ویکی‌پدیا

سوسن (سرده): تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
{{جعبه آرایه زیستی
{{taxobox
| nameنام = سوسن
|imageتصویر = [[File:Lilium candidum 1.jpg|thumb|سوسن سفید|alt=Lilium candidum 1.jpg]]
|عنوان تصویر = [[سوسن سفید]]
|image_caption =
|regnumفرمانرو = [[Plantaeگیاه]]ان
|زیرفرمانرو رتبه‌بندی‌نشده = [[آوندداران]]
|phylum = [[گیاهان گلدار]]
|دسته رتبه‌بندی‌نشده = [[گیاهان گلدار]]
|unranked_divisio = [[Anthophyta]]
|unranked_classisرده رتبه‌بندی‌نشده = [[تک‌لپه‌ای‌ها]]
|ordoراسته = [[سوسن‌سانان]]
|familiaتیره = [[سوسنیان]]
|زیرتیره = [[سوسن‌واران]]
|subfamilia = [[لیلی‌اوئیده]]
|سرده = '''''سوسن'''''
|genus_authorityوضع‌کننده سرده = [[کارل لینه|L.]]
|گونه شاخص = [[سوسن سفید]]
|subdivision_ranks = Species
|مترادف‌ها =
|subdivision = See text
*Lirium'' Scop., nom. illeg''.
|}}
*Martagon'' Wolf''
*Martagon'' (Rchb.) Opiz, nom. illeg''.
*Nomocharis'' Franch''.
}}
'''سوسن''' {{نام علمی|Lilium}} نام سرده‌ای از گیاهان زینتی، پایا(چندساله)، پیازدار و بومی نیم کره شمالی است. تاکنون در حدود ۱۰۰ گونه از این گیاه در جهان شناسایی و شمار زیادی گونه جدید تولید و پرورش داده شده است که به ۶۰ دسته تقسیم می‌شوند.
سوسن از مشهورترین و رایج‌ترین گیاهان زینتی است که به‌سبب گل‌های زیبایش پرورش داده می‌شود. [[سوسن سفید|سوسن آزاد]] یا سوسن سفید از معروف‌ترین گونه‌های این گیاه است. نوعی از این گل به نام [[سوسن چلچراغ]] {{نام علمی|Lilium ledebourii}} تنها در استان‌های [[استان اردبیل|اردبیل]] و (روستای داماش بخش عمارلو)‌ [[گیلان]] در ایران و منطقه لنکران [[جمهوری آذربایجان]] می‌روید.
 
'''سوسن''' {{نام علمی|Lilium}} نام سَرده‌ای از گیاهان زینتی، پایا(چندساله)، پیازدار و بومی نیم کره شمالی است. تاکنون در حدود 100 گونه از این گیاه در جهان شناسایی و شمار زیادی گونه جدید تولید و پرورش داده شده است که به ۶۰ دسته تقسیم می‌شوند.
سوسن از مشهورترین و رایج‌ترین گیاهان زینتی است که به‌سبب گلهای زیبایش پرورش داده می‌شود. [[سوسن سفید|سوسن آزاد]] یا سوسن سفید از معروف‌ترین گونه‌های این گیاه است. نوعی از این گل به نام [[سوسن چلچراغ]] {{نام علمی|Lilium ledebourii}} تنها در استان‌های [[استان اردبیل|اردبیل]] و (روستای داماش بخش عمارلو)‌ [[گیلان]] در ایران و منطقه لنکران [[جمهوری آذربایجان]] می‌روید.
 
<br />
 
== ویژگی‌ها ==
 
==== مشخصات ظاهری ====
بلندی ساقه سوسن بسته به گونه، از ۳۰ سانتی‌متر تا ۳ متر است. پیاز این گیاه از برگهایبرگ‌های فَلسی شکلِ نزدیک به رنگ زرد پوشیده شده است که اندوخته‌ی غذایی دارند. شکل برگهابرگ‌ها در گونه‌های متفاوت بیضی و نیزه‌ای و رنگشان سبز است. در بعضی از گونه‌ها، گلهاگل‌ها شیپوری، زنگوله‌ای، فنجانی یا قیف‌مانند هستند و  پهنای آن‌ها از ۲.۵۲٫۵ تا ۲۵ سانتی‌متر است. رنگ گلهاگل‌ها نیز بسته به گونه گیاه متفاوت است. گلهاگل‌ها در تابستان شکوفا می‌شوند و بیشتر آن‌ها معطر هستند.
 
==== زیستگاه ====
بیشتر گونه‌های سوسن بومی اقلیم معتدل نیم‌کره‌ی شمالی هستند؛ با این وجود برخی گونه‌ها در مناطق [[مناطق نیمه‌گرمسیری|نیمه‌گرمسیری]] هم دیده‌ می‌شوند.<ref>دانشنامه رشد http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=تیره+زنبق&SSOReturnPage=Check&Rand=0</ref>
 
==== شرایط رشد ====
گیاه سوسن را با کاشت پیازهای کوچکی که از پیاز اصلی جوانه می‌زنند و یا با کاشت بذر تکثیر می‌کنند. این گیاه در خاکهایخاک‌های عمیق و شنی با زهکش مناسب و دور از باد و آفتاب شدید به خوبی رشد می کندمی‌کند. گرده‌های گل سوسن در بعضی افراد حساسیت شدید ایجاد می کنند،می‌کنند، به‌همین سبب برخی باغبانهاباغبان‌ها پس از باز شدن گلها،گل‌ها، پرچمهایپرچم‌های آن‌ها را می چینند.
 
== کاربرد‌ها ==
  از روغن معطر برخی گونه‌های سوسن، مانند سوسن سفید در صنعت عطرسازی استفاده می شودمی‌شود. پرورش این‌گونه در جنوب فرانسه رایج است.
 
  در برخی کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن، تایوان و چین پیاز برخی گونه‌های سوسن مصرف خوراکی دارد.
[[پرونده:Yurine_donburi.JPG|بندانگشتی|[[دون‌بوری]]، یک غذای ژاپنی که با پیاز سوسن طبخ می‌شود.]]
<br />
== گل سوسن، نمادی در مسیحیت ==
گل سوسن، [[نماد]]<nowiki/>ی در کلیساهای [[کلیسای کاتولیک|کاتولیک]] است. در یک تعبیر این گل، سمبلی از باکرگی بودن [[مریم|مریم مقدس]]، مادر [[عیسی]]، دارد. سفیدی و زیبایی این گل نشان از طهارت و پاکی مریم مقدس است.<ref name="owlcation.com">{{یادکرد وب|نویسنده=Del Rosario|کد زبان=English|تاریخ=5 June 2018|وبگاه=|نشانی=https://owlcation.com/humanities/catholic-symbols|عنوان=List of Catholic Symbols and Meanings}}</ref> گل سوسن همچنان نمادی از [[تثلیث مقدس|تثلیث]] است. تثلیث شامل سه وجود یعنی پدر، پسر و [[روح‌القدس|روح القدس]] است. گره‌ای که به دور گل سوسن است هم نمادی از مریم تعبیر می‌شود که این سه را به هم متصل کرده‌است و نشانه اینشانه‌ای است که به دنیا آورنده [[پسر خدا]] (عیسی مسیح) است.<ref name="owlcation.com"/>
 
<br />
 
== گونه‌ها ==
{| class="wikitable sortable collapsible collapsed"
! تصویر!! نام فارسی !! نام علمی!! توضیحات
|-
|[[پرونده:LiliumLii akkusianum 01aHab Tuerkei Akkus 07 07 distichum93.jpg|120px]]|| ||''[[Lilium distichum]]akkusianum''||
|-
|[[پرونده:Lil albanicum 1aEB Griechenland Katarapass 14 06 00.jpg|120px]]|| ||''Lilium albanicum''||
|-
|[[پرونده:Lilium amabile.jpg|120px]]|| ||''Lilium amabile''||
|-
| || ||''Lilium amoenum''||
|-
| || ||''Lilium anhuiense''||
|-
| || ||''Lilium arboricola''||
|-
| || ||''Lilium armenum''||
|-
| || ||''Lilium auratum''||
|-
| || ||''Lilium bakerianum''||
|-
| || ||''Lilium bolanderi''||
|-
| || ||''Lilium bosniacum''||
|-
| || ||''Lilium brevistylum''||
|-
|[[پرونده:Lilium brownii.jpg|120px]]|| ||''Lilium brownii''||
|-
| || ||''Lilium bulbiferum''||
|-
|[[پرونده:Lilium callosum.jpg|120px]]|| ||''Lilium callosum''||
|-
|[[پرونده:CanadaLily.jpg|120px]]|| ||''Lilium canadense''||Canada Lily or Meadow Lily''
|-
|[[پرونده:Lilium candidum 1.jpg|120px]]||سوسن سفید||''Lilium candidum''|| Madonna lily
|-
|[[پرونده:Lilium carniolicum.jpg|120px]]|| ||''Lilium carniolicum''||
|-
| || ||''Lilium catesbaei''||
|-
|[[پرونده:Lilium cernuum.jpg|120px]]|| ||''Lilium cernuum''||
|-
|[[پرونده:Lil chalcedonicum 01EB Griechenland Hrisomiglia 17 07 01.jpg|120px]]|| ||''Lilium chalcedonicum''
|-
|[[پرونده:Lilium ciliatum (2).jpg|120px]]|| ||''Lilium ciliatum''||
|-
|[[پرونده:Lilium columbianum.jpg|120px]]|| ||''Lilium columbianum''|| Columbia Lily or Tiger Lily
|-
|[[پرونده:Lilium concolor.jpg|120px]]|| ||''Lilium concolor''|| Morning Star Lily
|-
|[[پرونده:Lilium davidii 5.jpg|120px]]|| ||''Lilium davidii''||
|-
| || ||''Lilium debile''||
|-
|[[پرونده:Lilium distichum.jpg|120px]]|| ||''Lilium distichum''||
|-
|[[پرونده:Lilium duchartrei.jpg|120px]]|| ||''Lilium duchartrei''||
|}
 
 
{| class="wikitable"
|-
|[[پرونده:Hanson's Lily Lilium hansonii Flowers 1842px.jpg|120px]]||''[[Lilium hansonii]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil martagon var cattaniae 01Infl Griechenland Rhodopen 16 07 01.jpg|120px]]||''[[سوسن سرخ]]''|| Martagon or Turk's cap lily
|-
|[[پرونده:Lilium medeoloides 220708.JPG|120px]]||''[[Lilium medeoloides]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium tsingtauense.jpg|120px]]||''[[Lilium tsingtauense]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium debile (Drawing).jpg|120px]]||''[[Lilium debile]]''|| var. of [[Lilium medeoloides|L. medeoloides]]
|
|}
 
{| class="wikitable"
|-
|[[پرونده:Lilium bolanderi.jpg|120px]]||''[[سوسن بولاندر]]''|| Bolander's Lily
|-
|[[پرونده:Lilium columbianum.jpg|120px]]||''[[Lilium columbianum]]''|| Columbia Lily or Tiger Lily
|-
|[[پرونده:Lilium humboldtii ssp ocellatum.jpg|120px]]||''[[Lilium humboldtii]]''|| Humboldt's lily
|-
|[[پرونده:Lilium kelloggii.jpg|120px]]||''[[Lilium kelloggii]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium rubescens edit.jpg|120px]]||''[[Lilium rubescens]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium washingtonianum 3.jpg|120px]]||''[[Lilium washingtonianum]]''|| Washington Lily, Shasta Lily, or Mt. Hood Lily
|-
|[[پرونده:Lilium kelleyanum.jpg|120px]]||''[[Lilium kelleyanum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium maritimum 2.jpg|120px]]||''[[Lilium maritimum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium occidentale.jpg|120px]]||''[[Lilium occidentale]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium pardalinum.jpg|120px]]||''[[Lilium pardalinum]]''|| Panther or Leopard lily
|-
|[[پرونده:Lilium parryi.jpg|120px]]||''[[Lilium parryi]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium parvum 2.jpg|120px]]||''[[Lilium parvum]]''|| Sierra tiger lily or Alpine lily
|-
|[[پرونده:CanadaLily.jpg|120px]]||''[[Lilium canadense]]''|| Canada Lily or Meadow Lily
|-
|[[پرونده:LiliumPuberulum.png|120px]]||'' [[Lilium humboldtii|Lilium puberulum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium grayi 2.jpg|120px]]||''[[Lilium grayi]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium iridollae.jpg|120px]]||''[[Lilium iridollae]]''
|
|-
|[[پرونده:Tiger-lily.JPG|120px]]||''[[Lilium michiganense]]''|| Michigan Lily
سطر ۱۱۲ ⟵ ۱۵۲:
|-
|[[پرونده:L.pyrophilum3r.JPG|120px]]||''[[Lilium pyrophilum]]''|| Sandhills Lily<ref>Normal 0 false false false EN-GB X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4 http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=242101744</ref>
|
|-
|[[پرونده:LiliumSuperbum1.jpg|120px]]||''[[Lilium superbum]]''|| Swamp lily or American tiger lily
|-
|[[پرونده:Lilium catesbaei1LEPPYONE.jpg|120px]]||''[[Lilium catesbaei]]''
|
|-
|[[پرونده:Wild Lily Blooming along Dog Lake Trail at Kootenay National Park.jpg|120px]]||''[[Lilium philadelphicum]]''|| Wood lily, Philadelphia lily or prairie lily
|}
 
{| class="wikitable"
|[[پرونده:Lilium bulbiferum mg-k.jpg|120px]]||''[[سوسن نارنجی]]''|| Orange Lily or Fire Lily
|-
|[[پرونده:Lilium candidum 1.jpg|120px]]||''[[سوسن مدونا]]''|| Madonna lily
|-
|[[پرونده:Lil chalcedonicum 01EB Griechenland Hrisomiglia 17 07 01.jpg|120px]]||''[[Lilium chalcedonicum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil kesselringianum 01Hab Tuerkei Ardahan Savsat 04 07 94.jpg|120px]]||''[[Lilium kesselringianum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium ledebourii 2.jpg|120px]]||[[سوسن چلچراغ]] ''[[سوسن چلچراغ]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium szovitsianum (Flower).jpg|120px]]||'' [[Lilium monadelphum|Lilium szovitsianum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium monadelphum.JPG|120px]]||''[[Lilium monadelphum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium pyrenaicum.jpg|120px]]||''[[Lilium pyrenaicum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil rhodopeum 01Infl Griechenland Rhodopen Livaditis 12 06 00.jpg|120px]]||''[[Lilium rhodopeum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lii akkusianum 01aHab Tuerkei Akkus 07 07 93.jpg|120px]]||''[[Lilium akkusianum]]''
|
|-
| ||''[[سوسن بوسنیایی]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium carniolicum.jpg|120px]]||''[[Lilium carniolicum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium ciliatum (2).jpg|120px]]||''[[Lilium ciliatum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium pomponium.jpg|120px]]||''[[Lilium pomponium]]''|| Turban lily
|-
|[[پرونده:Lil carniolicum subsp ponticum 01EB Tuerkei Ikizdere 02 07 93.jpg|120px]]||''[[Lilium ponticum]]''
|
|-
|[[پرونده:LiliumJankaeBulgaria1.jpg|120px]]||''[[Lilium jankae]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil albanicum 1aEB Griechenland Katarapass 14 06 00.jpg|120px]]||''[[Lilium albanicum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium polyphyllum.jpg|120px]]||''[[Lilium polyphyllum]]''
|
|}
 
{| class="wikitable"
|-
|[[پرونده:LiliumAuratumVVirginaleBluete2Rework.jpg|120px]]||''[[سوسن کوهی]]''|| Golden rayed lily of Japan, or Goldband lily
|
|-
|[[پرونده:Lilium auratum var. platyphyllum.jpg|120px]]||'' [[سوسن کوهی|Lilium platyphyllum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium brownii.jpg|120px]]||''[[Lilium brownii]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium japonicum.jpg|120px]]||''[[Lilium japonicum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium nobilissimum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium rubellum.jpg|120px]]||''[[Lilium rubellum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium speciosum.jpg|120px]]||''[[Lilium speciosum]]''|| Japanese lily
|}
 
{| class="wikitable"
|-
|[[پرونده:Lilium davidii 5.jpg|120px]]||''[[Lilium davidii]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium duchartrei.jpg|120px]]||''[[Lilium duchartrei]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium henryi Inflorescence BotGardBln0806b.jpg|120px]]||''[[Lilium henryi]]''|| Tiger Lily or Henry's lily
سطر ۲۱۳ ⟵ ۲۰۷:
|-
|[[پرونده:leichtlinii.jpg|120px]]||''[[Lilium leichtlinii]]''
|
|-
| ||''[[Lilium papilliferum]]''
|
|-
|[[پرونده:LiliumRosthorniiFlora.jpg|120px]]||''[[Lilium rosthornii]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium amabile.jpg|120px]]||''[[Lilium amabile]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium callosum.jpg|120px]]||''[[Lilium callosum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium cernuum.jpg|120px]]||''[[Lilium cernuum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium concolor.jpg|120px]]||''[[Lilium concolor]]''|| Morning Star Lily
|-
|[[پرونده:Lilium fargesii.jpg|120px]]||''[[Lilium fargesii]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium pumilum (Flower) 1.JPG|120px]]||''[[Lilium pumilum]]''|| Coral Lily, Low Lily, or Siberian Lily
|-
| ||''[[Lilium xanthellum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium amoenum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium bakerianum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium henrici]]''
|
|-
| ||''[[Lilium lijiangense]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil lophophorum 01aHab China Yunnan Big Snow Pass 19 06 01.jpg|120px]]||''[[Lilium lophophorum]]''
|
|-
|[[پرونده:Siroi Lily.jpg|120px]]||''[[Lilium mackliniae]]''|| Siroi Lily
|-
|[[پرونده:Lilium nanum.JPG|120px]]||''[[Lilium nanum]]'' Photo by Karl Kristensen<ref>{{cite web|url=http://www.kalle-k.dk |title=Velkommen til |publisher=Kalle-k.dk |date= |accessdate=2011-12-05}}</ref>
|
|-
|[[پرونده:Lilium nepalense (flower).jpg|120px]]||''[[Lilium nepalense]]''
|
|-
| ||''[[Lilium oxypetalum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium paradoxum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium primulinum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium sempervivoideum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium sherriffiae]]''
|
|-
| ||''[[Lilium souliei]]''
|
|-
| ||''[[Lilium stewartianum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium taliense]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium wardii.jpg|120px]]||''[[Lilium wardii]]''
|
|-
| ||''[[سوسن آربوریکولا]]''
|
|-
| ||''[[Lilium anhuiense]]''
|
|-
| ||''[[Lilium brevistylum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil habaense 01aEB China Yunnan Gang Ho Ba 25 06 01.jpg|120px]]||''[[Lilium habaense]]''
|
|-
| ||''[[Lilium huidongense]]''
|
|-
| ||''[[Lilium jinfushanense]]''
|
|-
| ||''[[Lilium matangense]]''
|
|-
| ||''[[Lilium pinifolium]]''
|
|-
| ||''[[Lilium saccatum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium tianschanicum]]''
|
|-
|[[پرونده:Poilanei.jpg|120px]]||[[Lilium poilanei]]
|
|-
| ||''[[Lilium floridum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium medogense]]''
|
|}
 
{| class="wikitable"
|-
|[[پرونده:Lilium leucanthum var. centifolium.jpg|120px]]||''[[Lilium leucanthum]]''
|
|-
| ||''[[Lilium puerense]]''
|
|-
|[[پرونده:Lil regale 01Infl China Sichuan Wolong 18 06 04.jpg|120px]]||''[[Lilium regale]]''
|
|-
|[[پرونده:LiliumSargentiae.jpg|120px]]||''[[Lilium sargentiae]]''
|
|-
|[[پرونده:Liliumsulphureumflower2.jpg|120px]]||''[[Lilium sulphureum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium formosanum.jpg|120px]]||''[[Lilium formosanum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium longiflorum (Easter Lily).JPG|120px]]||''[[لیلیوم لانگیفلوروم]]''|| Easter Lily
|-
|[[پرونده:LiliumPhillipinenseFlora6.jpg|120px]]||''[[Lilium philippinense]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium wallichianum.jpg|120px]]||''[[Lilium wallichianum]]''
|
|-
|[[پرونده:Lilium wenshanense.jpg|120px]]||''[[Lilium wenshanense]]''
|
|}
 
{| class="wikitable"
|-
سطر ۳۶۸ ⟵ ۲۹۸:
|[[پرونده:Lilium maculatum flower.jpg|120px]]||''[[Lilium maculatum]]''
|}
 
== نگارخانه ==
{{وسط‌چین}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/سوسن_(سرده)»