هادریان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
جز تمیزکاری با استفاده از AWB
خط ۳۳:
| امضاء =
}}
'''پوبلیوس آئلیوس ترایانوس هادریانوس''' {{به لاتین|Publius Aelius Traianus Hadrianus}} (زاده [[۲۴ ژانویه]] [[۷۶ (میلادی)|۷۶]] - مرگ [[۱۰ ژوئیه]] [[۱۳۸ (میلادی)|۱۳۸]]) [[امپراتور روم]] از 117 تا 138 میلادی بود. وی در ''[[ایتالیکا]]''{{نشان|یک}}، ''[[هسپانیا بایتیکا]]''{{نشان|دو}} در خانواده ای ایتالیائی-اسپانیائی که اصل و نسبش به شهر ایتالیایی [[اتری (ابروتسو)|''اتری'']] در ''[[پیچه نوم]]''{{نشان|سه}} بازمی گشت و در اسپانیا سکونت گزیده بودندْ متولد گردید. پدرش مقام سناتوری داشت و عموزاده{{نشان|چهار}} (یا عمه زاده) امپراتور [[تراژان]] بود. وی با نوه خواهر{{نشان|پنج}} تراژان به نام ''[[ویبیا سابینا]]{{نشان|شش}}''ازدواج نمود _احتمالاً به سفارش همسر تراژان یعنی ''پومپیا پلوتینا''{{نشان|هفت}}. پلوتینا به همراه دوست صمیمی و مشاور تراژان به نام لوسیوس لیسینیوس سورا{{نشان|هشت}} نگرش مثبتی نسبت به هادریان داشتند. زمانی که تراژان در گذشت، بیوه اش ادعا نمود که تراژان لحظاتی قبل از مرگش هادریان را نامزد جانشینی خود نموده بود.
 
ارتش و [[سنای روم]] جانشینی هادریان را تأیید نمودند اما به زودی چهار تن از سناتورهای برجسته به طور غیرقانونی به مرگ محکوم شدند. آنان با هادریان مخالفت نموده یا ظاهراً جانشینی او را به چالش کشانده بودند، و سنا وی (هادریان) را مسئول اعدام آنان دانست و هرگز وی را مورد عفو قرار نداد. وی با به بوته فراموشی سپردنِ سیاست های توسعه طلبانۀ{{نشان|نه}} تراژان و دستاوردهای مرزی وی در [[بین النهرین]]، [[امپراتوری آشور|آشور]]، ارمنستانِ روم، و بخش هایی از [[داکیه]] مخالفت و نارضایتی هرچه بیشتر نخبگان سیاسی را سبب شد. هادریان ترجیح داد بر گسترش مرزهایی ثابت و دفاعی، و متحد سازی مردمان پراکندۀ امپراتوری سرمایه گذاری نماید. وی به خاطر احداث [[دیوار هادریان]] معروف است، دیواری که حدود شمالی [[بریتانیای روم|بریتانیا]] را مشخص کرد.
 
هادریان با شور و حرارت آرمان های امپریالیستی و علایق شخصی اش را تعقیب نمود. وی در معیت یک هیئت امپراتوری{{نشان|ده}} متشکل از کارشناسان{{نشان|یازده}} و مسئولان اجرایی{{نشان|سیزده}} تقریباً از تمامی ایالات امپراتوری بازدید نمود. وی آمادگی نظامی{{نشان|چهارده}} و انضباط{{نشان|پانزده}} را تشویق نمود؛ و مؤسسات گوناگون مدنی، مذهبی{{نشان|شانزده}} و پروژه های ساختمانی را طراحی کرده و یا شخصاً مورد حمایت مالی{{نشان|هفده}} قرار داد. در خود شهر روم، وی [[پانتئون (معبد رومی)|پانتئون]] را بازسازی نمود و معبد بسیار عظیم [[معبد ونوس و روما|ونوس و روما]]{{نشان|هیجده}} را بنا نمود. در مصر شاید وی بوده که [[سراپیوم اسکندریه]]{{نشان|نوزده}} را بازسازی کرده است. او یک ستایندۀ پُرحرارت [[یونان باستان]] بود و کوشید [[آتن]] را پایتخت فرهنگی امپراتوری قرار دهد و برای همین به ساخت شمار زیادی معبد مجلل در آنجا سفارش نمود. رابطۀ نزدیک وی با یک نوجوان یونانی به نام [[آنتینوس]] و مرگ نابهنگام این پسرکْ سبب گردید هادریان دست به ابداع سنت شایعی در اواخر حکمرانی اش بزند. (رجوع شود به مقاله [[آنتینوس]]). وی [[شورش بارکوخبا]] در [[یهودا]] را سرکوب نمود، اما مابقی دوران حکمرانی اش در صلح سپری شد.
 
سال های پایانی زندگانی هادریان با ابتلاء به بیماری دیرپایی سپری گردید. وی به شورش بارکوخبا چونان شکست آرمان [[پان هلنیستی]]{{نشان|صد}}اش نگریست. وی دو سناتور دیگر را به سبب اتهام توطئه شان علیه خود اعدام نمود و همین امر خشم هرچه افزونتر نخبگان را برانگیخت. ازدواج وی با [[ویبیا سابینا]] نامیمون بود و آنان صاحب فرزندی نشدند؛ وی [[آنتونیوس پیوس|آنتونینوس پیوس]] را به فرزندخواندگی انتخاب نمود و در 138 وی را جانشین خود اعلام نمود، آن هم در شرایطی که آنتونینوس پیوسْ هم [[مارکوس آئورلیوس]] و [[لوسیوس وروس]] را به عنوان وارثین خود برگزید. هادریان در همان سال در 138 در [[بای]] وفات یافت و آنتونینوس پیوس با وجود مخالفت سنا وی را تقدیس{{نشان|بیست}} نمود. [[ادوارد گیبون]] وی را در زمرۀ "''پنج امپراتور خوب''"{{نشان|بیست و یک}} جای میدهد، یک "دیکتاتور خیرخواه"؛ مجلس سنای زمان هادریان اما وی را شخصیتی منزوی{{نشان|بیست و دو}} و اقتدارگرا{{نشان|بیست و سه}} یافت. او [دارای شخصیتی] مبهم{{نشان|بیست و چهار}} و متناقض{{نشان|بیست و پنج}}، توصیف شده که میتواند هم دارای سخاوت شخصی فراوان{{نشان|بیست و شش}} و هم سنگدلی مفرط باشد؛ و به واسطۀ کنجکاوی حریصانه{{نشان|بیست و هفت}}، خودپسندی{{نشان|بیست و هشت}}، و جاه طلبی{{نشان|بیست و نه}}به جلو رانده می شد. جذبۀ مدرن نسبت به وی تا حد زیادی به لطف رمان ''[[خاطرات هادریان]]''{{نشان|سی}}(1951) نوشتۀ خانم [[مارگریت یورسنار]] زنده شده اند.
 
== زندگانی اولیه ==
[[پرونده:Arc_dArc d'Adrià,_Atenes Atenes.JPG|بندانگشتی|طاق هادریان در [[آتن]] مرکزی، [[یونان]]. علاقۀ امپراتور رومی به فرهنگ یونانی در چنین آثاری بازتاب یافته است.]]
هادریان در 24 ژانویه 76 میلادی احتمالاً در ''[[ایتالیکا]]''(نزدیک [[سویل (شهر)|سویل]] امروزی) در ایالت رومی ''[[هسپانیا بایتیکا]]''{{نشان|دو}} زاده شد؛ البته یک زندگینامه نویس رومی ادعا می کند که وی در [[روم]] زاده شده است.<ref>{{cite book|author1=Mary T. Boatwright|editor1-last=Barrett|editor1-first=Anthony|title=Lives of the Caesars|date=2008|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-1-4051-2755-4|page=159|chapter=From Domitian to Hadrian}}</ref><ref>Alicia M. Canto, [https://www.academia.edu/1082511/It%C3%A1lica_sedes_natalis_de_Adriano._31_textos_hist%C3%B3ricos_y_argumentos_para_una_secular_pol%C3%A9mica_2004_ Itálica, ''sedes natalis'' de Adriano. 31 textos históricos y argumentos para una secular polémica], ''Athenaeum'' XCII/2, 2004, 367–408.</ref><ref>Ronald Syme, "Hadrian and Italica" (''Journal of Roman Studies'', LIV, 1964; pp.{{nbsp}}142–149) supports the position that Rome was Hadrian's birthplace. Canto argues that among the ancient sources, only the [[Historia Augusta]], ''Vita Hadriani'' 2,4, claims this. 25 other sources, including Hadrian's horoscope, state that he was born in Italica. See Stephan Heiler, "The Emperor Hadrian in the Horoscopes of Antigonus of Nicaea", in Günther Oestmann, H. Darrel Rutkin, Kocku von Stuckrad, eds.,''Horoscopes and Public Spheres: Essays on the History of Astrology'', Walter de Gruyter, 2005, p. 49 {{ISBN|978-3-11-018545-4}}: Cramer, FH., ''Astrology in Roman Law and Politics'', Memoirs of the American Philosophical Society, 37, Philadelphia, 1954 (reprinted 1996), 162–178, footnotes 121b, 122 ''et al.,''[https://books.google.com/books?id=zv0UAAAAIAAJ&pgis=1 Googlebooks preview] O.{{nbsp}}Neugebauer and H.{{nbsp}}B. Van Hoesen, "Greek Horoscopes" ''Memoirs of the American Philosophical Society,'' 48, 76, Philadelphia, 1959, pp. 80–90, 91, and footnote 19, [https://books.google.com/books?id=kEgnLpm06zQC googlebooks preview of 1987 edition]</ref> نام وی را ''پوبلیوس الیوس هادریانوس''{{نشان|صد و یک}} نهادند. پدرش ''پوبلیوس الیوس هادریانوس آفر''{{نشان|سی و یک}} نام داشت؛ سناتوری با درجۀ [[پرایتور]]، که در ایتالیکا زاده و بزرگ شده بود اما به سبب نسل اندر نسل در طول سده ها، نَسَب وی به خانواده ای از هادریا (امروزه با نام [[اتری (ابروتسو)|اتری]])، شهری باستانی در پیچه نوم{{نشان|سه}} بازمی گشت. خانواده پس از تأسیس شهر ایتالیکا توسط ''شیپیونه آفریقایی''{{نشان|سی و سه}} در آنجا سکونت گزیدند. مادر هادریان [[دومیتیا پائولینا]]{{نشان|سی و چهار}} دختر یک خانواده برجستۀ سناتوری [[هیسپانیک]]-رومی اهل گادس{{نشان|سی و پنج}} ([[کادیس]]) بود.<ref name="Royston Lambert-31">Royston Lambert, ''Beloved And God'', pp.{{nbsp}}31–32.</ref> تنها خواهر یا برادرشْ یک خواهر به نام ''الیا دومیتیا پائولینا''{{نشان|سی و شش}} بود که از وی بزرگتر بود. نوۀ خواهرش{{نشان|سی و هفت}} به نام ''گنایوس پدانیوس فوسکوس سالیناتور''{{نشان|سی و هشت}} اهل بارسینو{{نشان|سی و نه}}([[بارسلون]]) بعدها در 118 همکار هادریان به عنوان [[کنسول روم|کنسول]] مشترک{{نشان|چهل}} گردید. به عنوان یک سناتور، پدر هادریان باید بخش زیادی از زندگی اش را در روم می گذراند.<ref>On the numerous senatorial families from Spain residing at Rome and its vicinity around the time of Hadrian's birth see R.&nbsp;Syme, 'Spaniards at Tivoli', in ''Roman Papers IV'' (Oxford, 1988), pp.{{nbsp}}96–114. Hadrian went on to build an Imperial villa at Tivoli (Tibur)</ref> قابل توجه ترین پیوند خانوادگی هادریان با [[تراژان]]_پسرعموی(یا پسر عمه){{نشان|چهار}} پدرش_ بود، کسی که وی نیز صاحب مقام سناتوری بود، و در در ایتالیکا زاده شده و رشد یافته بود. هادریان و تراژان هر دو _به گفتۀ [[اورلیوس ویکتور]]_ "''بیگانه''"{{نشان|چهل و دو}} و" ''مردمانی از خارج"''{{نشان|چهل و سه}}(advenae) بودند.<ref>Alicia M. Canto, "La dinastía Ulpio-Aelia (96–192 d.C.): ni tan Buenos, ni tan Adoptivos ni tan Antoninos". ''Gerión'' (21.1): 263–305. 2003</ref>
 
خط ۶۴:
عدم توفیق در معرفی شخصی به عنوان وارث امپراتور می توانست منجر به کشمکشی افسارگسیخته و مخرب بر سر قدرتْ میان مدعیان تاج و تخت شده و به جنگی داخلی منجر گردد. [اما از سویی] انتصابِ خیلی زودتر از موعد نیز ممکن بود همچون خلع{{نشان|هفتاد و هشت}} [ــِـ امپراتور] نگریسته شود، و شانس هرگونه انتقال نظام مندِ قدرت را کاهش دهد.<ref>Fündling, 384; Strobel, 401.</ref> هنگامی که تراژان بر بستر مرگ افتاد و توسط همسرش پلوتینا پرستاری و توسط فرماندار آتیانوس به شدّت محافظت می شد، می توانست با یک وصیت ساده در بستر مرگ و در برابر گواهانْ قانوناً هادریان را به عنوان وارث معرفی نماید<ref>John Richardson, "The Roman Mind and the power of fiction" IN Lewis Ayres, Ian Gray Kidd, eds. ''The Passionate Intellect: Essays on the Transformation of Classical Traditions : Presented to Professor I.G. Kidd''. New Brunswick: Transaction Books, 1995, {{ISBN|1-56000-210-7}}, p. 128</ref> اما زمانی که بالاخره یک سند انتصاب جانشینی در معرض دید گذاشته شدْ امضای آن نه توسط تراژان بلکه توسط پلوتینا انجام گرفته بود، و تاریخ آن نیز یک روز پس از وفات تراژان زده شده بود.<ref>Elizabeth Speller, p. 25</ref> اینکه هادریان هنوز در [[سوریه (استان روم)|سوریه]] به سر می بُرد نیز خود بر آشفتگی اوضاع می افزود، چراکه قانونِ جانشینی رومْ حضور همزمان طرفین را در مراسم تحلیف الزامی نموده بود. شایعات، تردیدها، و گمانه زنی هایی پیرامون انتصاب و جانشینی هادریان وجود داشتند. حدس زده شده است که مستخدم جوان تراژان به نام فایدیموس{{نشان|هفتاد و نه}}_کسی که خیلی زود پس از تراژان درگذشت_ کشته شده بود (یا خود را کُشت).<ref>Birley, ''Restless Emperor'', p. 80</ref> منابع تاریخی در باب مشروعیت جانشینی هادریان دچار دو-دستگی هستند: [[دیون کاسیوس]] آنرا به مثابۀ جعل و تقلب{{نشان|هشتاد}} می بیند [در حالی که] نگارندۀ [[تاریخ قیصرها|تاریخ آگوستا]] آن را اصیل{{نشان|هشتاد و یک}}.<ref>Stephan Brassloff, "Die Rechtsfrage bei der Adoption Hadrians". ''Hermes'' 49. Bd., H. 4 (Sep. 1914), pp. 590–601</ref>
== امپراتوری (117) ==
[[پرونده:Roman_Empire_Trajan_117ADRoman Empire Trajan 117AD.png|جایگزین=|بندانگشتی|290x290px|گستره امپراتوری روم در زمان فوت [[تراژان]] در اوت 117.<ref>{{Cite journal|last=Bennett|first=Julian|date=2003-09-02|title=Trajan|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780203360569|doi=10.4324/9780203360569}}</ref>]]
 
=== تحکیم قدرت ===
[[پرونده:Engelsburg_und_Engelsbrücke_abendsEngelsburg und Engelsbrücke abends.jpg|بندانگشتی|[[قلعه سنت آنجلو]]، [[آرامگاه یادمانی]] باستانی هادریان.]]
بر طبق آنچه تاریخ آگوستا گفته، هادریان ضمن نامه ای سنا را از بر تخت نشستن خود که از آن چونان "امری از پیش انجام شده"{{نشان|هشتاد و دو}} یاد کردْ آگاه نمود و توضیح داد که "شتاب ناشایست{{نشان|هشتاد و سه}} سربازان در پذیرش وی به عنوان امپراتور ناشی از این باور بوده که اوضاع و شرایط نمی توانست بدون
[[پرونده:Hadrianus_coin_Hadrianus coin -_119 119.jpg|بندانگشتی|یک [[دناریوس]] هادریان که در 119 میلادی به مناسبت سومین دورۀ تصدی [[کنسول روم|کنسولی]] وی ضرب و نشر شد. متن حکاکی بدین شرح است:HADRIANVS AVGVSTVS / LIBERALITAS AVG. CO[N]S III, P. P.]]
یک امپراتور باشد".<ref>''Historia Augusta'', Life of Hadrian, 6.2</ref> [[پرونده:Milecastle_39_on_HadrianMilecastle 39 on Hadrian's_Walls Wall.jpg|بندانگشتی|[[دیوار هادریان]]، استحکامات مرزی رومی در انگلستان شمالی.]]
 
امپراتور جدید وفاداری لژیون ها را با بخشیدن انعام سنتی{{نشان|هشتاد و چهار}}پاسخ گفت و سنا نیز بر تخت نشستن وی را تأیید نمود. کارناوال های گوناگون عمومی از سوی هادریان سازمان داده شدند، و "انتصاب الهی"{{نشان|هشتاد و پنج}} وی توسط خدایان را جشن گرفتند؛ خدایانی که اکنون تراژان نیز جزئی از آنان گشته بود، چرا که هادریان درخواست تقدیس{{نشان|بیست}} وی را داده بود.<ref>Egyptian papyri tell of one such ceremony between 117 and 118; see Michael Peppard, ''The Son of God in the Roman World: Divine Sonship in Its Social and Political Context''. Oxford U. Press, 2011, {{ISBN|978-0-19-975370-3}}, pp. 72f</ref>
[[پرونده:Hadrian_Greek_BM_Sc1381Hadrian Greek BM Sc1381.jpg|بندانگشتی|یک تندیس نامدار از هادریان در جامۀ یونانی که در سال 2008 در معرض نمایش گذاشته شد و در [[عصر ویکتوریا]] با الگوی سر هادریان و بدنی ناشناس ساخته شد. این تندیس برای سالیان سال توسط تاریخ نگاران به عنوان سندی دال بر علاقۀ هادریان به فرهنگ یونانی مورد استناد واقع شده بود. [[موزه بریتانیا]]]]
هادریان برای مدتی در شرق باقی ماند و شورش یهودیانی{{نشان|هشتاد و شش}} که در دوران حکمرانی تراژان به وقوع پیوسته بود را سرکوب نمود. وی حاکم (استاندار) [[یهودا]] یعنی ژنرال برجسته [[موروها|مورویی]] به نام [[لوسیوس کوئیتوس]] را از سِمت فرماندهی گارد حفاظت شخصی مورویی اش برکنار ساخت؛<ref>Royston Lambert, p. 34</ref><ref>Cizek, Eugen. L'éloge de Caius Avidius Nigrinus chez Tacite et le " complot " des consulaires. In: ''Bulletin de l'Association Guillaume Budé'', no. 3, octobre 1980. pp. 276–294. Retrieved 10 June 2015. Available at [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bude_0004-5527_1980_num_1_3_1078]</ref> سپس روانۀ سرکوبی اغتشاشات{{نشان|هشتاد و هفت}} در حوضۀ [[دانوب]] گردید. در روم، محافظ{{نشان|هشتاد و هشت}} دیروز هادریان و فرماندار پرایتوری امروزش یعنی ''آتیانوس'' ادعا نمود که توطئه{{نشان|هشتاد و نه}} ای که توسط ''لوسیوس کوئیتوس'' و سه سناتور برجستۀ دیگر شامل ''لوسیوس پوبیلیوس سلسوس''{{نشان|نود}}''، اولوس کُرنلیوس پالما فرونتونیانوس''{{نشان|نود و یک}}، و ''گایوس آویدیوس نیگرینوس''{{نشان|نود و دو}} طراحی شده بود را کشف نموده است.<ref name="Elizabeth Speller">Elizabeth Speller.</ref> هیچگونه محاکمۀ علنی{{نشان|نود و سه}} برای این چهار تن برگزار نگردید_ آنان محاکمۀ غیابی{{نشان|نود و چهار}} گشتند، سپس دستگیر شده و معدوم شدند.<ref name="Elizabeth Speller" /> هادریان ادعا نمود که آتیانوس به ابتکار شخصی خودش عمل نموده است، و با امتیاز سناتوری و درجۀ کنسولی وی را پاداش داد و تا سال 120 به وی حقوق بازنشستگی اعطا نمود.<ref>It is likely that Hadrian found Attianus' ambition suspect. Attianus was likely dead, or executed, by the end of Hadrian's reign; see Françoise Des Boscs-Plateaux, Un parti hispanique à Rome?: ascension des élites hispaniques et pouvoir politique d'Auguste à Hadrien, 27 av. J.-C.-138 ap. J.-C. Madrid: Casa de Velázquez, 2005, {{ISBN|84-95555-80-8}}, p. 611</ref>{{نشان|نود و پنج}} هادریان به سنا اطمینان داد که از هم اکنون حق باستانی اش مبنی بر بازخواست{{نشان|نود و شش}} و محاکمۀ [اعضای] خودش را محترم خواهد شمرد.
 
خط ۸۱:
 
== سفرها ==
[[پرونده:Hadrian_Arc_PanHadrian Arc Pan-2.jpg|بندانگشتی|[[طاق هادریان]] در [[جرش]]، [[اردن]] که به افتخار بازدید هادریان در 130 ساخته شد.]]
هادریان قرار بود بیش از نیمی از دوران زمامداری اش را در خارج از ایتالیا سپری نماید. با وجود اینکه امپراتورهای پیشینْ بیشتر بر گزارش های نمایندگان سلطنتی {{نشان|صد و چهارده}} شان در سرتاسر امپراتوری متکی بودندْ هادریان امّا تمایل داشت امور را به چشم خود ببیند. امپراتورهای قبلیْ رُم را برای مدّتی طولانی ترک می گفتند امّا بیشتر برای رفتن به جنگ؛ و هنگامی نیز که نبرد به پایان می رسید بازمی گشتند. سفرهای تقریباً بی پایان هادریان ممکن است نشانگر گسستی حساب شده از رسوم و رویکردهای سنتی باشند؛ [رسومی] که بر طبق آنها امپراتوری یک [[هژمونی|هژمونیِ]] خالصاً رومی بود. هادریان کوشید ایالات را در یک اتحادیه مشترک المنافعی{{نشان|صد و پانزده}} متشکل از مردمان متمدن و یک فرهنگ هلنی (یونانی) مشترکْ تحت نظارت رومْ گردهم آورَد.<ref>Paul Veyne, ''Le Pain et le Cirque'', Paris: Seuil, 1976, {{ISBN|2-02-004507-9}}, p. 655</ref> وی از ایجاد شهرستان های ایالتی{{نشان|صد و شانزده}}(municipia)، اجتماعات شهری نیمه خود-مختار{{نشان|صد و هفده}} با رسوم و قوانین مختص به خودشان پشتیبانی نمود، به جای اینکه [[مستعمره|مستعمرات]] جدید رومی با قوانین رومی را [بدان ها] تحمیل نماید.<ref>András Mócsy, ''Pannonia and Upper Moesia (Routledge Revivals): A History of the Middle Danube Provinces of the Roman Empire'', Routledge, 2014 {{page}}</ref>
 
گرایشی به جهان-وطن گرایی{{نشان|صد و هجده}} و [[نهضت وحدت کلیساها|وحدت گرایی کلیساها]]{{نشان|صد و نوزده}} در سکّه های توزیعیِ اواخر دوران زمامداری هادریان مشهود است، و نشانگر این هستند که امپراتورْ تجسم{{نشان|هشتصد}} ایالات مختلف را به منصۀ ظهور می رساند.<ref>Paul Veyne, " ''Humanitas'': Romans and non-Romans". In Andrea Giardina, ed., ''The Romans'', University of Chicago Press: 1993, {{ISBN|0-226-29049-2}}, p. 364</ref> [[الیوس آریستیدس]]{{نشان|صد و بیست}} بعدها نوشت که هادریان"بر روی اتباعش{{نشان|صد و بیست و یک}}یک دست محافظ{{نشان|صد و بیست و دو}} قرار داد، به طوری که هر کس به کسان دیگری که از پا افتاده اندْ کمک می کند".<ref name="Christol & Nony, 159">Christol & Nony, p. 159</ref> تمامی این اقدامات با سُنن رومی همخوانی نداشتند. امپراتور [[نرون|نرونِ]] بی خیال{{نشان|صد و بیست و سه}} از سفری درازمدّت و صلح آمیز به یونان لذت برده بود، و به سبب ترک مسئولیت های اساسی اش به عنوان یک امپراتور مورد انتقاد نخبگان رومی واقع گردید. در ایالات خاوری، و تا حدودی در برخی ایالات باختری، نرون مورد پشتیبانی عامه قرار گرفت؛ ادعاهایی مبنی بر بازگشت یا نوزایش{{نشان|صد و بیست و چهار}} قریب الوقوع ویْ تقریباً بلافاصله پس از مرگش شایع شدند. هادریان ممکن است عامداً از این روابط مثبت و مردمی در طول سفرهایش بهره برداری کرده باشد.<ref>Larry Joseph Kreitzer, ''Striking New Images: Roman Imperial Coinage and the New Testament World''. Sheffield: A & C Black, 1996, {{ISBN|1-85075-623-6}}, pp. 194ff</ref> در تاریخ آگوستا، هادریان"تا حدودی بیش از حد یونانی"{{نشان|صد و بیست و پنج}} و "بیش از حد جهان-وطنی گرا برای یک امپراتور روم" توصیف شده است.<ref>Simon Goldhill, ''Being Greek Under Rome: Cultural Identity, the Second Sophistic and the Development of Empire''. Cambridge University Press, 2006, p. 12 {{ISBN|0-521-66317-2}}</ref>
[[پرونده:Hadrian_Kapısı_Hadrian Kapısı (4).JPG|بندانگشتی|[[دروازه هادریان]] در [[آنتالیا]] در جنوب [[ترکیه]] به افتخار بازدید هادریان از این شهر در 130 میلادی ساخته شد.]]
 
=== آفریقا و آناتولی؛ دیدار با آنتینوس(124-123) ===
خط ۱۱۸:
شواهد کتیبه ای حدس می زنند که چشم انداز ورود به [مجمع] پان هلنیون برای شهرهای ثروتمندتر و یونانی شدۀ{{نشان|صد و هشتاد و هشت}}[[آسیای صغیر]] توجّه کمتری جلب می کرد؛ [شهرهایی] که به تقدم و تفوقی که یونانی های آتنی و اروپایی در طرح هادریان داشتندْ رشک می ورزیدند.<ref>A. J. S. Spawforth, ''Greece and the Augustan Cultural Revolution''. Cambridge University Press: 2011, {{ISBN|978-1-107-01211-0}}, p. 262</ref> مفهوم هادریانی هلنیسمْ باریک بینانه و عامدانه باستانی شده{{نشان|صد و هشتاد و نه}}بود؛ وی "یونانیت"{{نشان|صد و نود}}را در [داشتن] سرچشمۀ باستانی فرهنگ یونانی _ به جای مفاهیم وسیعتر و شامل تر_ تعریف نموده بود.<ref>Nathanael J. Andrade, ''Syrian Identity in the Greco-Roman World''. Cambridge University Press, 2013, {{ISBN|978-1-107-01205-9}}, p. 176</ref> [تا جایی که] برخی شهرها _از جمله [[سیده]]_ [حتّی] با ادعای مشکوک یونانیتْ نیز همچون تماماٌ یونانی به رسمیت شناخته شدند.<ref>Domingo Plácido,ed. ''La construcción ideológica de la ciudadanía: identidades culturales y sociedad en el mundo griego antiguo''. Madrid: Editorial Complutense, 2006, {{ISBN|84-7491-790-5}}, page 462</ref> جامعه شناس آلمانی [[گئورگ زیمل]] اشاره کرده که پان هلنیون بر پایۀ "مسابقات، یادبودها{{نشان|صد و نود و یک}}، و پاسداری از یک هلنیسم آرمانی و کاملاً غیرسیاسی" بنّا شده بود.<ref>Georg Simmel, ''Sociology: Inquiries into the Construction of Social Forms''. Leiden: Brill, 2009, {{ISBN|978-90-04-17321-7}}, p. 288</ref>
 
هادریان عناوین افتخاری به بسیاری از مراکز منطقه ای بخشید.<ref>Nathanael J. Andrade, ''Syrian Identity in the Greco-Roman World'', Cambridge University Press, 2013, {{ISBN|978-1-107-01205-9}}, page 177</ref> از [[پالمیرا]] به صورت رسمی دیدار شد و نام مدنی{{نشان|صد و نود و دو}} ''هادریانا پالمیرا''{{نشان|صد و نود و سه}} بدان داده شد.<ref>Andrew M. Smith II, ''Roman Palmyra: Identity, Community, and State Formation''. Oxford University Press: 2013, {{ISBN|978-0-19-986110-1}}, page 25; Robert K. Sherk, ''The Roman Empire: Augustus to Hadrian''. Cambridge University Press:1988, {{ISBN|0-521-33887-5}}, page 190</ref> هادریان همچنین جوایزی به اشراف پالمیرا بخشید؛ که یکی از آنان سوآدوس{{نشان|صد و نود و چهار}}بود، کسی که اقدامات زیادی برای حفظ تجارت پالمیرایی میان امپراتوری روم و [[شاهنشاهی پارت]] انجام داده بود.<ref>Hadrien Bru, ''Le pouvoir impérial dans les provinces syriennes: Représentations et célébrations d'Auguste à Constantin (31 av. J.-C.-337 ap. J.-C.)''. Leiden: Brill,2011, {{ISBN|978-90-04-20363-1}}, pages 104/105</ref>
 
هادریان زمستان 32_131 را در آتن گذراند، جایی که معبد زئوس اُلُمپی را که اکنون تکمیل شده بود را افتتاح کرد،<ref>Laura Salah Nasrallah, ''Christian Responses to Roman Art and Architecture: The Second-Century Church Amid the Spaces of Empire''. Cambridge University Press, 2010 {{ISBN|978-0-521-76652-4}}, page 96</ref> و در 132 نیز به سوی خاور رهسپار یهودیه شد.
خط ۱۲۵:
در [[یهودیه]] هادریان از [[اورشلیم]] دیدن نمود؛ [جائی که] هنوز ویرانه های [[نخستین جنگ یهود-روم]] در 73-66 در آن برجای مانده بودند. احتمالاً وی نقشه بازسازی اورشلیم به عنوان یک مستعمره رومی{{نشان|صد و نود و پنج}} را در سر داشت _همانطوری که [[وسپاسیان|وسپازیان]] با [[قیصریه دریایی|قیصریه ماریتیما]] کرده بود_ آنهم با مزایای افتخاری و مالی گوناگون. جمعیتِ غیر-رومی اجبار و تکلیفی برای عمل به سنن مذهبی رومی نداشتند اما [حداقل] از آنان انتظار می رفت که نظام سلطنتی روم را پشتیبانی کنند [و آنرا محترم شمارند]؛ همین [امر] در قیصریه نیز ثابت شده بود، جایی که برخی یهودیان در طول هر دو شورش 66 و 132 در ارتش روم به خدمت پرداختند.<ref>Giovanni Battista Bazzana, "The Bar Kokhba Revolt and Hadrian's religious policy", IN Marco Rizzi, ed., '' Hadrian and the Christians''. Berlim: De Gruyter, 2010, {{ISBN|978-3-11-022470-2}}, pages 89/91</ref> حدس زده شده که هادریان قصد [[همگون‌سازی فرهنگی]] معبد یهودیان با سنت امپراتوری{{نشان|صد و چهل}} مدنی-مذهبی روم را داشت؛ چنین همگون سازی هایی در یونان و دیگر استان ها برای مدّتها امری معمولی و در مجموع موفقیّت آمیز بودند.<ref>Bazzana, 98</ref><ref>Cf a project devised earlier by Hellenized Jewish intellectuals such as [[Philo]]: see Rizzi, ''Hadrian and the Christians'', 4</ref> [[سامری‌ها]]<nowiki/>ی همجوار عملاً رسوم مذهبی خود را با [رسوم مذهبیِ] یونانی ادغام و همگون کرده بودند.<ref>Emmanuel Friedheim, "Some notes about the Samaritans and the Rabbinic Class at Crossroads" IN Menachem Mor, Friedrich V. Reiterer, eds., '' Samaritans&nbsp;– Past and Present: Current Studies''. Berlin: De Gruyter, 2010, {{ISBN|978-3-11-019497-5}}, page 197</ref> [اما] یکتاپرستی خشن یهودی نشان داد که در برابر فریب و نیرنگ{{نشان|صد و نود و شش}} و تقاضاهای دربار روم مقاومت می کند.<ref>Peter Schäfer, ''Der Bar Kokhba-Aufstand''. Tübingen 1981, pages 29–50.</ref> یک شورش عظیم یهودی ضد یونانی و ضد رومی به وقوع پیوست که توسط ''شمعون بارکوخبا''{{نشان|صد و نود و هفت}} هدایت می شد. حکمران رومی ''تینیوس روفوس''{{نشان|دوهزار}} تقاضای یک ارتش را کرد تا مقاومت (شورش) را در هم بشکند؛ بارکوخبا هر یهودی که از پیوستن به دار و دسته اش اجتناب کرد را مورد تنبیه قرار داد.<ref>Chronicle of Jerome, s.v. Hadrian. See: [http://www.tertullian.org/fathers/jerome_chronicle_03_part2.htm] See also Yigael Yadin, ''Bar-Kokhba'', Random House New York 1971, pp. 22, 258</ref> بر طبق گفته های [[ژوستین شهید]] و [[اوسبیوس قیصری|اوسبیوس]] این کار بیشتر علیه مسیحیان مرتد{{نشان|صد و نود و هشت}} انجام می شد، کسانی که با ادعاهای [[موعودگرایی]]{{نشان|صد و نود و نه}}بارکوخبا در ستیز بودند.<ref>Alexander Zephyr, ''Rabbi Akiva, Bar Kokhba Revolt, and the Ten Tribes of Israel''. Bloomington: iUniverse, 2013, {{ISBN|978-1-4917-1256-6}}</ref>
 
حدس تاریخ آگوستا اینست که شورش به سبب اقدام هادریان در منع عمل ختنه ([[بریت میلا]]) نضج گرفته بود؛<ref>{{cite book| last1 = Schäfer| first1 = Peter| author-link1 = Peter Schäfer| title = Judeophobia: Attitudes Toward the Jews in the Ancient World| url = https://books.google.com/books?id=8jIhYBwkO80C| publisher = Harvard University Press| publication-date = 1998| pages = 103–105| isbn = 978-0-674-04321-3| accessdate = 1 February 2014| quote = [...] Hadrian's ban on circumcision, allegedly imposed sometime between 128 and 132 CE [...]. The only proof for Hadrian's ban on circumcision is the short note in the ''Historia Augusta'': 'At this time also the Jews began war, because they were forbidden to mutilate their genitals (''quot vetabantur mutilare genitalia''). [...] The historical credibility of this remark is controversial [...] The earliest evidence for circumcision in Roman legislation is an edict by Antoninus Pius (138–161 CE), Hadrian's successor [...] [I]t is not utterly impossible that Hadrian [...] indeed considered circumcision as a 'barbarous mutilation' and tried to prohihit it. [...] However, this proposal cannot be more than a conjecture, and, of course, it does not solve the questions of when Hadrian issued the decree (before or during/after the Bar Kokhba war) and whether it was directed solely against Jews or also against other peoples.| date = June 2009}}</ref> وی به عنوان یک یونانی-گرا آنرا (ختنه) به مثابه نوعی معیوب سازی{{نشان|دویست}}می دید.<ref name=Mackay>Mackay, Christopher. ''Ancient Rome a Military and Political History'': 230</ref> پژوهشگری به نام ''پیتر شافر''{{نشان|دویست و یک}} تأکید دارد که با توجه به سرشت بحث برانگیزِ مشهودِ تاریخ آگوستا به عنوان یک منبعْ هیچگونه سند و مدرکی دال بر چنین ادعایی وجود ندارد؛ مسخرگی{{نشان|دویست و دو}}نویسندۀ متن مذکور و نیز این حقیقت که قانونِ آن زمانِ روم مبنی بر "معیوب سازی آلت تناسلی"{{نشان|دویست و سه}} ظاهراً مشتمل بر امر کلی اخته سازی{{نشان|دویست و چهار}}بردگان توسط ارباب هایشان بوده است [نیز دلایل دیگری اند بر ردّ ادعای تاریخ آگوستا].<ref>Peter Schäfer, ''The Bar Kokhba War Reconsidered: New Perspectives on the Second Jewish Revolt Against Rome'' Mohr Siebeck, 2003 p. 68</ref><ref>Peter Schäfer, ''The History of the Jews in the Greco-Roman World: The Jews of Palestine from Alexander the Great to the Arab Conquest''. Routledge:2003, p. 146</ref><ref>[[Augustan History|Historia Augusta]], ''Hadrian''[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Hadrian/1*.html#14.2 14.2]</ref> علل دیگری نیز ممکن است به وقوع شورش کمک کرده باشند؛ یک هیئت فرمانداری قُلدر مآب{{نشان|دویست و پنج}} و بی عاطفه به لحاظ فرهنگی، تنش های میان استعمارگران رومیِ فقیر و بدون زمینی که در راه بودند و از مزایای دریافت زمین [از سوی دولت روم] بهره مند بودند، [و در نهایت] عقاید موعودگرایانه بالقوه نیرومندی که مبتنی بودند بر پیشگویی [[ارمیای نبی]] که اظهار می داشت معبدْ هفتاد سال پس از ویرانی اش بازسازی خواهد شد، چنانکه [[هیکل سلیمان|معبد نخست]] پس از [[اسیران یهودی در بابل|اسارت بابلی]] بازسازی شد.<ref>Shaye Cohen, ''From the Maccabees to the Mishnah'', Third Edition. Louisville, KY: Westminster John Knox Press,2014, {{ISBN|978-0-664-23904-6}}, pp. 25–26</ref>
 
با توجه به سرشت ناقص شواهد موجود، تعیین تاریخ دقیقی برای آغاز شورش ناممکن است اما احتمالاً در میانۀ تابستان و پائیز 132 آغاز شده است.<ref>Steven T. Katz, ed. ''The Cambridge History of Judaism: Volume 4, The Late Roman-Rabbinic Period''. Cambridge University Press, 1984, {{ISBN|978-0-521-77248-8}}, pages 11/112</ref> رومیان به سبب توحش سازمان یافتۀ شورش درهم کوبیده شدند.<ref>Peter Schäfer, ''Der Bar Kokhba-Aufstand'', Tübingen 1981, pp. 29–50</ref> هادریان ژنرال خود به نام ''سکستوس یولیوس سوروس''{{نشان|دویست و شش}} را از [[بریتانیای روم|بریتانیا]] فراخواند، و نیروهایی از دانوب نیز جمع آوری نمود. تلفات روم سنگین بودند: یک لژیونِ کامل یا معادل عددی آن با حدود 4000 نفر.<ref>Possibly the [[Legio XXII Deiotariana|XXII Deiotariana]], which according to epigraphy did not outlast Hadrian's reign; see [https://www.livius.org/le-lh/legio/xxii_deiotariana.html livius.org account; however, Peter Schäfer, following Bowersock, finds no traces in the written sources of the purported annihilation of Legio XXII. A loss of such magnitude would have surely been mentioned (''Der Bar Kokhba-Aufstand'', 14).</ref> گزارش جنگی که هادریان به سنای روم فرستادْ آداب تکریم معمول را رعایت نکرده بود: "اگر شماها و فرزندانتان در سلامتی هستید، عالیست؛ من و لژیون ها در سلامتیم"{{نشان|دویست و هفت}}.<ref>Cassius Dio 69, 14.3{{cite book| title = Roman History| quote = Many Romans, moreover, perished in this war. Therefore Hadrian in writing to the Senate did not employ the opening phrase commonly affected by the emperors[...]}}</ref>
خط ۱۵۴:
{{پاورقی|پنج}} grand-niece در زبان انگلیسی یا به معنای نوۀ (مؤنث) خواهر است یا به معنای نوۀ (مؤنث) برادر؛ [[ویبیا سابینا]] فرزند [[سالونینا ماتیدیا]] و وی نیز فرزند [[اولپیا مارچانا]] که خواهر تراژان است، می باشد.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-26|title=Salonia Matidia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Salonia_Matidia&oldid=947493102|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|شش}} Vibia Sabina
 
{{پاورقی|هفت}} Pompeia Plotina
 
{{پاورقی|هشت}} Lucius Licinius Sura نام وی به ایتالیایی '''لوچیو لیچینو سورا''' می باشد، وی سناتوری بانفوذ از تاراکو و هسپانیا و همچنین دوست صمیمی تراژان بود و سه مرتبه به مقام [[کنسول روم|کنسولی]] رسید، آن هم در زمانی که سه مرتبه کنسول شدن برای اعضای خارج از خاندان امپراتوری پدیده ای بس نادر بود.<ref>{{Cite journal|date=2020-02-26|title=Lucius Licinius Sura|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Lucius_Licinius_Sura&oldid=942711954|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|نه}} expansionist
 
{{پاورقی|ده}} Imperial retinue
 
{{پاورقی|یازده}} specialists
 
{{پاورقی|سیزده}} administrators
 
{{پاورقی|چهارده}} military preparedness
 
{{پاورقی|پانزده}} discipline
 
{{پاورقی|شانزده}} civil and religious institutions
 
{{پاورقی|هفده}} subsidised
 
{{پاورقی|هجده}} Temple of Venus and Roma '''معبد ونوس و روما''' فرض می‌شود که بزرگترین معبد در [[روم باستان]] بوده باشد. بر تپهٔ ولیا (Velian hill) واقع شده و وقف [[ونوس]] و [[روما (اساطیر)|رومای ابدی]] شده بود. آرشیتکت آن [[هادریانوس (روم)|هادریان]] بود، ساخت آن در ۱۲۱ آغاز گشت، در ۱۳۵ توسط هادریان رسماً افتتاح و در ۱۴۱ در دوران زمامداری [[آنتونیوس پیوس|آنتونینوس پیوس]] به پایان رسید، در ۳۰۷ طی آتش‌سوزی ای ویران گشت و با تغییراتی چند توسط امپراتور [[ماکسنتیوس]] بازسازی گردید.<ref>{{Cite journal|date=2020-01-24|title=Temple of Venus and Roma|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Temple_of_Venus_and_Roma&oldid=937301804|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|نوزده}} Serapeum of Alexandria '''سراپیوم اسکندریه''' در [[امپراتوری بطلمیوسی]] یکی از [[معابد باستانی یونان]] بود که توسط [[بطلمیوس سوم]] (که از حدود 246 تا 222 قبل از میلاد پادشاهی نمود) ساخته شد و وقف [[سراپیس]] گردید؛ کسی که حافظ و نگهبان اسکندریه لقب گرفته بود. از آن با عنوان دختر [[کتابخانه اسکندریه مصر|کتابخانه اسکندریه]] یاد شده است. این بنا امروزه شدیداً غارت گشته است.<ref>{{Cite journal|date=2020-01-03|title=Serapeum of Alexandria|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Serapeum_of_Alexandria&oldid=933845953|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|صد}} Panhellenic یا Greek nationalism به معنای خودآگاهی و رستاخیز یونان و فرهنگ یونانی است.
 
{{پاورقی|بیست}} deification
خط ۱۹۰:
{{پاورقی|بیست و سه}} authoritarian
 
{{پاورقی|بیست و چهار}} enigmatic
 
{{پاورقی|بیست و پنج}} contradictory
 
{{پاورقی|بیست و شش}} great personal generosity
 
{{پاورقی|بیست و هفت}} insatiable curiosity
خط ۲۱۶:
{{پاورقی|سی و شش}} Aelia Domitia Paulina
 
{{پاورقی|سی و هفت}} great-nephew به معنای نوۀ (مذکر) برادر یا نوۀ (مذکر) خواهر می باشد؛ هادریان چون برادری نداشت پس اینجا مراد نوۀ خواهر است.
 
{{پاورقی|سی و هشت}} Gnaeus Pedanius Fuscus Salinator
خط ۲۲۸:
{{پاورقی|چهل و سه}} people from the outside
 
{{پاورقی|چهل و چهار}} Publius Acilius Attianus
 
{{پاورقی|چهل و پنج}} Praetorian prefect
خط ۲۳۶:
{{پاورقی|چهل و هفت}} decemviri stlitibus judicandis دادگاهی مدنی بود که خواستگاهش به دوران باستان بازمی گشت. به لحاظ سنتی آنرا به [[سرویوس تولیوس]] نسبت داده اند؛ دادگاهی بود که اصولاً به امور مربوط به شهروندان (چه آزاد و چه بَرده) رسیدگی می نمود، و در ابتدا متشکل از هیأت ژوری ده نفره ای به ریاست یک کلانتر (magistrate) بود. این دادگاه خود یکی از شش زیر-مجموعۀ ویجینتیسکسویری بود.<ref>{{Cite journal|date=2020-02-02|title=Decemviri stlitibus judicandis|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Decemviri_stlitibus_judicandis&oldid=938724854|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|چهل و هشت}} Vigintisexviri و شکل مفرد آن یعنی Vigintisexvir یکی از نهاد های مدنی (collegium) متشکل از خُرده کلانترها (minor magistrates) در [[جمهوری روم]] بود؛ نام '''ویجینتیسکسویری''' به لحاظ لغوی به معنای "بیست و شش مرد" می باشد. این نهاد مدنی از شش زیر-مجموعه تشکیل می شد که یکی از آنان decemviri stlitibus judicandis بود و در بالا ذکر آن رفت.<ref>{{Cite journal|date=2020-02-02|title=Vigintisexviri|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Vigintisexviri&oldid=938724639|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|چهل و نه}} military tribune با عنوان لاتین tribunus militum به معنای '''تریبون سربازان''' یک افسر [[ارتش روم]] بود که مقامش پائین تر از لگاتوس (Legatus) و بالاتر از سینتوریون (centurion) بود. مردان جوان از خانواده های با درجۀ equites (خانواده هایی که یک درجه از خانواده های اشرافی پائین تر بودند<ref>{{Cite journal|date=2020-03-26|title=Equites|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Equites&oldid=947480781|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>) اغلب به عنوان تریبون نظامی به عنوان سکوی پرتابی به سوی نمایندگی [[سنای روم|سنا]] خدمت می کردند. این سِمت با سِمت تریبون مردم (tribune of the plebs) اشتباه نشود.<ref>{{Cite journal|date=2019-03-25|title=Military tribune|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Military_tribune&oldid=889421310|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|پنجاه}} Legio II Adiutrix
 
{{پاورقی|پنجاه و یک}} Legio V Macedonica
خط ۲۵۰:
{{پاورقی|صد و دو}} Lucius Julius Ursus Servianus
 
{{پاورقی|پنجاه و چهار}} quaestor یک سِمت رسمی در [[روم باستان]] بود. این سِمت در دوران های مختلف کارکردهای متنوع داشت. در [[پادشاهی روم]] کوایستورها منصوبینی از جانب پادشاه بودند که مکلف به تعقیب و دستگیری قاتلین بودند. در [[جمهوری روم]] آنان کارمندانی انتصابی بودند که بر خزانۀ دولت نظارت نموده و کار حسابرسی را انجام می دادند. این سِمت پائین ترین جایگاه را در سلسه مراتب اداری روم داشت اما این بدان معناست که در محیط سیاسی رومْ بسیاری از سیاست مدارانِ جاه طلبْ تصدی این منصب را چونان جهشی به سوی رده های بالاتر اداری می دیدند.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-15|title=Quaestor|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Quaestor&oldid=945706525|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|پنجاه و پنج}} quaestor imperatoris Traiani
خط ۲۵۸:
{{پاورقی|پنجاه و هفت}} ab actis senatus
 
{{پاورقی|پنجاه و هشت}} First Dacian War اولین جنگ روم-[[داکیه]] در 101 تا 102 میلادی به وقوع پیوست. پادشاهی داکیه تحت فرمادهی [[دیسیبالوس]]<ref>{{Cite journal|date=2020-03-22|title=Decebalus|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Decebalus&oldid=946741378|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> به تهدیدی برای امپراتوری روم بدل گردیده بود و چندین ارتش روم را در زمان [[دومیتیان]] (81 تا 96 میلادی) شکست داده بود. تراژان در سال 101 مصمم به شکست دادن داکیان گردید و پس یک سال نبرد خونین توانست دیسیبالوس را شکست دهد و صلحی خفت آور بدو تحمیل نماید. در سال 105 که دیسیبالوس مفاد عهدنامه را نقض نمودْ جنگ دوم داکیه آغاز گردید.<ref>{{Cite journal|date=2019-03-20|title=First Dacian War|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=First_Dacian_War&oldid=888665699|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|پنجاه و نه}} Tribune of the Plebs یا به لاتین: '''tribunus plebis''' در جمهوری روم سِمتی بود که به روی پلبی‌ ها (Plebeians که در جمهوری روم بدنۀ اصلیِ شهروندان آزاد یا غیر بَرده روم را تشکیل می دادند، کسانی که [[پاتریسی‌ها|پاتریسی‌]] نبودند) باز بود، و در سرتاسر تاریخ جمهوری مهم ترین مانع در برابر قدرت [[سنای روم|سنا]] و کلانترها بود. این تریبون ها اختیار آنرا داشتند که نشست های شورای پلبی ها ('''Plebeian Council''' اجتماع اصلی مردم در جمهوری روم که به عنوان یک مجتمع قانون گذاری عمل می کرد و می توانست ضمن وضع قوانین، کلانتر ها را منصوب نموده و به امور قضایی رسیدگی نماید؛ این انجمن قانونگذاری تنها از طبقۀ پلبین ها تشکیل می گردید<ref>{{Cite journal|date=2020-03-22|title=Plebeian Council|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Plebeian_Council&oldid=946794484|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>) را سازمان داده و ریاست نمایند، سنا را فراخوانند، قوانینی را پیشنهاد نمایند، و به نمایندگی از مردم در امور قانونی-قضایی ماینجی گری نمایند؛ اما مهم ترین قدرتی که داشتند عبارت بود از [[وتو]]<nowiki/>ی اقدامات [[کنسول روم|کنسول]] ها و کلانترها؛ و اینچنین از منافع پلبین ها به مثابه یک طبقه دفاع می کردند. در دوران امپراتوری قدرت آنان به امپراتور تفویض گردید و این سِمت استقلال و بسیاری از کارکردهایش را از دست داد.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-16|title=Tribune of the plebs|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Tribune_of_the_plebs&oldid=945895324|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
خط ۲۶۴:
{{پاورقی|شصت}} Legatus یک لگاتوس (یا شکل انگلیسی آن: '''legate''') یک رتبۀ نظامی ارشد در ارتش روم بود و معادل با درجۀ ژنرال امروزی می شود.<ref>{{Cite journal|date=2020-02-25|title=Legatus|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Legatus&oldid=942543304|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|شصت و یک}} Legio I Minervia
 
{{پاورقی|شصت و سه}} Lower Pannonia
 
{{پاورقی|شصت و چهار}} eponymous archon عنوانی بود که در دولت-شهرهای [[یونان باستان]] به کلانتر اصلی داده می شد. '''آرخون''' به معنای "حاکم" یا "ارباب" می باشد و همانند کنسول های رومی هرساله منصب خود را واگذار می کردند.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-26|title=Eponymous archon|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Eponymous_archon&oldid=947448632|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|شصت و شش}} coastal city of Selinus
خط ۳۶۲:
{{پاورقی|صد و هجده}} cosmopolitanism
 
{{پاورقی|صد و نوزده}} Ecumenism این واژه اشاره به تلاش های مسیحیانِ با سنت های گوناگون کلیسایی برای پی ریزی روابطی نزدیکتر به کار می رود. نیز برای اشاره به تلاش هایی جهت ایجاد وحدت رویه میان فرقه (denomination)های مسیحی به کار می رود. حتّی می تواند به تلاش هایی جهت ایجاد وحدت میان تمامی مذاهب و کل بشریت نیز اشاره داشته باشد.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-27|title=Ecumenism|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ecumenism&oldid=947570979|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|هشتصد}} Personification
خط ۴۰۰:
{{پاورقی|صد و سی و شش}} mysia
 
{{پاورقی|صد و سی و هفت}} Hadrianutherae با عنوان فعلی [[بالیکسیر]] جایی است که هادریان در 124 وارد آنجا شد و به پاس شکار موفقیّت آمیز یک [[گراز]] این شهر کوچک را به نام خود بنّا ساخت.<ref>{{Cite journal|date=2020-04-03|title=Balıkesir|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bal%C4%B1kesir&oldid=948876824|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|صد و سی و هشت}} boar
خط ۴۰۶:
{{پاورقی|صد و سی و نه}} Cyzicus نام امروزی آن [[سیزیک|آیدینجق]] است.
 
{{پاورقی|صد و چهل}} imperial cult شکلی از دین رسمی است که در آن یک امپراتور یا سلسله ای از امپراتوران (یا هر عنوان دیگری) چونان یک‌نیمه-خدا (demigod) یا ایزد (deity) مورد پرستش قرار می‌گیرند. cult در اینجا معنای "پرستش (worship)" می‌دهد، نه فرهنگ به معنای امروزی آن. برای مثال امپراتور [[هیروهیتو]] آخرین امپراتور الهی ژاپن بود.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-18|title=Imperial cult|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Imperial_cult&oldid=946200009|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|صد و چهل و یک}} commitment
 
{{پاورقی|صد و چهل و دو}} citizenship
خط ۴۵۰:
{{پاورقی|صد و شصت و دو}} Antigonea
 
{{پاورقی|صد و شصت و سه}} Abae
 
{{پاورقی|صد و شصت و چهار}} Heraion of Argos نام معبدی باستانی در [[آرگوس (یونان)|آرگوس]] (واقع در یونان) است که وقف [[هرا]] شده بود. در [[ایلیاد]]، هرا حافظ و نگهبان آرگوس لقب گرفته است.<ref>{{Cite journal|date=2019-10-04|title=Heraion of Argos|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Heraion_of_Argos&oldid=919601594|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
خط ۴۷۶:
{{پاورقی|صد و هفتاد و پنج}} a group of mere provinces
 
{{پاورقی|صد و هفتاد و شش}} benefactor
 
{{پاورقی|صد و هفتاد و هفت}} Amphictyonic League به معنای "مجمع همسایگان" یا league of neighbors است، این مجمع یک گردهمایی مذهبیِ قبایل یونانی بود که در گذشتۀ های تاریک پیش از ظهور [[پولیس (یونان)|پولیس]] (دولت-شهر)ها شکل گرفته بود.<ref>{{Cite journal|date=2019-12-05|title=Amphictyonic League|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Amphictyonic_League&oldid=929323442|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|صد و هفتاد و هشت}} Panhellenion
 
{{پاورقی|صد و هفتاد و نه}} council
خط ۴۹۴:
{{پاورقی|صد و هشتاد و چهار}} reaffirm
 
{{پاورقی|صد و هشتاد و شش}} mythologised
 
{{پاورقی|صد و هشتاد و هفت}} urban self-government
 
{{پاورقی|صد و هشتاد و هشت}} Hellenised
 
{{پاورقی|صد و هشتاد و نه}} archaising
 
{{پاورقی|صد و نود}} Greekness
 
{{پاورقی|صد و نود و یک}} commemorations
 
{{پاورقی|صد و نود و دو}} civic name
 
{{پاورقی|صد و نود و سه}} Hadriana Palmyra
 
{{پاورقی|صد و نود و چهار}} Soados
 
{{پاورقی|صد و نود و پنج}} Roman colony
 
{{پاورقی|صد و نود و شش}} cajoling
 
{{پاورقی|صد و نود و هفت}} Simon barkokhba
 
{{پاورقی|دوهزار}} Tineius (Tynius) Rufus
 
{{پاورقی|صد و نود و هشت}} Christian converts
 
{{پاورقی|صد و نود و نه}} messianic
 
{{پاورقی|دویست}} mutilation
 
{{پاورقی|دویست و یک}} Peter Schäfer
 
{{پاورقی|دویست و دو}} tomfoolery
 
{{پاورقی|دویست و سه}} genital mutilation
 
{{پاورقی|دویست و چهار}} castration
 
{{پاورقی|دویست و پنج}} heavy-handed
 
{{پاورقی|دویست و شش}} Sextus Julius Severus
 
{{پاورقی|دویست و هفت}} بسیاری از رومیان در این جنگ تلف شدند. بنابراین هادریان در نوشتار خود برای سنا از احترامات مرسومی (برای مثال: عالیجناب آقایان) که توسط امپراتورها به کار برده می شدندْ استفاده نکرد.
 
{{پاورقی|دویست و هشت}} Aelia Capitolina آئلیا کاپیتولینا یک مستعمره رومی بود که در زمان هادریان در اورشلیم ساخته شد. آئلیاکاپیتولینا تا 638 میلادی عنوان رسمی اورشلیم بود تا اینکه عرب ها آنرا متصرف شدند و نیمۀ نخستِ عنوان آن یعنی آئلیا را نگه داشتند.<ref>{{Cite journal|date=2020-03-10|title=Aelia Capitolina|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Aelia_Capitolina&oldid=944934690|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
 
{{پاورقی|دویست و نه}} Aquila from Sinope
 
{{پاورقی|دویست و ده}} Mount Gerizim