ایران بزرگ: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
برچسبها: خنثیسازی حذف حجم زیادی از مطالب منبعدار |
NAWAB AMIR (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
{{ایرانشناسی}}
[[پرونده:Oldiran.jpg|بندانگشتی|350px|حدود ایران قدیم (تا قبل از قاجاریه)]]
[[پرونده:Timeline of Iran map.gif|350px|بندانگشتی|نقشهٔ قلمرو سلسلههای حاکم بر ایران و گسترهٔ حکومتیِ سلسلههای مختلف از دودمان هخامنشیان تا حکومت جمهوری اسلامی. در این نقشه سلسلههایی که بر غالب مناطق ایران مسلط بودهاند، ذکر شدهاند و حکومتهای ملوکطوایفی و محلی ذکر نشدهاند. همچنین، هنگامی که سرزمین کنونی ایران بخشی از مناطق اشغالی خارجیان بوده در این نقشه ثبت نشدهاست؛ بهعنوان مثال، وقتی ایران موقتاً جزو حکومت سلوکیان ، مسلمانان و مغولان بودهاست.]]
[[پرونده:Greater Iran Map - Copy.png|جایگزین=|بندانگشتی|
[[پرونده:
[[پرونده:ZanddynastyTrial .png|بندانگشتی|ایران بزرگ]]
'''ایران بزرگ''' (همچنین '''ایرانزمین''' یا '''
مفهوم ایران بزرگ از جهات گوناگون ریشه در تاریخ چند هزار ساله آن دارد و به دوران نخستین امپراتوری ایرانی که توسط [[اقوام پارس|پارسها]] بنیان گذاشتهشد بازمیگردد. در دوران قاجاریه، ایران بسیاری از سرزمینهای خود را از دست داد از جمله واگذاری بخشهای غربی در ترکیه و عراق امروزی به امپراتوری [[عثمانی]] (۱۵۳۳ میلادی)، واگذاری بخشهای شرقی، [[افغانستان]] امروزی به [[بریتانیا]] طی [[معاهده پاریس]] در سال ١٨۵٧ میلادی و ١٩٠۵ میلادی <ref>[http://books.google.com/books?id=EIY2Qliz5SwC&pg=PA157&lpg=PA157&dq=In+the+case+of+Afghanistan,+much+of+which+was+part+of+Iran+until+the+late+nineteenth+century,&source=bl&ots=topS1GdenR&sig=kZhrsxju0yWFKy-xzp4WWekL0Rc&hl=en&sa=X&ei=SfOJT8_nIsWjiALIs_DhCw&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&q=In%20the%20case%20of%20Afghanistan,%20much%20of%20which%20was%20part%20of%20Iran%20until%20the%20late%20nineteenth%20century,&f=false In the case of Afghanistan, much of which was part of Iran until the late nineteenth century,]</ref> <ref>{{cite book|title=Wars and peace treaties, 1816-1991|author=Erik Goldstein|publisher=Psychology Press|year=۱۹۹۲|pages=۷۲–۷۳|url=http://books.google.com/books?id=_sZpuJhvK_4C&pg=PA72&dq=treaty+of+paris+Afghanistan&hl=en&ei=HeQyTZj1OYKclgew2pnHCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CEEQ6AEwBg#v=onepage&q=treaty%20of%20paris%20Afghanistan&f=false}}</ref> <ref>{{cite book|title=A history of Persia, Volume 2|author=Sir Percy Molesworth Sykes|date=Macmillan and co.|year=۱۹۱۵|pages=۴۶۹|url=http://books.google.com/books?id=lm_UAAAAMAAJ&pg=PA469&dq=Macmahon+arbitration+persia&hl=en&ei=EeUyTdySEcH_lgeDkcGXCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false}}</ref> و واگذاری سرزمینهای قفقاز به روسیه در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی بر طبق [[عهدنامه ترکمانچای|عهدنامه ترکمنچای]] در سال ١٨٢٨ و پس نبرد [[روسیه]] و ایران، استانهای قفقازی برای همیشه به روسیه واگذار شد و مرزهای جدید در طول [[ارس|رودخانه ارس]] شکل گرفت.<ref>{{cite book|title=War and peace in Qajar Persia: implications past and present|author=Roxane Farmanfarmaian|year=۲۰۰۸|publisher=Psychology Press|pages=۴|url=http://books.google.com/books?id=Q_CPdClFR2cC&pg=PA4&dq=Qajar+loss+of+Afghanistan&hl=en&ei=1NYyTeqmNYOclge2g9TdCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCMQ6AEwAA#v=onepage&q=Qajar%20loss%20of%20Afghanistan&f=false}}</ref><ref>{{cite book|title=Pivot of the universe: Nasir al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896|author=Abbas Amanat|publisher=I.B.Tauris|year=۱۹۹۷|pages=۱۶|url=http://books.google.com/books?id=L3qqb8hQWFYC&pg=PA16&dq=Qajar+loss+of+territory+to+Russia&hl=en&ei=ldgyTdv9G8X_lgeP6oiQCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDIQ6AEwAw#v=onepage&q=Qajar%20loss%20of%20territory%20to%20Russia&f=false}}</ref>و بر طبق [[عهدنامه گلستان]] در سال ۱۸۱۳، مناطق [[ارمنستان]]، [[جمهوری آذربایجان]] و شرق [[گرجستان]] که پیشتر بخشی از ایران بودند، به روسیه واگذار شدند.<ref>{{cite book|title=A Collection of Treaties, Engagements, and Sunnuds, Relating to India and Neighbouring Countries: Persia and the Persian Gulf|author=India. Foreign and Political Dept.|year=۱۸۹۲|publisher=G. A. Savielle and P. M. Cranenburgh, Bengal Print. Co|pages=x (10)|url=http://books.google.com/books?id=C7L7CSjut9wC&pg=PR10&dq=treaty+of+gulistan&hl=en&ei=mucyTavNDsSqlAeN-ZTWDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDkQ6AEwAg#v=onepage&q=treaty%20of%20gulistan&f=false}}</ref> در اثر این تجزیه تاریخی کشورها و ملتهای جدیدی تحت نفوذ روسیه و انگلستان شکل گرفتند که اگرچه از طریق زبان یا فرهنگ با ایران پیوستگی داشتند اما جوامع خاص خود را شکل دادند. در سال ۱۹۳۵ در زمان سلطنت رضا شاه پهلوی، نام ایران رسماً در مجامع بینالمللی بهعنوان نام بخش بجا مانده از سرزمین ایران بکار رفت.<ref>{{cite book|title=The Persian puzzle: the conflict between Iran and America|author=Kenneth M. Pollack|year=۲۰۰۵|publisher=Random House, Inc.|pages=۳۸|url=http://books.google.com/books?id=ZmAW881sDEgC&pg=PA38&dq=Persia+changed+name+to+Iran&hl=en&ei=o-oyTcmdDYLGlQfErKWYCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDUQ6AEwAg#v=onepage&q&f=false}}</ref>
سطر ۶۸ ⟵ ۶۶:
بسیاری از تعریفهای «خاورمیانه» —چه در کتابهای مرجع و چه در اصطلاح عامیانه— آن را ناحیهای در جنوب غربی آسیا و دربرگیرندهٔ کشورهای بین ایران و مصر معرفی میکنند. با این که بخش بیشتر کشور مصر (به جز صحرای سینا) در آفریقای شمالی واقع شده ولی آن را جزو «خاور میانه» میدانند. کشورهای شمال آفریقا از قبیل لیبی، تونس و مراکش بر خلاف خاورمیانه، در رسانههای عمومی کشورهای آفریقای شمالی خوانده میشوند.
== عراق(اراک) ==
[[پرونده:NE 565ad.jpg|بندانگشتی|NE 565ad]]
وجه تسمیۀ عراق از واژه اراک آمده که به بخش باختری ایران گفته میشده و بعد ها عرب ها به این منطقه عراق گفتند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Pics pétroliers et évolution des stratégies des pays importateurs et exportateurs de pétrole|نشانی=http://dx.doi.org/10.1787/9789282102534-3-fr|وبگاه=dx.doi.org|تاریخ=2008-10-22|بازبینی=2020-07-04|نام=Kjell|نام خانوادگی=Aleklett}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مک کنزی، دنیل نیل (۱۹۷۱). فرهنگ مختصر پهلوی. لندن: آکسفورد. صص. ۱۰ و ۳۱. شابک ۹۷۸-۱۱۳۸۹۹۱۵۸۳.}}</ref>و هم اکنون استان اراک در ایران به همین معنا نامگذاری شده است.عراق بخشی از امپراتوریهای متعدد ایران بود و از فرهنگ ایرانی تأثیر عمیقی گرفته؛ یکی از پایتختهای ساسانیان به نام تیسفون هم در عراق قرار داشت و هنوز هم برخی شهرها و استانهای عراق همچون الانبار یا بغداد نامهای ایرانی دارند. شهرهای دیگر عراق هم نامهای ایرانی داشتند مانند سورستان -->> کوفه، شهربان-->> مقدادیه، آشب-->> عمادیه.<ref>See: محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، [[انتشارات توس]] 1375. : Mohammadi Malayeri, M. : Del-e Iranshahr, vol. II, Tehran 1375 Hs.</ref>
در [[دوران مدرن]] و [[سلسله صفوی]]، ایران در طول سالهای ۱۵۰۱–۱۵۳۳ و ۱۶۲۲–۱۶۳۸ عراق را در کنترل داشت.
سطر ۷۹ ⟵ ۷۷:
== قفقاز ==
{{اصلی|قفقاز}}قفقاز همواری جزئی از ایران بوده و از نام سکایی که از دسته زبان های شمالی ایرانی میباشد نام قفقاز از نام [[زبان سکایی|سکایی]] kroy-khasis کروی-خاسیس به معنی یخ درخشان، سفید یا برف گرفته شدهاست. در شکل یونانی Kaukasos خوانده میشود.همچنین در تاریخ باستانی طبیعی [[پلینی بزرگ]] (۷۷–۷۹ میلادی)نیز آمده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Pliny the Elder. "Natural History," book six, chap. XVII}}</ref>
و اقوام آن نیز از اقوام اصیل ایرانی به شمار میایند مثل آذری ها ارامنه چچن ها اینگوش ها [[اوستیای جنوبی|ایرون]]<nowiki/>ها لاک ها و لزگ ها که به بازمانده زبان های سکایی گویش میکنند.و آذری ها و شمال داغستان و به جز نوقایی ها همگی به زبان ترکی گویش میکنند اما طبق تحقیقات ژنتیک تُرک نیستند.
== ارمنستان ==
خط ۸۵:
== سرزمینهای آذربایجان ==
پس از عهدنامه گلستان، ایران تمامی خانات جنوب قفقاز، شامل [[خانات باکو]]، خانات شیروان، خانات قره باغ، خانات گنجه، خانات شکی، خانات قبا و بخشی از [[خانات تالش]] را از دست داد. دربند هم به همین شیوه به روسها واگذار شد. این خانات امروز منطقهای را تشکیل میدهند که جمهوری آذربایجان خوانده میشود. پس از عهدنامه ترکمانچای ایران علاوه بر این سرزمینها خانات نخجوان و مغان و همینطور [[ایروان]] را هم به روسها واگذار کرد. این مناطق امروز جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان را تشکیل میدهند. بیشتر این مناطق هنوز هم نامهای ایرانی یا نامهایی برگرفته از زبانهای ایرانی دارند و تُرک نمیباشند.
== گرجستان ==
خط ۱۰۱:
== آسیای مرکزی ==
{{اصلی|آسیای مرکزی}}طبق تحقیقات ژنتیک دانشگاه آکسفورد نشان میدهد که تا 70درصد ازبک هایی که از ناحیه سیهون تا ترکمنستان زندگی میکنند تاجیک های ازبکیزه هستند و مابقی هم درصد بالایی از ژنشان را ژن ایرانی تشکیل میدهد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گفتگو با صفر عبدالله، دانشمند تاجیک، در باره هویت ایرانی و تاجیکی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world/2014/09/140906_ea_safar_abdullah_interview|وبگاه=BBC News فارسی|بازبینی=2020-07-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=|عنوان=http://afghanistan.shafaqna.com/central-asia/item/26805-عوامل-ازبك-شدن-تاجیکان-ازبکستان-در-چیست؟.html?tmpl=component&print=1}}</ref>
== خوارزم ==
خط ۱۳۲:
* ''[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]'', p.443 for ''Persian settlements in southwestern China''</ref> [[تاشکورگان]] همواره با [[کاشغر]]، [[یارکند]]، [[ختن]] و [[تورفان]] بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران بزرگ بهشمار میآید.<ref>"Persian language in Xinjiang" (زبان فارسی در سین کیانگ). Zamir Sa'dollah Zadeh (دکتر ضمیر سعدالله زاده). ''Nameh-i Iran'' (نامه ایران) V.1. Editor: Hamid Yazdan Parast (حمید یزدانپرست). {{شابک|964-423-572-X}} Perry-Castañeda Library collection under DS 266 N336 2005.</ref>
منطقه سین کیانگ پیش از سکونت مهاجرین مغول و اقوام ترک، سرزمینی ایرانی بوده که اقوام و قبایل ایرانی همچون [[سکاها]] و [[سغدها]]، یعنی گویشوران [[زبانهای ایرانی شرقی]] در آن به سر
در اثر افزایش تعداد مهاجرین، جمعیت قبایل [[آریایی]] و ایرانی رو به کاهش گذاشت و کمکم در جمعیت غالب ذوب شدند، در قرن نهم (۸۴۰ میلادی) به علت بروز قحطی و خشکسالی و بحران اجتماعی در فلات مغولستان، تعداد زیادی از مغولها از محل سکونت خود مهاجرت و به سرزمین سین کیانگ وارد شدند که از اختلاط مهاجرین و سایر اقوام ترک با ساکنان بومی (سکاها- آریائیها) نژاد جدیدی به وجود آمد که بعدها به اویغورها معروف شدند.<ref>شناختنامه زبان فارسی، تهیه شده در بنیاد سعدی.</ref>
خط ۱۶۱:
# تجزیهٔ [[فیروزه (ترکمنستان)|قریهٔ فیروزه]] (۱۹۵۴).
# [[استقلال بحرین|تجزیهٔ بحرین ۱۹۷۰]]: در دوره سلطنت [[محمد رضا شاه پهلوی|محمدرضا پهلوی]]، [[بحرین]] که به لحاظ تاریخی بخشی از کشور ایران بود و به طور عملی از دوران [[قاجار]] [[انگلیسیها]] آن را اشغال کرده بودند در ازای پس دادن [[فهرست جزایر ایران|جزایر سهگانه ایران]] ([[حاکمیت ایران بر جزایر سهگانه]]) مستقل شد.<ref>[http://books.google.com/books?ei=kfeJT53EIKapiAKqstG9Cw&id=oim8AAAAIAAJ&dq=bahrain+part+of+Iran&q=Bahrain+could+justifiably+be+claimed+as+an+integral+part+of+Iran+because:+Iran/Persia+had+never+recognised+the+independent+status+of+Bahrain;+the+bulk+of+historical+evidence+pointed+to+continued+Persian+sovereignty+over+Bahrain#search_anchor Bahrain could justifiably be claimed as an integral part of Iran because: Iran/Persia had never recognised the independent status of Bahrain; the bulk of historical evidence pointed to continued Persian sovereignty over Bahrain]</ref> <ref>محسنی، محمدرضا. «پان ترکیسم، ایران و آذربایجان». انتشارات سمرقند، ۱۳۸۹، صص 5-6</ref> همچنین دو [[جزیره زرکوه]] و [[جزیره ابونعیر]] که در مالکیت ایران بود، سال هاست همچنان در اشغال [[امارات]] است.
متاسفانه بیشتر این مناطق در دوران سلسۀ بی کفایت و بد تخمه تُرک قاجار از دست رفته است.
== نقشهها ==
|