مطالعات میان‌رشته‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Soroush90gh (بحث | مشارکت‌ها) Soroush90gh صفحهٔ میان‌رشته‌ای را به میان‌رشته که تغییرمسیر بود منتقل کرد: نام این مقاله در ویکی انگلیسی "Interdisciplinarity" است که یک اسم است و نه... |
Sinagoshvadi (بحث | مشارکت‌ها) تغییرمسیر به میان‌رشته حذف شد برچسب‌ها: تغییرمسیر حذف شد تبدیل تغییرمسیر به مقاله متن دارای ویکی‌متن نامتناظر |
||
خط ۱:
'''میان‌رشته‌ای''' یا '''اندررشته‌ای''' {{به انگلیسی|Interdisciplinary}} اشاره به حوزه‌های نوین در دانش دارد که بیش از یک زمینهٔ محض دانشی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. روش برخورد میان‌رشته‌ای فرصت عبور از مرزهای سنتی رشته‌های گوناگون دانش را با هدف رسیدن به نتیجهٔ مطلوب در یک رشته فراهم می‌سازد. به عبارت دیگر، یک حوزهٔ میان‌رشته‌ای، عبارتست از «[[تلفیق‌گرایی|تلفیق]] دانش، روش و تجارب دو یا چند حوزهٔ علمی و تخصصی برای شناخت و حل یک مسئلهٔ پیچیده یا معضل اجتماعی چندوجهی». در یک فعالیت علمی میان‌رشته‌ای، متخصصان دو یا چند رشته و دارای تخصص علمی در ارتباط با شناخت، حل، یا تحلیل یک پدیده، موضوع یا مسئلهٔ معمولاً پیچیده و واقعی با یکدیگر تعامل و همکاری علمی می‌کنند؛ بنابراین، فعالیت علمی میان‌رشته‌ای زمانی معنا پیدا می‌کند که شناخت و فهم علمی و دقیق پدیده یا مسئله‌ای پیچیده یا ناشناخته که از ظرفیت و دانش یک رشته یا تخصص خارج است، هدف باشد.<ref>خورسندی طاسکوه، علی (۱۳۸۸). «تنوع گونه‌شناختی در آموزش و پژوهش میان‌رشته‌ای». فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۴، صص ۸۳–۵۷. قابل دسترسی در: http://www.isih.ir/?_action=showPDF&article=43&_ob=8c507e723e62d416bf269efc2c31c6d2&fileName=full_text.pdf</ref> حل معضل جدی نیاز به «فیلم» در دوربین‌های عکاسی ـ با توجه به محدودیت‌های ناخوشایندی که علیرغم همهٔ پیشرفتها در زمینه‌های گوناگون به ویژه [[شیمی]] وجود داشت ـ با به کارگیری روش برخورد میان‌رشته‌ای و استفاده از پیشرفت‌های [[الکترونیک|دانش الکترونیک]] و بی‌نیازسازی یکبارهٔ دوربین‌های عکاسی از فیلم، نمونه‌ای از دستاوردهای عملی تلفیق دانش و روش برخورد میان‌رشته‌ای در گشودن دشواری‌ها است.{{سخ}}
دانش‌های میان‌رشته‌ای به تناسب نیازهای جدید و تخصص‌های نوظهور، از مرزهای سنتی میان رشته‌های دانشگاهی یا مکاتب فکری گذر می‌کنند. از این رو، علومی را که با تلفیق چند علم گوناگون ایجاد می‌شوند را [[دانش]]های میان‌رشته‌ای می‌نامند. مثلاً دانش [[نانوفناوری]]، دانش میان‌رشته‌ای [[شیمی]] و [[فیزیک]] به شمار می‌رود. در ایران نیز پژوهشهای میان رشته ای در حال گسترش است و در نظام آموزشی ایران نیز امکان تحصیل در دو رشته برای دانشجویان ممتاز وجود دارد. از جمله پیشگامان پژوهش و آموزش های میان رشته ای در ایران [[علیرضا مشاقی]] است که خود اولین فارغ التحصیل دو رشته ای ایران بوده اند.
== گونه‌ها ==
با رشد و گسترش فعالیت‌های میان‌رشته‌ای، رویکردها و گونه‌های متعدد و مختلفی از آن مطرح شده‌اند. رویکردها و گونه‌های میان‌رشته‌ای، مبین نسبت و نحوه پیوند و تعامل میان دانش، مفاهیم، روش‌ها، تجارب، و ابزارهای مختلف از رشته‌های گوناگون در خصوص موضوع یا مسئله مورد نظر هستند که نوع همکاری و مشارکت، و شیوه‌های مواجهه با موضوعات و مسائل پیچیده را به [[کنشگری|کنشگران]] فعالیت‌های میان‌رشته‌ای نشان می‌دهند. اگرچه پاره‌ای از رویکردها و گونه‌های میان‌رشته‌ای مأنوس‌تر و پرکاربردترند و در ادبیات مربوط به این حوزه نیز، از تجارب مفید، خصلت‌ها و ویژگی‌های مشخص و بارزتری برخوردارند، ولی در ساختارهای سازمانی آموزش و نهادهای تولید علم و عرضه دانش کاربرد تعدادی از آن‌ها کمتر عمومیت یافته‌است. مهم‌ترین گونه‌ها عبارتند از: میان‌رشتگی، چندرشتگی، تکثررشتگی، فرارشتگی، و پسا-رشتگی.<ref>خورسندی طاسکوه، علی (۱۳۸۷). «گفتمان میان‌رشته‌ای دانش: مبانی نظری، [[گونه‌شناسی]]، و خط مشی‌هایی برای عمل در آموزش عالی». تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی؛ همچنین: درزی، قاسم (۱۳۹۲). «گونه‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای در قرآن کریم»، مجله مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۲۰ قابل دسترس در: http://www.isih.ir/?_action=articleInfo&article=146&vol=32</ref> در این گونه‌ها می‌توان طیفی را ترسیم کرد که بر اساس میزان تحقق ترکیب و تلفیق میان‌رشته‌ها است. این طیف از چندرشته‌ای آغاز و به فرارشته‌ای ختم می‌شود. بر این اساس با طیف مقابل مواجه خواهیم بود: چندرشته‌ای، میان‌رشته‌ای و فرارشته‌ای.<ref>درزی، قاسم (۱۳۹۲). «گونه‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای در قرآن کریم»، مجله مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۲۰ قابل دسترس در: http://www.isih.ir/?_action=articleInfo&article=146&vol=32</ref>
== موانع فعالیت‌های میان‌رشته‌ای ==
جهت‌گیری‌های میان‌رشته‌ای در مطالعات علمی در آینده دیگر نه یک انتخاب، که یک اجبار و الزام خواهد بود<ref>[[محمود مهرمحمدی|مهرمحمدی، محمود]] (۱۳۸۸). «ملاحظات اساسی در باب [[سیاست‌گذاری عمومی|سیاست‌گذاری]] توسعه علوم میان‌رشته‌ای در آموزش عالی از منظر فرایند تکوین». فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۳، صص ۱۸–۱. قابل دسترسی در:http://www.isih.ir/?_action=articleInfo&article=17</ref>؛ باوجود این، نباید اینگونه تصور شود که میان‌رشتگی و فعالیت‌های میان‌رشته‌ای در همه موقعیت‌ها و برای همه مسائل و موضوعات کارایی دارد. پس از چند دهه زیست نهادی و تجربه سازمانی، واکنش‌ها و مقاومت‌های پراکنده، اما جدی، در برابر میان‌رشتگی و فعالیت‌های میان‌رشته‌ای وجود دارد. افزون بر این واکنش‌ها و مقاومت‌ها، «فعالیت‌های میان‌رشته‌ای در عمل و فرایند کار نیز با پیچیدگی‌ها و چالش‌های خاصی مواجه هستند که عمدتاً، سازمانی و روشی هستند و نتایج و اهداف مد نظر را با ابهاماتی مواجه می‌کنند. از این رو، میان‌رشتگی در عمل، مستلزم دانش فنی، آگاهی‌های روشی و از همه مهم‌تر، رعایت دقایق و ظرافت‌های معرفتی و موقعیتی است. به طور کلی، مهم‌ترین موانع و چالش‌های فعالیت‌های میان‌رشته‌ای در قالب سه مانع اصلی، یعنی «سازمانی»، «حرفه‌ای» و «فرهنگی ـ اجتماعی» قابل طبقه‌بندی و توصیف است.<ref>خورسندی طاسکوه، علی (۱۳۸۸). «میان‌رشتگی و مسائل آن در آموزش عالی». فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره ۲، صص ۱۰۱–۸۵. قابل دسترسی در: http://www.isih.ir/?_action=articleInfo&article=5</ref>
== نشریات میان‌رشته‌ای ==
نشریات میان‌رشته‌ای به انتشار پژوهش‌ها و معرفی فعالیت‌های (اثر، تولید، اختراع و غیره) صورت گرفته در این حوزه می‌پردازند و یکی از مهم‌ترین رسانه‌ها در انعکاس اهمیت و ارزش مطالعات میان‌رشته‌ای و شناساندن نمونه‌های عینی آن محسوب می‌شوند.
== ضرورت انتشار نشریه مطالعات میان‌رشته‌ای هنر ==
گسترش حیطه‌های [[هنر]] و ظهور گرایش‌ها و [[رسانه]]های جدید در آن، موجب پیدایش زمینه‌های تخصصی بسیاری شده‌است. اما عدم ارتباط بین این زمینه‌ها، فقدان دیدگاهی جامع را به همراه داشته‌است. از این رو، امروزه [[هنرمند]]ان به کار و فعالیت در چند رشته مختلف، تمایل بیشتری دارند؛ همچنین گرایش آن‌ها به فعالیت‌های گروهی، در خلق آثاری که در جمعی متشکل از افرادی با تخصص‌های مختلف شکل گرفته‌است، بیش از گذشته است. شاید بتوان یکی از دلایل چنین رویکردهایی را اهمیت چشم‌اندازهای گوناگونی دانست که چند رشتهٔ مختلف به موضوعی واحد دارند و امکان از بین بردن فاصله و فضای خالی بین رشته‌ها و تخصص‌ها را میسر می‌سازند. بنابر این، با توسعهٔ فعالیت‌ها و مطالعات میان‌رشته‌ای هنر، لزوم انتشار نشریه‌ای تخصصی که به این مهم بپردازد، در کشور ما ضروری است. نشریه‌ای که می‌تواند به صورت فصلنامه یا دوفصلنامه تدوین شود و در آن، [[کار هنری|آثار]] و [[پژوهش]]های هنری که با نگاهی بین‌رشته‌ای، میان‌رشته‌ای، چندرشته‌ای و پیوندرشته‌ای صورت پذیرفته‌اند، منتشر گردد.<ref>[[مهدی حق‌شناس|حق‌شناس، مهدی]] (۱۳۹۲). «ضرورت توجه به مطالعات و فعالیت‌های میان‌رشته‌ای هنر در ایران». تهران: دانشگاه هنر، هفته ملی پژوهش و فناوری.</ref>
== نشریات میان‌رشته‌ای در ایران ==
* [http://www.isih.ir مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی (فصلنامه علمی-پژوهشی)]
* [http://mediastudy.ihcs.ac.ir مطالعات میان‌رشته‌ای در رسانه و فرهنگ (دوفصلنامه علمی-پژوهشی)]
* [https://web.archive.org/web/20161101224919/http://journal.quran.ir/ پژوهشهای میان‌رشته‌ای قرآن کریم (دوفصلنامه تخصصی)]
* [http://www.translationstudiesportal.org/ar/news/entry/itsq مطالعات میان‌رشته‌ای ترجمه (فصلنامه)]
* [https://web.archive.org/web/20190721044143/http://mobinmag.ir/ فرهنگ مبین (ماهنامه اختصاصی مطالعات میان‌رشته‌ای حوزه علوم انسانی)]
== منابع ==
{{پانویس}}
* [//en.wikipedia.org/w/index.php?title=Interdisciplinarity&oldid=374561249 Interdisciplinarity]، مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، بازدید در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۰.</small>
[[رده:آکادمی]]
[[رده:آگاهی و دانش]]
[[رده:پیشه‌ها]]
[[رده:حوزه‌های دانشگاهی میان‌رشته‌ای]]
[[رده:علوم]]
[[رده:علوم تربیتی]]
[[رده:علوم میان‌رشته‌ای]]
[[رده:هنر]]
| |||