حدائق السحر فی دقائق الشعر: تفاوت میان نسخه‌ها

"حَدَایِقُ السِّحر فِی دَقَایِق ِالشِّعر" ، یکی از تألیفات ِ ارزندۀ "[[رشیدالدین وطواط|رشیدالدین محمّدعمری کاتب بلخی]]" معروف به "وطواط" (متوفّی به سال 573 هجری) می باشدمی‌باشد که به تصحیح و اهتمام استاد "[[عباس اقبال آشتیانی]]" و به انضمام ِ مقدّمه و حواشی و سه فهرست ، به چاپ رسیده استرسیده‌است.

این کتاب یکی از جمله شاهکارهای نثر فارسی و از مهمترین کتب ادبیّه ایست که تاکنون به این زبان نوشته شده استشده‌است.

1- از لحاظ قدمت ِ آن : چراکه تاریخ تألیف ِ این کتاب ، در اواسط قرن ششم هجری و تقریبا مقارن با زمان نوشتن کتاب هایکتاب‌های [[چهار مقاله]](اثر "[[نظامی عروضی]] و "[[مقامات حمیدی]]"(اثر "[[قاضی حمیدالدین بلخی]]") می باشدمی‌باشد که هر دو در حدود سالهای 551 و 552 هجری ، به رشتۀ تحریر درآمده انددرآمده‌اند.

چون کتبی که برای ما ، از این دوره هادوره‌ها و دوره هایدوره‌های پیش از آن به جا مانده قلیل و انگشت شمار می باشدمی‌باشد ، پس هرچه از کتابهای نثر فارسی مربوط به قبل از قرنهای ششم و هفتم که به دست بیاید ، به منزله ی سرمایه هایسرمایه‌های ادبی گرانبهایی از زبان ِ شیوای فارسی خواهد بود.

2- از لحاظ مقام و اهمیّت مؤلّف کتاب : "رشید وطواط" ، یعنی مؤلّف این کتاب یکی از منشیان بلیغ و سخنور ِ فارسی و عربی بوده و از شاعرانی است که در هر دو زبان استادانه شعر سروده استسروده‌است. وی در عهد ِ خود ، از امرای ِ کلام و از ادبای ِ بزرگ و عالی مقام به شمار می آمده استمی‌آمده‌است.

3- از لحاظ اولین بودن ِ این کتاب در نوع خود : این کتاب اولین کتاب ِ فارسی در موضوع "صنایع شعری" است که نسخه ی آن بدست ما رسیده و قبل از آن کتابهای دیگری که در همین فنّ (صنایع شعری)، نگاشته شده بوده اند،بوده‌اند، همگی بدبختانه در طوفان ِ حوادث از میان رفته اندرفته‌اند و اثری از هیچکدام ِ آنها برجای نمانده استنمانده‌است.

از جمله ی این کتابهای نابود شده ، کتاب "تَرجِمانُ البلاغة" اثر : "فرّخی" و کتاب "کَنزُالغَرائب" ، تألیف "منشوری" ، که توسط ِ "خورشیدی" شرح شده استشده‌است ، و همچنین تألیفات ِ"ابوالحسن بهرامی سرخسی" می باشندمی‌باشند که از وجود ِ همه ی آنها ، بوسیله ی همین کتاب ِ "حدائقُ الشعر" اطلاع پیدا کرده ایمکرده‌ایم.

4- از لحاظ گشودن ِ بابی جدید در ادبیّات فارسی : این کتاب به مناسبت ِ کوچکی حجم ، اهمیّت موضوعات طرح شده در آن ، شهرت مؤلّف و... ، خیلی زود مورد توجّه سخنوران و ادیبان ِ فارسی زبان قرار گرفته و مؤلفین و مصنّفین ِ متعددی به تقلید و تفسیر ِ آن پرداخته اندپرداخته‌اند. به طوریکه می توانمی‌توان گفت که انتشار ِ آن باب ِ مخصوصی را در ادبیات ِ فارسی باز کرده استکرده‌است.

5- از لحاظ فوائد ِ ادبی و اطلاعات ِ تاریخی موجود در کتاب : این تألیف ِ نفیس ، علاوه بر این که کتابی بسیار مهم در "فنّ بدیع" محسوب می شودمی‌شود و حاوی تعداد زیادی از صنایع شعری است که شناخت و به کارگیری این اندازه از صنایع شعری ، سخن را آرایشی نیکو می بخشدمی‌بخشد ، دارای این ویژگی نیز هست که فوائد ادبی گوناگون و اطلاعات تاریخی گرانبهایی در آن گنجانیده شده استشده‌است.

در ضمن در این کتاب اشعاری از بعضی شاعران هست که از این اشعار، جز در همین کتاب ، در هیچ منبع دیگری یاد نشده استنشده‌است.

مجموعه ی این قبیل ویژگیها سبب شده که این کتاب ، کمک ِ بسیاری برای تاریخ ادبیات فارسی فراهم آورد و ما را با برخی شاعران قرنهای نخست هجری، و اشعار آنان آشنا سازد. بویژه که خود "رشید وطواط" که از نقّادان ِ بزرگ ِ سخن و کاملا ً عارف به قواعد فصاحت و بلاغت بوده ، در باب ِ برخی از این گویندگان و طرز ِ شعر ِ آنان ،اظهار نظر نیز کرده استکرده‌است که این اظهار نظر دارای نهایت اهمیت بوده و بر ما حجّت است.

تا اینکه استاد "اقبال آشتیانی" ، ضمن سفری به اروپا و با راهنمائی استاد علّامه ی بزرگ "میرزا [[محمد خان قزوینی،]] متوجّه وجود نسخه اینسخه‌ای بسیار قدیمی وخطّی از این کتاب ، در "کتابخانه ی ملّی پاریس" شد و ضمن ِ مقایسه و مقابله ی این نسخه و سایر نسخ ِ موجود ، نسبت به تصحیح و تحشیه ی آن اقدام نموده و آن را با یاری "سیدعبدالرحیم خلخالی" و سرمایه ی شخصی ِ او به چاپ رسانید.

استاد علامه "عباس اقبال آشتیانی" ، در نخستین صفحه از کتاب "حدایق ُ السحر، فی دقایق الشعر" ، این کتاب را به پیشگاه استاد فاضل و ارجمند ِ خود ، "حضرت آقای میرزا [[عبدالعظیم قریب|عبدالعظیم خان قریب گرکانی]] ، که سرمایه ی گرانبهای عمر خویش را وقف ِ احیای زبان و ادبیات فارسی کرده و از این راه خدمات ِ فراموش نشدنی به اساس ِ قومیّت ایرانی نموده اندنموده‌اند ، تقدیم نموده استنموده‌است.