کردستان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کردستان''' به منطقه‌ای تعریف‌شده به صورت تقریبی از نظر جغرافیایی و فرهنگی گفته می‌شود که بیشتر ساکنین آن [[مردمان کرد|کرد]] هستند<ref name="Zaken">{{cite book |last1=Zaken |first1=Mordechai |year=2007 |month= |title=Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan: A Study in Survival|quote="Kurdistan was never a sovereign state, though the area with an ethnic and linguistic majority of Kurdish population is defined as Kurdistan." |edition= |publisher=BRILL |location=Leiden, The Netherlands |isbn=9789004161900 |pages=1–2}}</ref> و [[فرهنگ کردی|فرهنگ]]، زبان و آداب و رسوم در آن بنا شده‌است.<ref>M. T. O'Shea, ''Trapped between the map and reality: geography and perceptions of Kurdistan'', 258 pp. , Routledge, 2004. (see p.77)</ref> کردستان منطقه‌ای را از شمال غربی [[زاگرس]] تا شرق [[توروس]] را دربردارد.<ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9046469/Kurdistan Kurdistan]{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}, ''[[دانشنامه بریتانیکا|Britannica Concise]]''.</ref> این منطقه در حدود ۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. همچنین واژهٔ <nowiki>''کورد''</nowiki> در اصل از طرف یکجانشینان به طوائف و اجتماعاتی که کوچرو بودند اطلاق می‌شده‌است. واژهٔ کردستان می‌تواند از دگرگون شدن واژهٔ پارس یا پارت به وجود آمده باشد(Pars/purs/kurs).{{مدرک}} هنوز هم کردهای استان‌های کردستان و کرمانشاه واژه کردستان را به صورت کورسان تلفظ می‌کنند که جمع واژه کورس (kurs) با (ان) واژه کورسان را می‌سازد در تاریخ اولین اشاره به کردستان در زمان سلطان [[سلطان سنجر|سنجر]] سلجوقی و به نواحی [[سنندج]] و کرمانشاه بوده‌است.<ref name="artsanandaj.ir">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.artsanandaj.ir/Page/3847/Default.aspx|عنوان=http://www.artsanandaj.ir/Page/3847/Default.aspx|accessdate=۲۹ مارس ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190329162916/http://www.artsanandaj.ir/Page/3847/Default.aspx|archivedate=۲۹ مارس ۲۰۱۹|dead-url=yes}}</ref>

 

== جغرافیایی انسانی ==

[[پرونده:Bukan City Iran Photomontage.jpg|بندانگشتی|[[بوکان]]، چهارمین شهر بزرگ کردنشین ایران، پس از شهرهای [[کرمانشاه]]، [[سنندج]]، [[ایلام]]]]

 

=== پیدایش ===

 

'''کرد و کردستان از دید جغرافی دانان، مورخان و تبارشناسان''':

به موجب تاریخ شرفنامه بدلیسی، قدیمی‌ترین قبایل کرد باجناوی‌ها و بوتی‌ها هستند که این نام‌ها به دلیل سرزمین باجان و بوتان بر آنها نهاده شده‌است.

بنا بر نظر غالب پژوهشگران و محققان غیرایرانی، کردها که از قوم ماد هستند، همواره در طول تاریخ به عنوان قومی آریایی از فرهنگ، نژاد و زبان مشترکی با دیگر ایرانیان برخوردار بوده‌اند و زبان کردی به عنوان یکی از کهن‌ترین گویش‌های ایران باستان شناخته شده‌است. هویت قوم کرد هم همواره با ملیت ایرانی عجین شده‌است.

بازیل نیکیتین|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref><ref name="ReferenceD">{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ مشاهیر کرد

بابا مردوخ روحانی، ۱۹۸۴|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>

شرف‌الدین بدلیسی حدود کردستان را در روزگار صفوی و در کتاب شرف نامه خود ذکر می‌کند و در شرفنامه سرزمین کردستان و حکام کرد را برمی‌شمارد.<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceD"/>

 

 

به نظر دانشمندان زبان‌شناس و شرق‌شناس قبایل ماد و پارس همزبان بوده و هر دو به یک گویش سخن می‌گفته‌اند.{{سخ}}پیدایش زبان کردی چگونه بوده‌است؟ آشکار است که زبان هر نژاد و بومی زبان ساکنان آن است؛ اگر رویدادهای تاریخی باعث ایجاد تغییرات نژادی نشده باشد آن زبان همان زبان ساکنان دیرین آن سرزمین است. عکس این موضوع نیز صادق است. اینک ببینیم این موضوع در مورد زبان کردی چگونه صدق می‌کند؟ مادها در سال ۶۱۲ پیش از میلاد مسیح امپراتوری بزرگ ماد را بنیان نهادند و بدین ترتیب زبان مادی به زبان رسمی بدل شد. از آن زمان تا هنگام انتشار اسلام در کردستان، سیزده قرن سپری شده‌است. در این مدت طولانی سرزمین ماد بزرگ و کوچک و سرزمین‌های دیگری که به سرزمین ماد ملحق شده‌اند؛ از حیث نظامی و سیاسی بسیار دست به دست شده‌اند؛ و قدرت سیاسی به دست افراد مختلفی - که زبان آن‌ها با زبان مادها متفاوت بوده‌است - افتاده‌است. هر حکومتی هم که برسر کار آمده زبان خود را به عنوان زبان رسمی تحمیل کرده‌است. در اوضاع واحوال آن روزگاران، که تمامی بنیادهای اجتماعی کم رنگ شده و رو به افول نهاده بوده‌است، این جابه جایی درقدرت نمی‌تواند از تأثیر نهادن بر این بنیادها برکنار بوده باشد. تاریخ، برخی رویدادها را ثبت کرده‌است که طی آن، سلطه سیاسی بریک سرزمین، تغییرات نژادی بنیادی و ایستایی زبان را در آن سرزمین باعث شده‌است. امروز ردپای تأثیر جابه جایی در قدرت را در شرق قلمرو امپراتوری ماد به وضوح می‌توآن دید. به عکس در بخشی از غرب سرزمین ماد، بنیادها همچنان دست نخورده مانده‌است. بلکه تسلط مادها وضعیت نژادی و زبانی برخی از سرزمین‌هایی را که بعداً به قلمرو مادها ملحق شد، تغییر داده و به مسیر توسعه مادی کشانده‌است و به موازات بخش غربی قلمرو خود، آن‌ها را توسعه داده‌است. بیشتر تاریخ شناسان پر آوازه بر این باورند که زبان پارتی ([[پهلوانیک]] یا [[گورانی]])، که به نظر زبان شناسان همراه با زبان مادی در زمره زبان‌های شمال غربی، خانواده زبان‌های ایرانی جای می‌گیرند؛ بیش از دیگر زبان‌ها بر زبان کردی تأثیر نهاده‌است و امروزه رد پای این تأثیرات در گویش آیینی زبان کردی، و آواز (گورانی) دیده می‌شود.<ref name="ReferenceD"/>

«درکتاب کرد و کردستان ترجمه جواد هاتفی آمده‌است» کردها از اصیل‌ترین نژاد ایرانی هستند که قرن‌ها از کرانه‌های بین‌النهرین و کشور عراق و ترکیه تا مرزهای شوروی که بخشی از ایران بوده‌است زندگی می‌کنند وآنان در فلات ایران به کشاورزی و دامداری مشغولند و زبانشان بخشی از زبان ایرانیان باستانی است که هویت خود را پس از حمله سپاه اسلام حفظ نموده‌اند.

شرف الدین بدلیسی کردها را بر اساس شیوه زندگی و اجتماعی نزدیک، به چهار نوع بر اساس زبان تعریف می‌کند: کلهر، گوران، لر و کرمانج، اما او مردمان رعیت که چنین شیوه زندگی را نداشتند یا جزو قبیله ای نبودند را کرد حساب نمی‌کند. مینورسکی نیز در رابطه با این عبارت شرف الدین بدلیسی بر این نظر است که تنها کرمانجی و شاید کلهری را امروز بتوان جزو زبانهای کردی دانست، اما لری و گورانی از زبان کردی جدا هستند، آنچه که روشن است، تحول واژه کرد از یک معنی اجتماعی و شیوه زندگی گروه‌های مختلف ایرانی‌تبار به معنی قومی امروز آن بسیار طول کشید.

«در کتاب ایرانشهر نوشته شاپور راسخ و جمشید بهنام از انتشارات یونسکو آمده‌است»: اگر کردان را از حیث نژادی نسبت به دیگر اقوام ایرانی مقایسه کنیم از لحاظ جسمانی و چهره ای و نیرومندی به ایرانیان باستان بسیار نزدیک هستند.

«زبان کردی بسیار متنوع (بادینی، کرمانجی، سورانی، لکی، زازا…) بوده و لهجه‌های متعدد دارد مانند: هرکی، مکری، شکاک، سلیمانیه‌ای، اردلانی، کرمانشاهی، بایزیدی، عبدویی، زندی، زبان کردی با دسته شمالی لهجه‌های ایرانی غربی بعض مشابهات دارد، و از زبانهای مهم دسته غربی بشمار می‌رود وصاحب اشعار و تصانیف، قصص و سنن ادبی است».

از شاعران نامدار کرد مستوره اردلان و مولوی کرد را می‌توان نام برد. امیرنظام گروسی دانشمند و سیاست‌مدار دوره ناصرالدین شاهقاجار نیز کرد بوده‌است. وهمچنین سردار عزیزخان مکری وزیر جنگ ناصرالدین شاه قاجار بوده‌است. درودگری، قالی و جاجیم و گلیم بافی (به ویژه قالی بیجار) و فرش و قالیچه سنه (سنندج) از صنایع دستی عمده کردها است و گره قالی سنه (سنندج) که به گره [[گره فارسی|نامتقارن]] یا گره سنه (گره فارسی) مشهور است و این گره بر خلاف گره فرش ترکی (متقارن) است بافته می‌شود.<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceD"/>

 

 

کردها همچون دیگرایرانیان از اعتقادات اصیلی همچون احترام به پاکیزگی آب، خاک و آتش برخورداربوده‌اند وآیین‌های ایرانی، مانند نوروز، مهرگان، و سده، میان کردان با شکوه بی‌مانندی برپا می‌گردد و از تقدسی ویژه برخوردار است تا امروز هم در میان گروه‌های بزرگی از کردان که به فرقه‌های کهن دینی این سرزمین منسوبند، ردپای بسیاری از باورهای «مغانی»، «مزدکی»، «زروانی» و «مانوی» دیده می‌شود که نمادی از اعتقاد مشترک باستانی آنان با کیش‌های ملی ایرانی می‌باشد؛ که هم‌اکنون نیز بسیاری از رسوم کهن ایرانی همچون جشن‌های نوروز وچهارشنبه‌سوری با شکوه منحصر به فرد در مناطق کردنشین پاس داشته می‌شود. بوکه باران، از آداب و رسوم باران خواهی در کردستان است که در ایام خشکسالی یا سال‌هایی که میزان بارندگی آن کم است برگزار می‌شود. بوک به معنی عروسک است. دختران نوجوان روستا با استفاده از دو تکه چوب عروسکی ساخته و لباسی از پارچه‌های رنگی بر تن آن عروسک می‌پوشانند و برای آن سربندی درست می‌کنند. سپس آن عروسک را در دست می‌گیرند و در حالی که شعر می‌خوانند در کوچه‌ها می‌گردند. هنگام عبور «بوکه باران» از کوچه‌ها اهالی بر آن عروسک آب می‌پاشند به نیت این که باران و گندم در آن سال فراوان باشد. اهالی هدایایی مانند تخم مرغ، پول یا گردو به دختران می‌دهند. دختران پس از گذراندن بوک (عروسک) از همه کوچه‌ها آن را به قبرستان یا زیارتگاه موجود در روستا می‌برند، سپس آن را می‌سوزانند یا به آب می‌اندازند و هدایای جمع‌آوری شده را بین خود تقسیم می‌کنند. اهالی روستای هشمیز از دهستان ژاورود شرقی، بخش مرکزی شهر سنندج در منطقه ای سرد و خشک در ۳۶ کیلومتری جنوب غرب سنندج به این عروسک «وه وی چووینه»(vaviâcuwina) گویند و آن عروسک چوبی را در گهواره ای گذاشته و می‌چرخانند. این دختران هنگام چرخاندن عروسک در کوچه‌ها اشعاری را آواز وار و آهنگین و به صورت دسته جمعی می‌خوانند.<ref name="ReferenceA"/><ref name="academia.edu"/>

تمامی طوایفی که در طول تاریخ از آن‌ها به عنوان طوایف کرد نام برده شده نه تنها غیر کرد نبوده‌اند بلکه از ایلات مهاجر کرد بودند همچون کردان فارس، کردان سیستان، کردان ساسون و غیره که اشاره به کردتباری آن‌ها دارد که اکنون نیز در این نواحی سکونت دارند و با یکی از گویش‌های زبان کردی تکلم می‌کنند.

 

 

در همین رابطه «لمبرت» به نقل از ابن بلخی می‌گوید: «کردهای پارس بزرگترین پشتیبان قدرت نظامی و جنگی ساسانیان بودند.

== منابع ==

{{ویکی‌گفتاورد}}{{ویکی‌انبار-رده|Kurdistan}}

{{مناطق کردنشین}}

{{UNPO}}

{{الحاق‌گرایی}}

{{مناطق آسیا}}

* منشأ کرد نوشته فردیناند هنر بیشلر

* جغرافیای استرابون سرزمین‌های تحت کنترل هخامنشیان

* الکورد فی المصادر القدیمیه_جرار درایور

* کرد و کردستان نوشته محمد امین زکی بیگ

 

[[رده:کردستان]]

[[رده:جنبش استقلال کردستان]]