حسام الدین چلپی [[مردم آذربایجانی|آذربایجانی]] و اهل [[ارومیه]] بوده است.
حسام الدین چلپی [[مردم کرد|کُرد]] و اهل [[ارومیه]] بوده است و از این روست که مولانا در مقدمه مثنوی معنوی می‌گوید: اَلاُرْمَویُّ الاَصْلِ الْمُنْتَسَبُ اِلی الشَّیْخِ المُکَرَّمِ بِما قال اَمْسَیْتُ کُردیّاً وَ اَصْبَحْتُ عَرَبیّاً قَدَّسَ اللهُ رُوحَهُ <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقدمه مثنوی معنوی}}</ref> یعنی در اصل از کردهای اهل ارومیه است و از طریق این سخن معروف که «به هنگام خفتن کُرد بودم و بامدادان عرب برخاستم»، نسبتی به شیخ بزرگواری دارد که گوینده ی این سخن است.
W.ریشه BARTHOLD-[B.واژه SPULER]).چلبی "Chelebi"هنوز Encyclopaediaروشن ofنیست Islam.و Editedفرضیه by:ترکی، P.یونانی Bearman,و Th.سریانی Bianquis, C.E.(چلیپا) Bosworth,و E.کردی vanو Donzelیک andزبان W.P.ناشناخته Heinrichs.آنوتولی Brill,برای 2007.آن Brillداده onlienشده edition</ref>است. چلبی در زبان ترکی به معنی بزرگ، آقا و سروراست. در [[زبان کردی]] به معنی خدا و اولیا می‌باشد<ref name="W. BARTHOLD- 2007" />. در [[زبان سریانی]] این واژه از چلیپا (صلیب) برگرفته شده‌است و به مردان مقدس اختصاص دارد<ref name="W. BARTHOLD- 2007" />. . ریشه این واژه در یونانی به معنی «مقام بالا» و «خوش آواز» است<ref name="W. BARTHOLD- 2007" />. این لقب نخستین بار به '''حسام الدین''' نخستین سر سلسله [[طریقه مولویه]] و از خاص‌ترین شاگردان [[مولانا]] و دوست [[بهاء ولد]] فرزند [[مولانا]] تعلق گرفت. از آن پس این نام به بزرگترین فرزند ذکور از نسل [[مولانا]] اختصاص داشت و بعدها به عنوان [[نام فامیل]] این خانواده درآمد.▼
این شیخ که عبارت «امسیتُ کردیاً...» منسوب به اوست را شادروان قزوینی ابن یزدانیار اُرموی درگذشته به سال ۳۳۲ هـ دانسته است (حاشیه‌ی شدّ الازار). برخی چون گولپینارلی احتمال ضعیف‌تری هم داده‌اند که این شخص تاج العارفین ابوالوفای کُردی درگذشته‌ی ۵۰۱ هـ باشد. مشهور است که ابوالوفای کُردی مردی امّی بود. روزی برای آزمودن و شرمنده کردن او از وی خواستند که وعظ کند. او وعظ خود را با جمله‌یی عربی آغاز کرد که «اَمسیتُ کردیّا و اَصبحتُ عربیّاً»... بیفزاییم که این صورت عبارت سابقه دارد و از جمله از قول محمد بن جریر طبری، در حکایت یک شبه آموختن علم عروض، آمده است که: «فامسیتُ غیر عروضی و اصبحتُ عروضیاً». <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=معجم الادبا، چاپ بیروت، ص ۲۴۴۹}}</ref>
ریشه واژه چلبی هنوز روشن نیست و فرضیه ترکی، یونانی و سریانی (چلیپا) و کردی و یک زبان ناشناخته آنوتولی برای آن داده شده‌است<ref name="W. BARTHOLD- 2007">منبع:
▲W. BARTHOLD-[B. SPULER]). "Chelebi" Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill onlien edition</ref>. چلبی در زبان ترکی به معنی بزرگ، آقا و سروراست. در [[زبان کردی]] به معنی خدا و اولیا می‌باشد<ref name="W. BARTHOLD- 2007" />. در [[زبان سریانی]] این واژه از چلیپا (صلیب) برگرفته شده‌است و به مردان مقدس اختصاص دارد<ref name="W. BARTHOLD- 2007" />. . ریشه این واژه در یونانی به معنی «مقام بالا» و «خوش آواز» است<ref name="W. BARTHOLD- 2007" />. این لقب نخستین بار به '''حسام الدین''' نخستین سر سلسله [[طریقه مولویه]] و از خاص‌ترین شاگردان [[مولانا]] و دوست [[بهاء ولد]] فرزند [[مولانا]] تعلق گرفت. از آن پس این نام به بزرگترین فرزند ذکور از نسل [[مولانا]] اختصاص داشت و بعدها به عنوان [[نام فامیل]] این خانواده درآمد.
مقر این طریقه بنا به قولی در شهر [[حلب]] [[سوریه]] بود و این منطقه از سوریه بیشترین مرکز اجتماع [[طریقه مولویه]] بوده‌است.
خاندان چلبی چند ملیتی است و البته نسبتی فامیلی هم با چلبی‌های [[عراق]] که [[عرب]] و [[شیعه]] هستند، دارند و همچنین [[شجره‌نامه|شجره‌نامه‌ای]] دارند که رابطه آن‌ها تا [[بهاءولد]] فرزند [[مولانا]] را نشان می‌دهد.<ref>[http://www.persianv.com/view/003527.php Persianv.com | عکس و گفتگو با نواده مولانا !!<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
