کردستان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: خنثی‌سازی ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
به نسخهٔ 27291724 ویرایش InternetArchiveBot برگردانده شد. (توینکل) برچسب: خنثی‌سازی |
||
خط ۱:
[[پرونده:Kurdish Areas Sorani.png|بندانگشتی|مناطق کرد نشین]]
{{Coord|۳۷|۰۰|N|۴۳|۰۰|E|type:country_source:dewiki|display=title}}
سطر ۳۲ ⟵ ۳۰:
|}
'''کردستان''' به منطقه‌ای تعریف‌شده به صورت تقریبی از نظر جغرافیایی و فرهنگی گفته می‌شود که بیشتر ساکنین آن [[مردمان کرد|کرد]] هستند<ref name="Zaken">{{cite book |last1=Zaken |first1=Mordechai |year=2007 |month= |title=Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan: A Study in Survival|quote="Kurdistan was never a sovereign state, though the area with an ethnic and linguistic majority of Kurdish population is defined as Kurdistan." |edition= |publisher=BRILL |location=Leiden, The Netherlands |isbn=9789004161900 |pages=1–2}}</ref> و [[فرهنگ کردی|فرهنگ]]، زبان و آداب و رسوم در آن بنا شده‌است.<ref>M. T. O'Shea, ''Trapped between the map and reality: geography and perceptions of Kurdistan'', 258 pp. , Routledge, 2004. (see p.77)</ref> کردستان منطقه‌ای را از شمال غربی [[زاگرس]] تا شرق [[توروس]] را دربردارد.<ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9046469/Kurdistan Kurdistan]{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}, ''[[دانشنامه بریتانیکا|Britannica Concise]]''.</ref> این منطقه
== تاریخچه ==
سطر ۵۳ ⟵ ۴۹:
بنا بر نظر غالب پژوهشگران و محققان غیرایرانی، کردها که از قوم ماد هستند، همواره در طول تاریخ به عنوان قومی آریایی از فرهنگ، نژاد و زبان مشترکی با دیگر ایرانیان برخوردار بوده‌اند و زبان کردی به عنوان یکی از کهن‌ترین گویش‌های ایران باستان شناخته شده‌است. هویت قوم کرد هم همواره با ملیت ایرانی عجین شده‌است.
در مورد گستره مناطق کردنشین تعریف‌های بسیار متفاوت و متعددی وجود دارد و موضوع این گستره بسیار قابل مناقشه است. در برخی بخش‌ها اکثریت جمعیت و در برخی دیگر فقط بخشی از مردم ساکن این بخش‌ها کرد هستند و دیگر اقوام نیز در آن بخش‌ها ساکن هستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.infoplease.com/kurdish-history-timeline|عنوان=https://www.infoplease.com/kurdish-history-timeline}}</ref><ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب|عنوان=کرد و کردستان :: بررسی از دیدگاه سیاسی، جامعه‌شناسی و تاریخی /
بازیل نیکیتین|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref><ref
بابا مردوخ روحانی، ۱۹۸۴|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>
سطر ۶۶ ⟵ ۶۲:
در قرن دهم میلادی (۹۵۹) حسنویه (حسن به زری کانی) که رئیس یکی از قبایل کرد بود خود را به فرمانروایی کردستان شرقی رسانید و دینور و همدان و نهاوند را فتح کرد. فرزند او ناصرالدین (۹۷۹–۱۰۱۴)و نوه اش ظهیران هلال ابن بدر (۱۰۱۵–۱۰۱۴) می‌باشند اینان از اسماً از آل بویه اطاعت می‌کردند. آل بویه هیچ‌گاه به‌طور مستقیم در قلمرو [[حسنویه]] اعمال نفوذی نکردند تا زمان شمس الدوله دیلمی که ظهیرالدین را از حکمرانی انداخت و قلمرو او را مطیع خویش ساخت.
فرزندان بویه ماهیگیر متصرفات خود را بین هم تقسیم کردند رکن الدوله دیلمی نواحی شمالی را تصاحب شد؛ که شامل قسمت‌های کردنشین نیز بود.
در سال ۹۹۰ میلادی به هنگام مرگ کردباد حکمران انتصابی خلیفه برادرزاده اش ابوعلی مروان، حکمران نواحی [[دیاربکر]]، [[میافارقین]]، آمیدنی (آمید) و [[نصیبین]] را به دست آورد. این مناطق بعد از مرگ عضدالدوله دیلمی از دست ال بویه خارج شده بود.
اینان که به [[مروانیان]] معروف شدند بعدها از خلیفه عباسی روی گردان و به فاطمیان گرویدند. مروانیان و حسنویه از لحاظ نژادی کرد بودند.
اما از دوره صلاح الدین که از سرداران کرد است کردها توانستند فراتر از منطقه‌های کردنشین قدرت خود را بسط دهند صلاح الدین سردار کرد در سال ۱۱۳۶ میلادی در تکریت واقع در ساحل دجله و شمال سامره متولد شد. او خدمات خود را در خدمت اتابک [[اتابکان دمشق|زنگی]] از سلاجقه سوریه شروع کرد که بعدها در حلب جانشین وی گردید. فرزند اتابک زنگی یعنی نورالدین پس از مدتی [[صلاح‌الدین ایوبی|صلاح‌الدین]] را به همراهی عمویش شیرکو عازم مصر گردانید تا متحد اولین فرمانروای مصر را که شاهوار نام داشت در مقام خود حفاظت نماید که به وسیله یکی از رقبای خویش در مصر طرد شده بود مصر در این زمان تحت فرمانروایی یکی از خلفای فاطمی به نام ابو محمود عبدالله بود شیرکوه و صلاح الدین مجبور بودند که با او حسن سلوک داشته باشند. از طرفی صلیبیان فهمیده بودند که اتحاد مصر و سوریه برای آن‌ها خطرناک خواهد بود به همین خاطر به سوریه حمله بردند که صلاح الدین آن‌ها سخت به عقب راند و شکست داد. بعد از مرگ نورالدین زنگی، صلاح الدین حاکم آنجا شد و آغاز به بسط قدرت خود نمود او حکومت خود را تا مصر گسترش داد و حجاز و الجزیره را نیز به تصرف درآورد در حرکت بعدی [[اورشلیم]] را از دست قوای صلیبی بیرون آورد. صلاح الدین شجاعانه در نبردی با ریشارد شیردل آن‌ها را مجبور به ترک تمام خاک [[فلسطین]] نمود. این سردار دلیر بعد از سال‌ها مبارزه و مقاوت در برابر تمامی دشمنان در سال ۱۱۹۳ در دمشق وفات یافت؛ و بعد از مرگش امپراتوری او میان فرزندانش تقسیم گردید.
سطر ۷۸ ⟵ ۷۴:
با ظهور تیمور گورکانی مناطق دیاربکر و ماردین به تصرف تیمور لنگ افتاد. در حملات تیمور به دلیل اینکه کردها چادرنشین بودند و به کوهستان‌ها پناه برده بودند کمتر آسیب دیدند؛ بنابراین تا دروره صفویان سرزمینی که امروزه به کردستان مشهور است یک قسمت آن را جزیره و قسمت دیگر را اردلان می‌نامند. گاه تحت حکومت جلایریان گاه آق قویونلوها و گاه قراقویونلوها بوده‌است؛ که اینان خود به دست صفویان از بین رفتند.
در دوره صفویان با روی کار آمدن شاه اسماعیل اولین کاری که کرد رسمی‌کردن مذهب شیعه‌گری بود که این مسئله باعث شد کردها که اکثراً سنی مذهب بودند به ایران بی‌اعتماد و به عثمانی مطمئن و متکی گردند. سلطان سلیم با شکست دادن شاه اسماعیل در جنگ چالدران کردها را وارد عرصه نوینی کرد به طوری که پس از شکست شاه اسماعیل ۲۵ حکمران کرد به دولت عثمانی گرویدند و از این زمان مسئله مرزها جزء عوامل اختلاف ایران و عثمانی بود. کردها در این زمان که دو دولت عثمانی و ایران به آن‌ها نیاز اساسی داشتند بیشتر پی به اهمیت سیاسی خود بردند و این بود گاه به دلیل ظلم وستم و سنگینی مالیات علیه یکی از حکومت‌ها شورش کرده و به آن طرف مرز رفتند و با دیگر کردها در کمین فرصت شدند تا به مناطق خود برگردند.
شرف‌الدین بدلیسی حدود کردستان را در روزگار صفوی و در کتاب شرف نامه خود ذکر می‌کند و در شرفنامه سرزمین کردستان و حکام کرد را برمی‌شمارد.<ref name="ReferenceA"/><ref>{{یادکرد
بابا مردوخ روحانی، ۱۹۸۴|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>
'''زبان و خصوصیات فیزیکی (جسمانی)'''
به نظر دانشمندان زبان‌شناس و شرق‌شناس قبایل ماد و پارس همزبان بوده و هر دو به یک گویش سخن می‌گفته‌اند.{{سخ}}پیدایش زبان کردی چگونه بوده‌است؟ آشکار است که زبان هر نژاد و بومی زبان ساکنان آن است؛ اگر رویدادهای تاریخی باعث ایجاد تغییرات نژادی نشده باشد آن زبان همان زبان ساکنان دیرین آن سرزمین است. عکس این موضوع نیز صادق است. اینک ببینیم این موضوع در مورد زبان کردی چگونه صدق می‌کند؟ مادها در سال ۶۱۲ پیش از میلاد مسیح امپراتوری بزرگ ماد را بنیان نهادند و بدین ترتیب زبان مادی به زبان رسمی بدل شد. از آن زمان تا هنگام انتشار اسلام در کردستان، سیزده قرن سپری شده‌است. در این مدت طولانی سرزمین ماد بزرگ و کوچک و سرزمینهای دیگری که به سرزمین ماد ملحق شده‌اند؛ از حیث نظامی و سیاسی بسیار دست به دست شده‌اند؛ و قدرت سیاسی به دست افراد مختلفی - که زبان آن‌ها با زبان مادها متفاوت بوده‌است - افتاده‌است. هر حکومتی هم که برسر کار آمده زبان خود را به عنوان زبان رسمی تحمیل کرده‌است. در اوضاع واحوال آن روزگاران، که تمامی بنیادهای اجتماعی کم رنگ شده و رو به افول نهاده بوده‌است، این جابه جایی درقدرت نمی‌تواند از تأثیر نهادن بر این بنیادها برکنار بوده باشد. تاریخ، برخی رویدادها را ثبت کرده‌است که طی آن، سلطه سیاسی بریک سرزمین، تغییرات نژادی بنیادی و ایستایی زبان را در آن سرزمین باعث شده‌است. امروز ردپای تأثیر جابه جایی در قدرت را در شرق قلمرو امپراتوری ماد به وضوح می‌توآن دید. به عکس در بخشی از غرب سرزمین ماد، بنیادها همچنان دست نخورده مانده‌است. بلکه تسلط مادها وضعیت نژادی و زبانی برخی از سرزمین‌هایی را که بعداً به قلمرو مادها ملحق شد، تغییر داده و به مسیر توسعه مادی کشانده‌است و به موازات بخش غربی قلمرو خود، آن‌ها را توسعه داده‌است. بیشتر تاریخ شناسان پر آوازه بر این باورند که زبان پارتی ([[پهلوانیک]] یا [[گورانی]])، که به نظر زبان شناسان همراه با زبان مادی در زمره زبان‌های شمال غربی، خانواده زبان‌های ایرانی جای می‌گیرند؛ بیش از دیگر زبان‌ها بر زبان کردی تأثیر نهاده‌است و امروزه رد پای این تأثیرات در گویش آیینی زبان کردی، و آواز (گورانی) دیده می‌شود.<ref>{{یادکرد
بابا مردوخ روحانی، ۱۹۸۴|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>
هم‌زمان با سقوط و فروپاشی امپراتوری ساسانی و حمله اعراب به ایران در ایران، وقفه تازه‌ای برای زبان کردی آغاز شد.
سطر ۹۸ ⟵ ۹۶:
جنگ چالدران پیوندهای هزاران ساله بخش بزرگی از کردستان را با سرزمین آبا و اجدادی خود ایران قطع کرد. بر اثر شکست حکومت صفویه در جنگ با امپراتوری عثمانی در سال ۱۵۱۴ میلادی بخش بزرگی از کردستان از ایران جدا و به امپراتوری عثمانی الحاق گردید. نبرد چالدران بین شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم پادشاه عثمانی در حالی صورت گرفت که ارتش صفوی طی جنگی نابرابر از نظر تکنیک‌های نظامی، غافلگیرانه شکست خورد و این گونه بود که بخش‌های وسیعی از بیست امارت کردنشین (که دو سوم کل مناطق کردنشین ایران را تشکیل می‌دادند) به ویژه حاکم‌نشین بدلیس در قلمرو عثمانی قرار گرفت. کردستان ترکیه، کردستان عراق و کردستان سوریه هم‌اکنون جزئی از خاک سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه می‌باشند، این سه کشور پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی با توافق انگلستان، در سال ۱۹۲۳ تأسیس شدند.<ref name="ReferenceA"/><ref name="academia.edu">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.academia.edu/Documents/in/Kurdish_history|عنوان=https://www.academia.edu/Documents/in/Kurdish_history}}</ref>
'''طوایف کرد در ایران زمین'''<ref>{{یادکرد
بابا مردوخ روحانی، ۱۹۸۴|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>
مردم کُرد، اقوام آریایی تباری هستند که در تاریخ کهن ایران زمین، با توجه به پیشینه غنی تاریخی فرهنگی، بخشی پراهمیت و انکارناپذیر از تاریخ کهن ۸۰۰۰ ساله سرزمین ایران ویج را تشکیل داده‌است، کردها در سراسر ایران در استان‌های کردستان،
کردهای آذربایجان غربی:
کردهای ماکو و خوی: ایل میلان، شیخکانلو، بلخکانلو، ایل جلالی، حیدرلو، و مامش
سطر ۱۱۳ ⟵ ۱۱۲:
کردهای منطقه سنندج: طایفه‌های اردلان، حبیبی، کلماسی، زند، آصف، اردلان، شاه ویسی، بابان، وکیل، صادق وزیری مسعود وزیری، معتمد وزیری، آصف وزیری، مردوخی و…
کردهای منطقه کامیاران: طایفه‌های کمانگر، لطف‌الله بیگی، شهیدی، کشککی احمدی.
کردهای ایلام:▼
ایل ارکوازی، ایل کرد، ایل ملکشاهی، شوهان، ایل خزل، ایل زرگوش، ایل ناصرعالی و ایل کلهر و طوایف ماسپی، علی شروان، دهبالایی و ریزه وند.▼
کردهای کرمانشاه:
ایل‌ها و طایفه‌های: زنگنه، سنجابی، کلهر، گوران، قبادی، چوپان، کاوه، باباخانی، ولدبیگی، مصطفی سلطانی، کانی سانی.
کردهای منطقه جوانرود: عناقی، امامی، رستم بیگی، باباخانی و…
▲کردهای ایلام:
▲ایل ارکوازی، ایل کرد، ایل ملکشاهی، شوهان، ایل خزل،
کردهای لرستان:
ایل و طایفه‌های حسنوند، کاکاوند، کولیوند، یوسفوند، دلدوند، تاج وند، مظفروند، باریکوند.
سطر ۱۳۱ ⟵ ۱۳۰:
کردها مسلمان و از فرق چهارگانه اهل تسنن (اکراد ایرانی عمدتاً شافعی مسلکند) هستند، با این حال کردهای شیعه مذهب در ایران (کرمانشاه و ایلام) زندگی می‌کنند و سایر آنان نیز یزیدی، یارسان (اهل حق)، مسیحی و یهودی هستند. کردها اعیاد نوروز، قربان، فطر و جشن‌های مولودی را گرامی می‌دارند.
شخصیتهای کردها نامدارترین فرد کرد، صلاح الدین ایوبی فاتح جنگ‌های صلیبی و فرمانروای مصر استتوان قدرت و خصوصیات جنگی صلاح الدین او را به عنوان یکی از قهرمانان افسانه‌ای جهان اسلام درآورد به طوری که کردها از داشتن چنین فرزندی افتخار می‌کنند.
از شاعران نامدار کرد مستوره اردلان و مولوی کرد را می‌توان نام برد. امیرنظام گروسی دانشمند و سیاست‌مدار دوره ناصرالدین شاهقاجار نیز کرد بوده‌است. وهمچنین سردار عزیزخان مکری وزیر جنگ ناصرالدین شاه قاجار بوده‌است. درودگری، قالی و جاجیم و گلیم بافی (به ویژه قالی بیجار) و فرش و قالیچه سنه (سنندج) از صنایع دستی عمده کردها است و گره قالی سنه (سنندج) که به گره [[گره فارسی|نامتقارن]] یا گره سنه (گره فارسی) مشهور است و این گره بر خلاف گره فرش ترکی (متقارن) است بافته می‌شود.<ref name="ReferenceA"/><ref>{{یادکرد
بابا مردوخ روحانی، ۱۹۸۴|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>
'''آداب و رسوم'''
خط ۱۴۰:
=== سلجوقیان ===
هم‌زمان با روی کار آمدن [[ترکمن‌ها|ترکمن‌های]] [[سلجوقیان|سلجوقی]] در سال ۵۱۲ [[گاه‌شماری هجری قمری|هجری قمری]] (۱۱۱۸ میلادی) و پادشاهی سلطان [[احمد سنجر]] برای اولین بار {{مدرک}} ایالتی به نام کردستان در محدوده [[ناحیه جبال|ایالت جبال (کوهستان)]] به مرکزیت شهر [[کرمانشاه]] تأسیس و نام «'''کردستان'''» برای نخستین بار استفاده شد.<ref>[http://www.kurdishglobe.net/displayArticle.jsp?id=8F45BFF7E739694E09A76D76AB92C3F8 Kurdish Globe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120113131032/http://www.kurdishglobe.net/displayArticle.jsp?id=8F45BFF7E739694E09A76D76AB92C3F8 |date=۱۳ ژانویه ۲۰۱۲ }}, accessed: 1 March 2010.</ref><ref>[http://www.institutkurde.org/en/institute/who_are_the_kurds.php Who Are the Kurds?<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[https://www.britannica.com/place/Kermanshah]</ref><ref>لسترنج، سرزمینهای خلافت شرقی، ص208</ref><ref>جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی، دکتر حشمت الله طبیبی،انتشارات دانشگاه تهران، آذرماه1371</ref> این نام در منابع تاریخی از [[۱۱۵۱ (میلادی)|سال ۱۱۵۱ میلادی]] برای محدوده‌ای در غرب خاورمیانه آن زمان کاربرد داشته‌است.
=== امپراتوری عثمانی ===
[[پرونده:
بخش عمده سرزمین کردستان بر اثر [[جنگ‌های ایران و عثمانی|حمله امپراتوری عثمانی به دولت صفوی]] در [[جنگ چالدران]] در [[۱۵۱۴ (میلادی)|سال ۱۵۱۴ میلادی]] از تحت تصرف دولت صفوی ایران جدا شد و امروزه به نام [[کردستان ترکیه]]، [[کردستان عراق]] و [[کردستان سوریه]] ضمیمه خاک کشورهای [[ترکیه]]، [[عراق]] و [[سوریه]] شده‌اند. پس از [[جنگ چالدران]] نیز مناطق جدا شده، بارها بین ایران و عثمانی دست به دست شده‌اند و هردو طرف قیام‌های کردها برای خودمختاری را سرکوب کردند.
[[پرونده:Aerial Photo Of Sanandaj 13960613 05.jpg|جایگزین=نمای از شهر سنندج|بندانگشتی|263x263پیکسل|نمایی از شهر [[سنندج]]]]
خط ۱۹۱:
[[پرونده:Bukan City Iran Photomontage.jpg|بندانگشتی|[[بوکان]]، چهارمین شهر بزرگ کردنشین ایران، پس از شهرهای [[کرمانشاه]]، [[سنندج]]، [[ایلام]]]]
[[پرونده:
== جاذبه‌های طبیعی ==
سطر ۲۲۰ ⟵ ۲۰۰:
== مناطق تاریخی ==
=== غار کرفتو ===
از لحاظ دیرینگی، شهر [[کرمانشاه]] دارای صدها آثار در فهرست میراث فرهنگی ایران و در سازمان جهانی میراث فرهنگی به ثبت رسیده‌اند. [[غار کرفتو|غار کَرَفتو]] (به [[کردی]]: ئه‌شکه‌وتی که‌ره‌فتوو، Eşkewti Kereftû)، غاری در ۳۱ کیلومتری شمال غرب شهر [[دیواندره]]<ref name="IranAtlas">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.iranatlas.info/regional%20historic/karaftu%20cave/karaftu.htm| عنوان = غار کرفتو| تاریخ بازدید = ۲۹ مهر ۱۳۹۰| ناشر = اطلس تاریخ ایران از ابتدا تا اسلام}}</ref> در استان کردستان ایران است. این غار، یک غار آهکی است که در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته‌است.<ref name="IranAtlas"/> بخش‌هایی از این غار، دست‌کَند است و کتیبه‌هایی از دوران پیش از تاریخ دارد.<ref name="JameJam">{{یادکرد وب| نشانی = http://jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100841964388| عنوان = تهیه پرونده ثبت جهانی غار کرفتو| تاریخ بازدید = ۲۹ مهر ۱۳۹۰| تاریخ = ۶ اردیبهشت ۱۳۹۰| ناشر = جام‌جم آنلاین
=== دژ قمچقای ===
سطر ۲۲۹ ⟵ ۲۰۹:
=== غار و تپه قلایچی ===
همچنین آثار تاریخی [[شهرستان بوکان]] از جمله [[غار قلایچی]] و [[تپه قلایچی]] که به عقیده بسیاری از مورخان و باستان شناسان ایرانی و خارجی ۳٬۰۰۰ سال قدمت دارد و پایتخت حکومت [[منائیان]] بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://irancaves.com/fa/articledetail.aspx?ID=13 |عنوان=غار قلایچی باعمیق‌ترین چاه ایران |ناشر=غارنوردی ایران |تاریخ= |6= |accessdate=۱۳ اوت ۲۰۱۵ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150916161146/http://irancaves.com/fa/articledetail.aspx?ID=13 |archivedate=۱۶ سپتامبر ۲۰۱۵ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://anthropology.ir/node/6361 |عنوان=گزارش ششمین گردهمایی غارنوردان درغار قلایچی "عمیق‌ترین چاه ایران |ناشر=انسان‌شناسی و فرهنگ |تاریخ=۱۶ مرداد ١٣٨٩ |6= |accessdate=۱۳ اوت ۲۰۱۵ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150916161504/http://anthropology.ir/node/6361 |archivedate=۱۶ سپتامبر ۲۰۱۵ |dead-url=yes }}</ref>
=== سنگ‌های کرمانشاه ===
سطر ۲۴۹ ⟵ ۲۲۹:
=== کردستان ترکیه ===
{{اصلی|کردستان ترکیه}}در ترکیه، کردها در سرتاسر ناحیه شرقی کشور زندگی می‌کنند. بنا بر تروتر، حد محدوده‌شان به شمال خط دیویغی-ارزروم-قارص بود. در ناحیه ارزروم خصوصاً در شرق و جنوب شرق یافت می‌شوند. کردها همچنین شیب‌های غربی [[کوه آرارات]]، باشندگان اصلی بخش‌های [[کاقیزمان]] و [[توزلوجا]]اند. در غرب، آن‌ها در کمربند پهنی ماورای [[فرات]] و در ناحیه [[سیواس]]، بخش‌های [[کانغالی]] و [[دیوریغی]] حضور دارند. کل منطقه شامل نواحی شرق و جنوب شرقی این حدود می‌شود. برخی گروه‌های مهم کرد در [[هیمنه]] و در شهرهای بزرگ استانبول، [[آنکارا]] و [[ازمیر]] هستند. به اختصار از ۸۱ ایل یا استان ترکیه کردها در ۲۱ ایل زندگی می‌کنند؛ که در شمال شرقی، استان‌های ارزنجان، ارزروم و قارص، در مرکز، از غرب به شرق و شمال به جنوب استان‌های [[ملطیه]]، [[استان تونج‌ایلی|تونج‌ایلی]]، [[الازیغ]]، [[موش (شهر)|موش]]، کاراکوزه (اغری)، سپس [[آدیامان]]، دیاربکر، [[سعرد]]، [[بیتلیس]]، و وان، نهایتاً استان‌های جنوبی [[استان شانلی‌اورفه|شانلی‌اورفه]]، [[استان ماردین|ماردین]] و چلامریک ([[حکاری]]) هستند.<ref name="referenceworks.brillonline.com"/>
[[پرونده:
همچنین جمعیت شایان توجهی از کردها در سراسر فلات [[آناتولی]] تا کرانه‌های دریای مدیترانه پراکنده‌اند. این جمعیت که بیشتر [[کردهای آناتولی مرکزی]] خوانده می‌شوند بیشتر باشندگان برخی استان‌های مرکزی آناتولی چون [[استان قونیه]] را شکل می‌دهند. بیشتر جمعیت کردهای ترکیه [[شافعی|سنی‌مذهب]] هستند، اما جمعیت قابل توجهی از آنان را نیز [[علویان (ترکیه)|علوی‌ها]] تشکیل می‌دهند.<ref>سعیدیان، عبدالحسین، سرزمین ومردم ایران،انتشارات علم وزندگی، تهران1377، شابک:7_7_90052_964</ref><ref>دانشنامه دانش گستر، تهران مؤسسه علمی فرهنگی دانش گستر</ref><ref>ایرج افشار سیستانی، تاریخ تمدن اقوام آریایی،انتشارات نگارستان، چاپ اول، زمستان1387</ref>
سطر ۲۵۵ ⟵ ۲۳۵:
{{اصلی|کردستان ایران}}
در ایران، کردها در بخش‌هایی از شمال غربی و غرب کشور زندگی می‌کنند. [[استان آذربایجان غربی]]
همچنین در گروه‌های جداگانه دیگری از کردها در [[خراسان]] نظیر [[بجنورد]]، [[قوچان]]، [[درگز]]، [[شهرستان کلات|کلات]]، [[شیروان]]، [[اسفراین]] و در [[استان فارس]] مانند آباده و [[استان کرمان|کرمان]] نیز رندگی می‌کنند. کردهای زیادی در شهرهای بزرگی چون حومه
=== کردستان عراق ===
سطر ۲۶۹ ⟵ ۲۴۹:
در ماوراء [[قفقاز]]، هنوز کردهایی زندگی می‌کنند. در ارمنستان در رایون‌های اپران، بسرگچر، هوکتمبریا تالین و اچمیادزین، در جمهوری آذربایجان ۲۵ روستا در رایون‌های کلباجان، لاچین و کوباتلی هستند. کردهایی در باکو، ایروان و [[تفلیس]] زندگی می‌کنند.<ref name="referenceworks.brillonline.com"/>
===
حدود نادقیق سرحدات کردستان از تخمین دقیق مساحت آن جلوگیری می‌کند. [[دانشنامه بریتانیکا]]، طول کردستان را ۶۰۰ [[مایل]] (۹۶۰ کیلومتر) و پهنایش را ۱۵۰ مایل (۲۴۰ کیلومتر) تخمین می‌زند. قاموس العالم، استانبول ۱۸۹۶ که دربارهٔ ولایات کرد عثمانیست طول آن را ۹۰۰ کیلومتر و پهنایش را بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتر می‌نویسد. در حال حاضر، استان‌های مختلف کردستان ۱۹۰۰۰۰ کیلومتر مربع را در ترکیه، ۱۲۵۰۰۰ کیلومتر مربع را در ایران، ۶۵۰۰۰ کیلومتر مربع را در عراق، و ۱۲۰۰۰ کیلومتر مربع را در سوریه در بر می‌گیرند. کل مساحت کردستان حدوداً ۳۹۲۰۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود.<ref name="referenceworks.brillonline.com"/>
== دین در کردستان ==
از نظر دین و مذهب، در کردستان مذاهب متعددی وجود دارد. بیشتر کُردها مسلمان [[سنی]] و جمعیت قابل توجهی نیز
[[پرونده:Newen village in Hawraman 2015.jpg|بندانگشتی|یک روستای کوهستانی در اورامان، کردستان|351x351پیکسل]]
سطر ۲۸۳ ⟵ ۲۶۳:
* [[کول‌بر]]
* [[اردلان]]
== پیوند به بیرون ==
سطر ۲۹۸ ⟵ ۲۷۶:
{{الحاق‌گرایی}}
{{مناطق آسیا}}
*
* جغرافیای استرابون سرزمینهای تحت کنترل هخامنشیان
* فقه اللغه ایرانی_ای. ام. ارانسکی
| |||