۱۳۴۴ دیوارهٔ غربی بنا را (— که وزن گنبد بر روی آن قرار و ضخامتی حدود ۳ متر داشت )— تراشیدند و ۲ متر از آن را به عرصهٔ درونی حرم افزودند. به‌این‌ترتیب تنگنای ذکرشده که در بالای سر مدفن قرار داشت به ۳٫۵ متر رسید و افزون‌برآن یک دهانهٔ بزرگ به عرض ۴ متر و در دو طرف آن دو گذرگاه کوچک هر یک به عرض ۱٫۷ متر بین بنای حرم و مسجد بالاسر احداث شد.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۵۶–۵۷}}</ref>

در زمان نصب ضریح پنجم، ضریح مرصع فولادی معروف به نگین‌نشان را (— که در زیر ضریح چهارم قرار داشت )— به سرداب انتقال دادند، به نحوی که اتصالش با ضریح درون حرم برقرار شد. در گذشته داخل ضریح دریچه‌ای در سمت پایین پا در کف رو به سرداب وجود داشت. در سال ۱۳۷۹ رواق دارالاجابه به مساحت ۱۹۶۵ مطابق با پلان طبقه همکف حرم در زیرزمین ساخته شد که ورود به سرداب را از طریق هشتی واقع در سمت ضلع شرقی مقدور ساخت و دریچهٔ ذکرشده که در کف حرم بود، بسته شد. این رواق ۱٫۶۰ متر پایین‌تر از سطح مدفن واقع شده‌است.<ref>{{پک|عالم‌زاده|۱۳۹۴|ک=حرم رضوی به روایت تاریخ|ص=۸۷–۸۸}}</ref>