ارس (سرده): تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۱۷:
== مشخصات ==
'''اُرس''' یا '''وُرس''' یا '''سرو کوهی''' که به نام‌های '''بُرس'''، '''هَوَرس'''، '''اَوِرس'''، '''اُرسا'''، '''اَرچا''' و '''اردوج''' نیز خوانده می‌شود، سرده ای بسیار با ارزش و دیرزی از تیره سرو است که در مناطق کوهستانی و بیشتر در ارتفاعات بیش از ۲۵۰۰ متر می‌روید. این سرده که بومی ایران نیز است در دامنه جنوبی رشته کوه‌های البرز، از آذربایجان تا خراسان و به ویژه در شرق کشور (مناطق [[ارس سیستان]] و [[تخت مایان]])و در ارتفاعات به طور
گسترده یافت می‌شود. اُرس بسیار پایدار و سازگار با هر نوع آب و هوا است و برگ‌هایش مانند دیگر گونه‌های سرو به شکل سوزنی می‌باشد. این درخت دارای عمر طولانی بیش از دو هزار سال است و در برابر بیماری‌ها و انگل‌های طبیعی بسیار مقاوم است، چنان‌که آسیب انگل‌ها تنها موجب دیسه مندی این گیاه و تنوع رخ و ریخت تنه و شاخه‌های آن شده‌اند که این خود به زیبایی و جوراجوری اشکال اُرس در گذر میلیون‌ها سال فرگشت انجامیده‌است. پراکندگی این گیاه در سطح کشور ایران دو میلیون هکتار است که بیشتر در البرز تمرکز دارد. اُرس در ایران از جمله درختان حفاظت شده به‌شمار می‌آید که قطع آن ممنوع است. از دیرباز در فرهنگ ایران اُرس و سرو نماد جاودانگی و نامیرایی بوده‌است و به شکل نگارگری ایرانی در سنگ نگاره‌های پیش از اسلام و در شکل نماد ترمه پس از اسلام در گستره هنرهای تجسمی ایران همواره نقش اساسی داشته‌است. گونه ای از دیسه خزنده آن را می‌توان در دامنه‌های شمالی البرز که میزان بارندگی بیشتری دارد همچون ارتفاعات سماموس و ارفه کوه یافت. منطقه [[شهرستانک]] یکی از زیستبوم‌های دیسه درختی اُرس است که شمار فراوانی از آن را اگرچه تُنُک در خود جای داده‌است که از آن میان برخی بسیار کهنسال‌اند. گمان می‌رود در روزگاری نه چندان دور سرتاسر البرز پوشیده از گونه‌های جوراجور اُرس به ویژه گونه درختی بوده‌است که در گذر زمان به خاطر بیش بهره‌برداری از انبوهی آن کاسته شده چنان‌که اکنون تنها نشانه‌هایی از آن پوشش گسترده یافت می‌شود که در برخی نقاط مانند [[هزارمسجد]] یا [[شهرستانک]] و منطقه [[ماز -دلیچایی]] می‌توان بازمانده‌هایی از آن انبوهی گذشته را جُست. در فراسوی البرز در بلندی‌های نواحی کوهستانی [[پارک ملی خبر|پارک ملی خَبر]] جوامعی از ارس‌های تنومند و کهنسال وجود دارند که در سطوح سنگی و پرشیب استقرار یافته‌اند همچنین در ارتفاعات جیرفت کرمان منطقه سربیژن و دلفارد و ارتفاعات حاجی آباد هرمزگان کوه سیرو نیز این گیاه به صورت پراکنده یافت می‌شود. بهره‌برداری از این گیاه در گذشته و اکنون رواج داشته و دارد و موارد بهره‌برداری شامل: به کار بردن چوب بسیار سخت و استوار و مقاوم در برابر موریانه در خانه سازی؛ بهره بردن در مصارف عطرسازی و همچنین عطاری بوده‌است که مورد اخیر هنوز ادامه دارد. گفتنی ست در گذشته از شاخه اُرس در لابلای پارچه‌های پشمی برای گریزاندن حشرات موذی چون [[بید]] استفاده می‌شده‌است.
درخت اُرس به خاطر رشد اندکی که دارد-کمتر از یک میلی‌متر در سال- می‌تواند اگرچه با قطری به ظاهر کم عمری دراز داشته باشد ازینرو در گستره البرز و دیگر نقاط ایران وجود اُرس‌هایی کهنسال تا دست کم ۱۰۰۰ سال معمول است هرچند برخی از این درختان اُرس، مانند درخت اُرس روستای [[ابرسیج]] و اُرس شهر [[دیباج]] قدمتی چند هزار ساله پیدا کرده و به واسطه در معرضِ دید بودن‌شناس می‌شوند. اُرس در رشته کوه زاگرس و رشته کوه‌های مرکزی ایران نیز یافت می‌شود. این درخت در [[ترکی]] آردئچ، آتوش و آردئش و در [[کردی]] ([[کرمانجی]]) مَرخ خوانده می‌شود و اعراب میوه آن را [[ابهل]] نامند.
| |||