ویکی‌پدیا

عیسی صدیق: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز ابزار پیوندساز: افزودن پیوند استاد ممتاز به متن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴:
| nickname = صدیق اعلم
| image = sadigh_01.jpg
| caption = عیسی صدیق
| office1office = [[وزارت فرهنگ|وزیر فرهنگ ایران]]
| monarch1monarch = [[محمدرضا شاه پهلوی]]
| primeminister= [[جعفر شریف‌امامی]]
| primeminister1= [[محمدعلی فروغی]]▼
| term_start1term_start = ۱۳۳۹
| term_end1term_end = ۱۳۴۰
| predecessor =
| predecessor1 = [[اسماعیل مرآت]]▼
| successor =
| successor1 = [[سید محمد تدین]]▼
| primeminister1= [[احمد قوام]]
| office2 = سومین رئیس [[دانشگاه تهران]]
| term_start1 = ۱۹ شهریور ۱۳۲۶
| primeminister2=
| term_start2term_end1 = ۱۳۲۷
| term_end2predecessor1 = =
| successor1 =
| predecessor2 = [[اسماعیل مرآت]]
| primeminister2= [[مرتضی‌قلی بیات]]
| successor2 = [[سید محمد تدین]]
| office3term_start2 = ۴ آذر =۱۳۲۳
| term_end2 = ۱۳۲۴
| primeminister3=▼
| term_start3 predecessor2 =
| term_end3 successor2 =
▲| primeminister3= [[علی سهیلی]]
| predecessor3 =▼
| term_start3 = ۲۳ آذر ۱۳۲۲
| successor3 =▼
| term_end3 = ۱۳۲۳
▲| predecessor3 =
▲| successor3 =
▲| primeminister1primeminister4= [[محمدعلی فروغی]]
| term_start4 = ۳۰ شهریور ۱۳۲۰
| term_end4 = اسفند ۱۳۲۰
▲| predecessor1predecessor4 = [[اسماعیل مرآت]]
▲| successor1successor4 = [[سید محمد تدین]]
| office5 = [[مجلس سنای ایران|سناتور]]
| term_start5 =
| term_end5 =
| constituency5 = [[تهران]] <small>(دوره‌های اول تا پنجم)
| birth_date = ۲۸ خرداد ۱۲۷۳
| birth_place = [[تهران]]،
سطر ۳۳ ⟵ ۴۵:
| party =
| otherparty =
| spouse = بدر السلطنهبدرالسلطنه
| children =
| occupation = نویسنده و سیاستمدار
| profession =
|cabinet =
| religion = [[اسلام]] [[شیعه]]
|signature =
|awards =
|website =
|footnotes =
|footnotes = والدین: عبدالله صدیق التجار اصفهانی و خدیجه بیگم
}}
'''عیسی صدیق'''، ملقب به '''صدیق اعلم''' (۲۸ خرداد ۱۲۷۳ تهران - ۱۶ آذر ۱۳۵۷ تهران) ملقب به '''صدیق اعلم'''، ادیب، نویسنده و سومین رئیس [[دانشگاه تهران]] بود.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب= وزیران علوم و معارف و فرهنگ ایران|ناشر= مرکز نشر دانشگاهی|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= اقبال یغمایی|سال= ۱۳۷۵ |شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= ص ۳۴۱–۳۵۳|مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref><ref>''آموزش و پرورش در ایران''. ناصر تکمیل همایون. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۳۷۹-۰۹۲-۴ ۱۳۸۵ ص۸۷–۸۸</ref>
 
== سرگذشتتحصیلات ==
او در تهران در محلهٔ بین بازارچه نایب‌السلطنه و [[حمام قبله (حمام خانم)|حمام قبله]] به دنیا آمد. پدرش میرزاعبداللهمیرزا عبدالله شاملو ملقب به صدیق‌التجار اصفهانی از نوادگان [[میرزا مهدی خان استرآبادی]] بود. وی تحصیلات ابتداییابتدائی و متوسطه را در مدارس [[مدرسه ادب|ادب]]، [[مدرسه کمالیه|کمالیه]] و [[دارالفنون]] فرا گرفت. و در سال ۱۲۹۰ جزو اولین گروه از دانشجویان اعزامی به خارج در دورهٔ بعد از مشروطیت بود که عازم [[فرانسه]] شد. در سال ۱۲۹۷ دورهٔ دانشسرای [[ورسای]] را به پایان رساند و از [[دانشگاه پاریس]] دانشنامهٔ لیسانس در رشتهٔ ریاضی گرفت. هم‌زمان با تحصیل در پاریس به عضویت در حزب سوسیالیست فرانسه در آمده بود. چندی نیز در [[دانشگاه کمبریج]] به‌عنوان دستیار پروفسور [[ادوارد براون]] به مطالعه و تدریس زبان فارسی پرداخت. کمی بعد به فرانسه برگشت و توانست زبان فارسی را در ردیف زبان‌هایی قرار دهد که هر کس می‌توانست به جای زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب نماید.
 
در سال ۱۲۹۷ دورهٔ دانشسرای [[ورسای]] را به پایان رساند و از [[دانشگاه پاریس]] دانشنامهٔ لیسانس در رشتهٔ ریاضی گرفت. چندی نیز در [[دانشگاه کمبریج]] به‌عنوان دستیار پروفسور [[ادوارد براون]] به مطالعه و تدریس زبان فارسی پرداخت. کمی بعد به فرانسه برگشت و توانست زبان فارسی را در ردیف زبان‌هایی قرار دهد که هر کس می‌توانست به جای زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب کند.
طی دوران تحصیل در فرانسه و انگلستان که مصادف با اشغال ایران از طرف قشون بیگانه و مداخلهٔ مأمورین دولت روسیهٔ تزاری در امور مملکت بود، عیسی صدیق به نگارش سلسهٔ مقالاتی در روزنامه‌های اومانیته ارگان حزب سوسیالیست و تایمز چاپ انگلستان پرداخت و از این راه و با کمک دوستانی نظیر ادوارد براون نسبت به عملیات سپاهیان بیگانه در ایران اعتراض و این عملیات ستمگرانه را تقبیح کرد. مقالات مذکور آن چنان تأثیری منفی بر حیثیت دولت روسیهٔ تزاری در محافل آزادی‌خواه اروپا نهاد که موجب شد سفیر روسیه در لندن به وزارت خارجهٔ انگلیس اعتراض کند و خواستار توقف انتشار چنین مقالات تحریک‌آمیزی شود.▼
 
== فعالیت سیاسی در اروپا ==
عیسی صدیق در سال ۱۲۹۷ به ایران بازگشت و به سمت بازرس مدارس منصوب شد. چندی نیز رئیس فرهنگ [[گیلان]]، رئیس تعلیمات عالیه، معلم در [[مدرسهٔ حقوق]]، [[دارالفنون]] و [[دارالمعلمین مرکزی]]، رئیس دفتر [[وزارت فواید عامه]]، نمایندهٔ ایران در [[مجمع بین‌المللی آموزش و پرورش]] در ژنو و رئیس دفتر [[وزارت عدلیه]] بود. در آذر ۱۳۰۰ به درخواست [[ممتازالسلطنه]] وزیر معارف، از طرف احمدشاه لقب «صدیق اعلم» گرفت. در سال ۱۳۰۴ به هنگام تشکیل [[مجلس مؤسسان]]، نمایندهٔ این مجلس بود. علاوه بر مشاغل دولتی و فرهنگی، در طول این سال‌ها مدتی نیز مدیر داخلی [[روزنامه مرد آزاد]] بود که امتیاز آن را [[علی‌اکبر داور]] داشت. زمانی هم که داور حزبی به نام [[حزب رادیکال]] تأسیس کرد، عیسی صدیق در آن حزب به‌عنوان قائم مقام با وی همکاری کرد.
▲هم‌زمان با تحصیل در پاریس به عضویت در حزب سوسیالیست فرانسه در آمد. طی دوران تحصیل در فرانسه و انگلستان که مصادف با اشغالجنگ ایرانجهانی ازاول طرفو قشوناشغال بیگانهایران و مداخلهٔ مأمورینمأمورن دولت روسیهٔ تزاری و دولت انگلیس در امور مملکت بود، عیسی صدیق به نگارش سلسهٔ مقالاتی در روزنامه‌های ''اومانیته'' ارگان حزب سوسیالیست و ''تایمز'' چاپ انگلستان پرداخت و از این راه و با کمک دوستانی نظیر [[ادوارد براون نسبت]] به عملیات سپاهیان بیگانه در ایران اعتراض و این عملیات ستمگرانه را تقبیح کرد. مقالاتاین مذکور آنمقالات چنان تأثیری منفی بر حیثیت دولت روسیهٔ تزاری در محافل آزادی‌خواه اروپا نهاد که موجب شد سفیر روسیه در لندن به وزارت خارجهٔ انگلیس اعتراض کند و خواستار توقف انتشار چنین مقالات تحریک‌آمیزی شود.
 
== خدمات فرهنگی ==
صدیق در سال ۱۳۰۹ بنا به دعوت [[دانشگاه کلمبیا]] برای مطالعه و تحقیق به آمریکا رفت و یک سال بعد موفق به اخذ درجهٔ دکتری در [[فلسفه]] از آن دانشگاه شد. هم‌زمان با تحصیل در دانشگاه کلمبیا، بنا به درخواست [[عبدالحسین تیمورتاش]] وزیر دربار پهلوی، اقدام به تهیه و تنظیم طرح تأسیس دانشگاه (دارالفنون) تهران کرد. هم او بود که برای اولین بار واژهٔ «دانشگاه» را به جای دارالفنون به کار برد. دکتر صدیق در سال ۱۳۱۰ به ایران بازگشت و مأمور تأسیس دانشگاه تهران شد.▼
عیسی صدیق در سال ۱۲۹۷ به ایران بازگشت و به سمت بازرس مدارس منصوب شد. چندی نیز رئیس معارف [[گیلان]]، رئیس تعلیمات عالیه، معلم در [[دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران|مدرسهٔ حقوق]]، [[دارالفنون]] و [[دانشسرای عالی|دارالمعلمین مرکزی]]، رئیس دفتر [[وزارت فواید عامه]]، نمایندهٔ ایران در [[مجمع بین‌المللی آموزش و پرورش]] در ژنو و رئیس دفتر [[وزارت عدلیه]] بود.
 
در آذر ۱۳۰۰ به درخواست [[ممتازالسلطنه]] وزیر معارف، احمدشاه به او لقب صدیق اعلم داد. پس از انقراض قاجاریه و انتقال قدرت به رضاخان پهلوی، به عضویت [[مجلس مؤسسان]] انتخاب شد که در آذر ۱۳۰۴ با تغییراتی در قانون اساسی، به سلطنت پهلوی رسمیت قانونی بخشید.
دکتر عیسی صدیق پس از بازگشت به ایران، ابتدا به سمت ریاست [[دارالمعلمین عالی]] انتخاب شد و سپس آن را هستهٔ مرکزی دانشگاه قرار داد. پس از تأسیس [[دانشگاه تهران]] در ۱۳۱۳، تا سال ۱۳۱۹ ریاست و استادی [[دانشسرای عالی]] و [[دانشکدهٔ علوم]] را عهده‌دار بود. در سال ۱۳۱۹ [[اداره کل انتشارات و تبلیغات]] را تأسیس کرد و به عنوان اولین رئیس آن منصوب شد. او توانست در طی یک سال که ریاست آن را به عهده داشت، به تشکیلات متشتت و از هم گسیخته در رادیو که هریک از فعالیت‌هایش در هنگام افتتاح زیرنظر بعضی از وزارت‌خانه‌ها انجام می‌شد سامان دهد. بعد از استعفای [[رضاشاه]] و تشکیل کابینهٔ [[محمدعلی فروغی]] نیز این سمت را حفظ کرد. هرچند که یک بار به دستور شاه کم مانده بود از این سمت کنار گذاشته شود. مدتی نیز رئیس [[دانشگاه تهران]] بود. عیسی صدیق در تشکیل [[فرهنگستان ایران]] نیز نقش عمده‌ای داشت وی در سال ۱۳۱۴ خورشیدی طرحی برای تأسیس [[فرهنگستان ایران]] تهیه نمود و خود نیز جزو اعضای پیوسته اولیه آن شده، ابتدا به‌عنوان نایب رئیس فرهنگستان انتخاب شد و چند سال بعد به ریاست آن نشست.<ref>{{پک|صدیق|1352|ک=یادگار عمر (خاطراتی از سرگذشت)|ص=صفحات متعدد}}</ref>در همین دوره مجلهٔ [[آموزش و پرورش]] را بنیان گذاشت.
 
صدیق‌اعلم علاوه بر مشاغل دولتی و فرهنگی، در طول این سال‌ها مدتی نیز مدیر داخلی روزنامه ''[[روزنامه مرد آزاد|مرد آزاد]]'' بود که امتیاز آن را [[علی‌اکبر داور]] داشت. زمانی هم که داور حزبی به نام [[حزب رادیکال|رادیکال]] تأسیس کرد، عیسی صدیق در آن حزب به‌عنوان قائم مقام با وی همکاری کرد.
دکتر صدیق در کابینهٔ [[محمدعلی فروغی]] که در ۳۰ شهریور سال ۱۳۲۰ تشکیل شد، برای اولین بار به [[وزارت فرهنگ]] منصوب شد و برای بار دوم در کابینهٔ [[علی سهیلی]] که در ۲۳ آذر ۱۳۲۲ تشکیل شد، به این سمت انتخاب شد. در کابینهٔ [[سهام‌السلطان بیات]] نیز که در ۴ آذر۱۳۲۳ تشکیل شد، و در کابینهٔ ۱۹ شهریور ۱۳۲۶ [[قوام‌السلطنه]] هم این سمت را حفظ کرد. مدتی رئیس [[دانشگاه تهران]] و استاد دانشگاه نیز بود. در سال ۱۳۲۸ به نمایندگی [[مجلس مؤسسان]] برگزیده شد. در مهر ۱۳۳۹ برای ششمین بار در کابینهٔ [[شریف امامی]] به وزارت فرهنگ منصوب شد. در سال ۱۳۲۸ در اولین دورهٔ [[مجلس سنا]] به عضویت آن مجلس انتخاب شد. پنج دوره سناتور انتخابی تهران بود و در تمامی ادوار نمایندگی، ریاست کمیسیون فرهنگ و هنر در [[مجلس سنا]] را عهده‌دار بود. وی در شورای فرهنگی سلطنتی، شورای فرهنگی انجمن ایران و انگلیس، هیأت مدیره انجمن فرهنگی ایران و آمریکا، انجمن آثار ملی و سازمان پرورش افکار عضور بود. صدیق در سال ۱۳۵۰ به عنوان [[استاد ممتاز]] دانشگاه تهران شناخته شد.
 
▲صدیق در سال ۱۳۰۹ بنا به دعوت [[دانشگاه کلمبیا]] برای مطالعه و تحقیق به آمریکا رفت و یک سال بعد موفق به اخذ درجهٔ دکتری در [[فلسفه]] از آن دانشگاه شد. هم‌زمان با تحصیل در دانشگاه کلمبیا، بنا به درخواست [[عبدالحسین تیمورتاش]] وزیر دربار پهلوی، اقدام به تهیه و تنظیم طرح تأسیس دانشگاه («دارالفنون) تهران» کرد. هم او بود که برای اولین بار واژهٔ «دانشگاه» را به جای دارالفنون به کار برد. دکتر صدیق در سال ۱۳۱۰ به ایران بازگشت و مأمور تأسیس دانشگاه تهران شد.
 
دکتر عیسی صدیق پس از بازگشت به ایران، ابتدا به ریاست [[دارالمعلمین عالی]] منصوب شد و سپس آن را دانشکده علوم و ادبیات و هستهٔ مرکزی دانشگاه قرار داد. پس از تأسیس [[دانشگاه تهران]] از سال ۱۳۱۳ تا سال ۱۳۱۹ ریاست و استادی و [[دانشکدهٔ علوم|دانشکده علوم و ادبیات]] را عهده‌دار بود.
 
عیسی صدیق در تشکیل [[فرهنگستان ایران]] نیز نقش عمده‌ای داشت. در سال ۱۳۱۴ خورشیدی طرحی برای تأسیس [[فرهنگستان ایران]] تهیه کرد و خود نیز جزو اعضای پیوسته اولیه فرهنگستان شد، ابتدا به‌عنوان نایب رئیس فرهنگستان انتخاب شد و چند سال بعد به ریاست آن نشست.<ref>{{پک|صدیق|1352|ک=یادگار عمر (خاطراتی از سرگذشت)|ص=صفحات متعدد}}</ref>در همین دوره مجلهٔ ''[[آموزش و پرورش]]'' را بنیان گذاشت.
 
صدیق در سال ۱۳۱۹ [[اداره کل انتشارات و تبلیغات]] را تأسیس کرد و به عنوان اولین رئیس آن منصوب شد. او توانست طی یک سال ریاست خود به تشکیلات متشتت و از هم گسیخته رادیو سامان دهد که هریک از فعالیت‌هایش در هنگام افتتاح زیرنظر یکی از وزارت‌خانه‌ها انجام می‌شد. بعد از استعفای [[رضاشاه]] و عضویت در کابینهٔ [[محمدعلی فروغی]] نیز این سمت را حفظ کرد، هرچند که یک بار به دستور شاه کم مانده بود از این سمت کنار گذاشته شود.
 
پنج روز پس از کناره‌گیری رضا شاه از سلطنت، دکتر صدیق در کابینهٔ [[محمدعلی فروغی]] برای اولین بار به [[وزارت فرهنگ]] منصوب شد. بار دوم در کابینهٔ [[علی سهیلی]] که در ۲۳ آذر ۱۳۲۲ تشکیل شد، به این سمت انتخاب شد. در کابینهٔ [[سهام‌السلطان بیات]] نیز که در ۴ آذر۱۳۲۳ تشکیل شد و در کابینهٔ ۱۹ شهریور ۱۳۲۶ [[قوام‌السلطنه]] هم این سمت را حفظ کرد. همزمان در دانشگاه نیز تدریس می‌کرد و به عنوان وزیر فرهنگ، ریاست [[دانشگاه تهران]] نیز با او بود.
 
عیسی صدیق در سال ۱۳۲۸ بار دیگر برای تغییراتی در قانون اساسی به نمایندگی [[مجلس مؤسسان]] برگزیده شد. در همان سال به عضویت اولین دورهٔ [[مجلس سنا]] انتخاب شد و پنج دوره سناتور انتخابی تهران بود. در تمامی ادوار نمایندگی، ریاست کمیسیون فرهنگ و هنر در [[مجلس سنا]] را عهده‌دار بود.
 
در مهر ۱۳۳۹ صدیق برای پنجمین بار در کابینهٔ [[شریف امامی]] به وزارت فرهنگ رسید. وی در شورای فرهنگی سلطنتی، شورای فرهنگی انجمن ایران و انگلیس، هیئت مدیره انجمن فرهنگی ایران و آمریکا، انجمن آثار ملی و سازمان پرورش افکار نیز عضو بود. صدیق در سال ۱۳۵۰ به عنوان [[استاد ممتاز]] دانشگاه تهران شناخته شد.
 
عیسی صدیق در ۱۶ آذر ماه ۱۳۵۷ در تهران درگذشت و در آرامگاه شماره ۵۵۴ گورستان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
 
== آثار ==
* ''اصول تدریس حساب و حل مسایل فکری،فکری'' ۱۳۰۲
* ''صد مسئله حل‌شده حساب،حساب'' ۱۳۰۲
* ''صنایع ایران در گذشته و آینده'' (ترجمه سخنرانی آرتور پوپ)، ۱۳۰۴
* ''اصول علمی علم تربیت،تربیت'' ۱۳۰۷
* ''اصول تعلیم و تربیت''
* یکسال''یک سال در آمریکا.'' ۱۳۱۱
* ''روش نوین در تعلیم و تربیت،تربیت'' ۱۳۱۴
* ''تاریخ مختصر فرهنگ ایران،ایران'' ۱۳۱۶
* ''سیر فرهنگ در ایران و مغرب‌زمین،مغرب‌زمین'' ۱۳۳۲
* ''تاریخ فرهنگ ایران،ایران'' ۱۳۳۶
* ''تاریخ فرهنگ اروپا از آغاز تا عصر حاضر''
* ''حقوق بین‌الملل''
* ''دوره مختصر تاریخ فرهنگ ایران،ایران'' ۱۳۳۴
* ''شرح حال و شخصیت و آثار فردوسی''
* ''مشهودات چهل ساله در فرهنگ''
* ''نه کنفرانس در خصوص تعلیمات عمومی''
* ''یادگار عمر'' (خاطراتی از سرگذشت مؤلف)، ۲ جلد، ۱۳۳۸–۱۳۵۲
* ''چهل گفتار ذر بارهٔذربارهٔ سالگردهای تاریخی، یادبود دانشمندان معاصر، تاریخ و فرهنگ ایران،ایران'' ۱۳۵۲
 
== منابع ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/عیسی_صدیق»