[[هورامان]] سرزمینی است در دو کشور [[ایران]] و [[عراق]] که میان مناطق کردنشین واقع شده‌است. هورامی‌هاکردهای هورامی در ایران در دو استان [[کرمانشاه]] و [[کردستان ایران|کردستان]] و در عراق در استان [[سلیمانیه]] حضور دارند که به سه بخش اورامان لهون به مرکزیت شهر [[پاوه]]، اورامان تخت و اورامان ژاورود تقسیم می‌شود، تمرکز اصلی اورامیکردهای زباناناورامی در دو شهر [[پاوه]] و [[مریوان]] در ایران و شهر [[حلبچه]] در عراق است.<ref>[http://literature.ut.ac.ir/documents/10469/320285/ساخت‌های%20فعلی%20استمراری%20–%20تأکیدی%20در%20گویش%20هورامی.pdf ساخت‌های فعلی استمراری تأکیدی در گویش هورامی]</ref>
هورامی‌هاکردهای هورامی در شهرهای [[کرمانشاه]]، [[سنندج]]، [[قروه]]،[[زاغمرز]](چهارقلعه)، [[شهر دماوند|دماوند]]، [[سلیمانیه]]، [[اربیل]] و [[بغداد]] جمعیت قابل توجهی دارند.{{سخ}}[[فؤاد معصوم]] رئیس‌جمهور سابق کرد عراق از جمله گویشوران مهم و شناخته شده کردهای هورامی بود.<ref>http://www.pavehpress.ir/یک-هورامی-رئیس-جمهور-عراق-شد/</ref><ref>http://fa.alkawthartv.com/news/89109</ref>
تا زمان [[صفویان|صفویه]] گستردگی گویشوران کردی هورامی ناشناخته است و اساساً تا این دوره هیچ مکتوبات قابل توجهی از گویشوران هورامی در دست نیست و حوزه سکونت آنها نیز بسیار محدود بوده است و چیزی که سبب گسترش گویش هورامی گردید این بود که در زمان [[صفویان|صفویه]] و حکومت '''[[خاندان اردلان]]''' که کرد بودند،بسیاری از مردم هورامی و کردو سایر کردها در این زمان برای کسب قدرت سیاسی و نزدیکی به [[صفویان|دربار صفویه]] ؛[[شیعه]] شدند(نظیر [[هورامی|هورامی های]] منطقه [[کندوله]]) که در نتیجه پشتیبانی حکومت صفویه از [[خاندان اردلان|خاندان اردلان ها]] و مردم کرد هورامی سبب گردید که مکتوبات [[حکومت اردلان]] به زبان هورامی نگاشته گردد{{مدرک|date=مه ۲۰۲۰}} و این امر سبب گسترش زبانگویش کردی هورامی در مناطق جنوبی تر [[کردستان]] گردید و رفته رفته مکتوبات اردلان ها به زبانگویش کردی هورامی نگاشته می شد و البته مذهب بسیاری از مردم منطقه تابعه اردلان [[یارسان|یارسان (اهل حق)]] بود و این مذهب پیوند کاملی با زبانگویش کردی هورامی داشت که در نتیجه زبان غالب شعر وادب حتی برای [[شیعه دوازده‌امامی|شیعیان دوازده امامی]] و [[سنی|اهل سنت]] هورامی گردید.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=راسخون|کد زبان=fa|تاریخ=1393/02/08|وبگاه=راسخون|نشانی=http://rasekhoon.net/article/show/893020/چگونگی-گرایش-والیان-کرد-اردلان-به-تشیع/|عنوان=چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،|ژورنال=فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35|ناشر=مؤسسة «شیعه‌شناسی»|تاریخ=1393|زبان=fa|شاپا=|doi=|پیوند=|تاریخ دسترسی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرنگار سراب روانسر|کد زبان=fa|تاریخ=1395/12/01|وبگاه=پایگاه خبری تحلیلی سراب روانسر|نشانی=http://www.sarabravansar.ir/news/292303/تجمع-بزرگ-خاندان-اردلان-سراسر-ایران-در-سنندج|عنوان=تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج}}{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد کلهر|کد زبان=fa|تاریخ=1387|وبگاه=پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی|نشانی=http://www.ensani.ir/storage/Files/20100925203950-309.pdf|عنوان=پیشینه ای به ژرفای زمان}}</ref>
