ویکی‌پدیا

مقیاس زمانی زمین‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار/گسترش
خط ۲۳:
== جدول مقیاس زمانی زمین‌شناسی ==
{{ترجمه}}
( این مقاله نیاز به ریز بینی های زیادی برای زبان فارسی دارد)جدول زیر خلاصه رویدادهای مهم در طول [[تاریخ زمین‌شناختی زمین]] است و ویژگی‌های دوره‌های زمانی در مقیاس زمین‌شناسی را تشریح می‌کند. در این جدول، دوره‌های زمانی جدیدتر در بالا و دوره‌های قدیمی‌تر در پایین قرار گرفته‌اند.
{| class="wikitable collapsible" style="clear:both;margin:0; font-size:95%"
|-
خط ۳۳:
! [[عصر (زمین‌شناسی)|عصر]]
! رویدادهای مهم
! آغاز {{سخ}}(میلیون سال پیش)
|-
|rowspan="102" style="background:#ffffff"| n/aپساپرکامبرین{{Efn|Referencesاصطلاح toبزرگ‌ابردوران theپساپرکامبرین "Post-Cambrianپذیرفته Supereon"نشده areو notغیر universallyرسمی accepted, and therefore must be considered unofficialاست.}}
|rowspan="102" style="background:{{Period color|Phanerozoic}}"| [[پیدازیستی]]
|rowspan="24" style="background:{{Period color|Cenozoic}}"| [[نوزیستی]]{{Efn|Historically, the [[نوزیستی]] has been divided up into the [[کواترنری]] and [[ترشیاری]] sub-eras, as well as the [[نئوژن]] and [[پالئوژن]] periods. The 2009 version of the ICS time chart<ref name="cenozoic-division">{{cite web |url=http://www.stratigraphy.org/upload/ISChart2009.pdf |title=Archived copy |accessdate=2009-12-23 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091229003212/http://www.stratigraphy.org/upload/ISChart2009.pdf |archivedate=29 December 2009 |df=dmy-all}}</ref> recognizes a slightly extended Quaternary as well as the Paleogene and a truncated Neogene, the Tertiary having been demoted to informal status.}}
|rowspan="7" style="background:{{Period color|Quaternary}}"| [[کواترنری]]
|rowspan="3" style="background:{{Period color|Holocene}}"| [[هولوسن]]
|style="background:{{Period color|Meghalayan}}"|[[Meghalayanمگالاین]]
|[[4.2 kiloyear event|رویداد ۴.۲ هزار ساله]],، [[عصر یخبندان کوچک]],، increasingافزایش [[انقلاب صنعتی|صنعتی‌شدن]] و [[Carbon dioxide in the Earth's atmosphere|CO<sub>2</sub>کربن دی‌اکسید در جو زمین]].
|style="background:{{Period color|Meghalayan}}#fcf0f2"| {{Period start|meghalayan}}<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Northgrippian}}"| [[Northgrippianنورث‌گریپین]]
|[[رویداد ۸۲۰۰ ساله]],، [[Holocene climatic optimum|بهینه اقلیمی هولوسن]]. [[عصر برنز]].
|style="background:{{Period color|Northgrippian}}#fcf0e8"| {{Period start|northgrippian}}<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Greenlandian}}"| [[Greenlandianگرینلندین]]
|Currentآغاز دوره [[میان‌یخچالی]] beginsکنونی. افت [[سطح آب‌های آزاد]] floodingبه ofدلیل [[داگرلند]] andو [[سوندالند]]. تشکیل [[صحرای بزرگ آفریقا]] desert forms. [[انقلاب نوسنگی]].
|style="background:{{Period color|Greenlandian}}#fcf0de"| {{Period start|greenlandian}}<sup>*</sup>
|-
|rowspan="4" style="background:{{Period color|Pleistocene}}"| [[پلیستوسن]]
|style="background:{{Period color|Upper Pleistocene}}"| [[پلیستوسن پسین]] ''('تارانتین')''
|دوره [[Eemianمیان‌یخچالی]] [[میان‌یخچالیEemian|ایمین]],، پایان [[آخرین عصر یخبندان]], ending withبا [[یانگر درایاس]]. [[نظریه فوران آتشفشان توبا]]. [[رویداد انقراض کواترنری]].
|style="background:{{Period color|upper Pleistocene}}"| {{Period start|Late pleistocene}}
|-
|style="background:{{Period color|Middle Pleistocene}}"| [[پلیستوسن میانه]] ''('ایونین'، 'چیبانین')''
|High[[دوره amplitudeیخچالی]] [[100,000-year problem|100۱۰۰ kaهزار ساله]] [[دورهبا یخچالی]]شدت بالا. Rise ofظهور [[انسان خردمند]].
|style="background:{{Period color|Middle Pleistocene}}"| {{Period start|middle pleistocene}}
|-
|style="background:{{Period color|Calabrian}}"| [[پلیستوسن پیشین]] ''('کالابرین')''
|Furtherسردشدن coolingبیشتر ofآب theو climateهوا. Spread ofگسترش [[انسان راست‌قامت]].
|style="background:{{Period color|Calabrian}}"| {{Period start|calabrian}}<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Gelasian}}"| [[گلاسین]]
|Start ofآغاز [[یخبندان کواترنری]]s. Rise of theظهور [[Pleistocene megafauna|مگافونای پلیستوسن]] andو [[انسان ماهر]].
|style="background:{{Period color|Gelasian}}"| {{Period start|gelasian}}<sup>*</sup>
|-
خط ۷۲:
|rowspan="2" style="background:{{Period color|Pliocene}}"| [[پلیوسن]]
|style="background:{{Period color|Piacenzian}}"| [[پیاسنزین]]
|گسترش [[یخسار گرینلند]] develops.<ref>{{cite journal |doi=10.1016/j.epsl.2005.06.020 |title=Final closure of Panama and the onset of northern hemisphere glaciation |journal=Earth and Planetary Science Letters |volume=237 |issue=1–2 |pages=33–44 |year=2005 |last1=Bartoli |first1=G |last2=Sarnthein |first2=M |last3=Weinelt |first3=M |last4=Erlenkeuser |first4=H |last5=Garbe-Schönberg |first5=D |last6=Lea |first6=D.W |bibcode=2005E&PSL.237...33B}}</ref>گسترش [[جنوبی‌کپی]] common inدر Eastشرق Africaآفریقا.<ref name="Tyson">{{cite web | title=NOVA, Aliens from Earth: Who's who in human evolution | last=Tyson | first=Peter |date=October 2009 | publisher=PBS | accessdate=2009-10-08 | url=https://www.pbs.org/wgbh/nova/hobbit/tree-nf.html}}</ref>
|style="background:{{Period color|Piacenzian}}"| {{Period start|piacenzian}}<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Zanclean}}"| [[زانکلین]]
|[[Zanclean flood|سیل زانکلین]]ing of theدر [[حوضه مدیترانه]]. Coolingسردشدن آب و climateهوا. [[آردی‌کپی]] inدر Africaآفریقا.<ref name="Tyson"/>
|style="background:{{Period color|Zanclean}}"| {{Period start|zanclean}}<sup>*</sup>
|-
|rowspan="6" style="background:{{Period color|Miocene}}"| [[میوسن]]
|style="background:{{Period color|Messinian}}"| [[مسینین]]
|rowspan="2" |[[بحران شوری مسینین]] withبا hypersalineدریاچه‌های lakesزیاده‌شود in emptyدر [[حوضه مدیترانه|حوضه خالی مدیترانه]]. [[Greenhouse and Icehouse Earth|Moderateاقلیم Icehouseمیانه climateیخی]], punctuatedناشی byاز [[عصر یخ‌بندان]]s andو re-establishmentثبیت ofدوباره [[یخسار جنوبگان خاوری]]; Gradualگسترش separation ofتدریجی [[Chimpanzee–human last common ancestor|humanنیاکان andانسان chimpanzeeو ancestorsشامپانزه]]. [[ساحل‌مردم چادی]] در آفریقا.
|style="background:{{Period color|Messinian}}"| {{Period start|messinian}}<sup>*</sup>
|-
خط ۸۸:
|-
|style="background:{{Period color|Serravallian}}"| [[سراوالین]]
|rowspan="2" |Warmerآب duringو [[Middleهوای Mioceneگرم‌تر Climateدر Optimum[[ائوسن]].<ref>https://digitalcommons.bryant.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1010&context=honors_science</ref> Extinctionsانقراض inدر [[Middle Miocene disruption|میوسن میانی]].
|style="background:{{Period color|Serravallian}}"| {{Period start|serravallian}}<sup>*</sup>
|-
خط ۹۵:
|-
|style="background:{{Period color|Burdigalian}}"| [[بوردیگالین]]
|rowspan="2" |[[کوه‌زایی]] inدر [[نیم‌کره شمالی]]. Start ofآغاز [[Kaikoura Orogeny|کوه‌زایی کایکورا]] formingو شکل‌گیری [[آلپ جنوبی]] در نیوزیلند. Widespreadکاهش forestsقابل‌توجه slowlyکربن دی‌اکسید از ۶۵۰ ppmv به حدود ۱۰۰ ppmv بر اثر گسترش جنگل‌ها و فرایند [[فتوسنتز]] massiveطول amountsمیوسن. of[[پستانداران]] CO<sub>2</sub>,جدید graduallyو loweringخانواده‌های theپرندگان levelقابل ofتشخیص atmosphericشدند. CO<sub>2</sub>تنوع from[[اسبیان]] 650و ppmv[[ماستودون]]. downوجود to[[گندمیان]] aroundدر 100همه ppmvنقاط. duringاجداد [[کپی (جانور)|کپی]]‌ها theشامل Mioceneانسان‌ها.
|style="background:{{Period color|Burdigalian}}"| {{Period start|burdigalian}}
|-
خط ۱۸۰:
|rowspan="3" style="background:{{Period color|Late Jurassic}}"| [[ژوراسیک پسین]]
|style="background:{{Period color|Tithonian}}"| [[تیتونین]]
|rowspan="11"| [[بازدانگان]]s (especially [[مخروطیان]]s, [[Bennettitales]] and [[cycadسرخس نخلی]]s) and [[سرخس (گیاه)]]s common. Many types of [[دایناسور]]s, such as [[خزنده‌پایان]]s, [[گوشت‌خزندگان]]s, and [[پوشیده‌خزنده‌سانان]]s. Mammals common but small. First birds and [[پولک‌داران]]. [[ماهی‌خزنده‌سانان]]s and [[نزدیک‌سوسمارسانان]]s diverse. [[دوکفه‌ای‌ها]]s, [[شاخ‌قوچی]]s and [[Belemnoidea|belemnites]] abundant. [[توتیای دریایی]]s very common, along with [[زنبق دریایی]]s, starfish, [[اسفنج دریایی]], and [[Terebratulida|terebratulid]] and [[Rhynchonellida|rhynchonellid]] [[بازوپایان]]s. Breakup of [[پانگه‌آ]] into [[گوندوانا]] and [[لوراسیا]]. [[Nevadan orogeny]] in North America. [[Rangitata Orogeny|Rangitata]] and [[کوه‌زایی سیمرین]] taper off. Atmospheric CO<sub>2</sub> levels 3&ndash;4 times the present day levels (1200&ndash;1500 ppmv, compared to today's 400 ppmv).
|style="background:{{Period color|Tithonian}}"| {{Period start|tithonian}} ±&nbsp;0.9
|-
خط ۲۴۳:
|rowspan="48" style="background:{{Period color|Paleozoic}}"| [[دیرینه‌زیستی]]
|rowspan="9" style="background:{{Period color|Permian}}"| [[پرمین]]
|rowspan="2" style="background:{{Period color|Lopingian}}"| [[Lopingianلوپینگین]]
|style="background:{{Period color|Changhsingian}}"| [[چانگسینگین]]
|rowspan="9"| [[خشکی]]es unite into [[ابرقاره]] [[پانگه‌آ]], creating the [[رشته‌کوه آپالاش]]s. End of Permo-Carboniferous glaciation. [[هم‌کمانان]] [[خزندگان]]s ([[پلیکوسور]]s and [[ددکمانان]]s) become plentiful, while [[پیراخزندگان]]s and [[بریده‌مهرگان]] [[دوزیستان]]s remain common. In the mid-Permian, [[زغال‌سنگ]]-age flora are replaced by [[میوه کاج]]-bearing [[بازدانگان]]s (the first true [[پیدازادان]]) and by the first true [[خزه]]es. [[قاب‌بالان]] and [[مگس]] evolve. Marine life flourishes in warm shallow reefs; [[Productida|productid]] and [[Spiriferida|spiriferid]] brachiopods, bivalves, [[روزن‌داران]]s, and [[راست‌شاخچه‌سانان]]s all abundant. [[رویداد انقراض پرمین-تریاس]] occurs 251 [[سال]]: 95% of life on Earth becomes extinct, including all [[تریلوبیت]]s, [[سنگ‌نگاشته (جانور)]]s, and [[غنچه‌های دریایی]]s. [[Ouachita Orogeny|Ouachita]] and [[Innuitian orogeny|Innuitian orogenies]] in North America. [[کوه‌زایی اورالی]] in Europe/Asia tapers off. [[رشته‌کوه آلتای]] orogeny in Asia. [[Hunter-Bowen Orogeny]] on [[استرالیا (قاره)]] begins (c. 260&ndash;225 [[سال]]), forming the [[MacDonnell Ranges]].
خط ۳۰۳:
|rowspan="2" style="background:{{Period color|Late Devonian}}"| [[دوونین]]
|style="background:{{Period color|Famennian}}"| [[فامنین (زمین‌شناسی)|فامنین]]
|rowspan="7"| First [[Lycopodiopsida|clubmossلیکوپودیوپسیدا]]es, [[رده دم‌اسبی]]s and [[سرخس (گیاه)]]s appear, as do the first [[بذر]]-bearing plants ([[progymnosperm]]s), first trees (the progymnosperm ''[[Archaeopterisباستان‌سرخس]]''), and first (wingless) [[حشره]]s. [[Strophomenida|Strophomenid]] and [[Atrypida|atrypid]] [[بازوپایان]]s, [[مرجان شیپوری]] and [[مرجان تخته‌ای]] corals, and [[زنبق دریایی]]s are all abundant in the oceans. [[شاخ‌قوچی گوشه‌دار]] [[شاخ‌قوچی]] are plentiful, while squid-like [[نیام‌داران]] arise. Trilobites and armoured agnaths decline, while jawed fishes ([[تخته‌پوستان]]s, [[گوشتی‌بالگان]] and [[ماهیان استخوانی]] fish, and early [[غضروف‌ماهیان]]) rule the seas. First [[دوزیستان]]s still aquatic. "Old Red Continent" of [[Euramericaلوراسیا]]. Beginning of [[Acadian Orogeny]] for [[کوه‌های اطلس]] of North Africa, and [[رشته‌کوه آپالاش]] of North America, also the [[Antler Orogeny|Antler]], [[کوه‌زایی واریسکی]], and [[Mayor Island/Tuhua|Tuhua Orogeny]] in New Zealand.
|style="background:{{Period color|Famennian}}"| {{Period start|famennian}} ±&nbsp;1.6<sup>*</sup>
|-
خط ۳۱۳:
|style="background:{{Period color|Givetian}}"| {{Period start|givetian}} ±&nbsp;0.8<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Eifelian}}"| [[Eifelianایفلین]]
|style="background:{{Period color|Eifelian}}"| {{Period start|eifelian}} ±&nbsp;1.2<sup>*</sup>
|-
|rowspan="3" style="background:{{Period color|Early Devonian}}"| [[دوونین]]
|style="background:{{Period color|Emsian}}"| [[Emsianامسین (زمین‌شناسی)]]
|style="background:{{Period color|Emsian}}"| {{Period start|emsian}} ±&nbsp;2.6<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Pragian}}"| [[Pragianپراگین]]
|style="background:{{Period color|Pragian}}"| {{Period start|pragian}} ±&nbsp;2.8<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Lochkovian}}"| [[Lochkovianلاخکووین]]
|style="background:{{Period color|Lochkovian}}"| {{Period start|lochkovian}} ±&nbsp;3.2<sup>*</sup>
|-
|rowspan="8" style="background:{{Period color|Silurian}}"| [[سیلورین]]
|colspan="2" style="background:{{Period color|Pridoli}}"| [[Pridoliدور epoch|Pridoliپریدولی]]
|rowspan="8"| First [[آوندداران]]s (the [[rhyniophytes]] and their relatives), first [[هزارپائیان]]s and [[بندپهلو]]s on land. First [[آرواره‌داران]]es, as well as many [[صدف‌پوستان]] [[بی‌آروارگان]], populate the seas. [[کژدم‌های دریایی]] reach large size. [[مرجان تخته‌ای]] and [[مرجان شیپوری]] corals, [[بازوپایان]]s (''Pentamerida'', [[Rhynchonellida]], etc.), and [[زنبق دریایی]]s all abundant. [[تریلوبیت]]s and [[نرم‌تنان]]s diverse; [[سنگ‌نگاشته (جانور)]]s not as varied. Beginning of [[کوه‌زایی کالدونین]] for hills in England, Ireland, Wales, Scotland, and the [[رشته‌کوه اسکاندیناوی]]. Also continued into Devonian period as the [[Acadian Orogeny]], above. [[Taconic Orogeny]] tapers off. [[Lachlan Orogeny]] on [[استرالیا (قاره)]] tapers off.
|style="background:{{Period color|Pridoli}}"| {{Period start|pridoli}} ±&nbsp;2.3<sup>*</sup>
|-
|rowspan="2" style="background:{{Period color|Ludlow}}"| [[Ludlowدور epoch|Ludlowلودلاو]]
|style="background:{{Period color|Ludfordian}}"| [[Ludfordianلودفوردین]]
|style="background:{{Period color|Ludfordian}}"| {{Period start|ludfordian}} ±&nbsp;0.9<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Gorstian}}"| [[Gorstianگورستین]]
|style="background:{{Period color|Gorstian}}"| {{Period start|gorstian}} ±&nbsp;0.5<sup>*</sup>
|-
|rowspan="2" style="background:{{Period color|Wenlock}}"| [[ونلاک (سیلورین)|ونلاک]]
|style="background:{{Period color|Homerian}}"| [[Homerianهومرین]]
|style="background:{{Period color|Homerian}}"| {{Period start|homerian}} ±&nbsp;0.7<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Sheinwoodian}}"| [[Sheinwoodianشینوودین]]
|style="background:{{Period color|Sheinwoodian}}"| {{Period start|sheinwoodian}} ±&nbsp;0.8<sup>*</sup>
|-
|rowspan="3" style="background:{{Period color|Llandovery}}"| [[Llandoveryدور epoch|Llandoveryلاندووری]]
|style="background:{{Period color|Telychian}}"| [[Telychianتلیچین]]
|style="background:{{Period color|Telychian}}"| {{Period start|telychian}} ±&nbsp;1.1<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Aeronian}}"| [[Aeronianآئرونین]]
|style="background:{{Period color|Aeronian}}"| {{Period start|aeronian}} ±&nbsp;1.2<sup>*</sup>
|-
|style="background:{{Period color|Rhuddanian}}"| [[Rhuddanianرودانین (زمین‌شناسی)]]
|style="background:{{Period color|Rhuddanian}}"| {{Period start|rhuddanian}} ±&nbsp;1.5<sup>*</sup>
|-
خط ۳۸۴:
|rowspan="3" style="background:{{Period color|Furongian}}"| [[فورونجین]]
|style="background:{{Period color|Stage 10}}"| [[اشکوب ۱۰ کامبرین]]
|rowspan="10"| Major diversification of life in the [[انفجار کامبرین]]. Numerous fossils; most modern [[جانوران]] [[شاخه (زیست‌شناسی)|شاخه]] appear. First [[طنابداران]]s appear, along with a number of extinct, problematic phyla. Reef-building [[کهن‌جامان]] abundant; then vanish. [[تریلوبیت]]s, [[نرینه‌ای‌تباران]] worms, [[اسفنج دریایی]], inarticulate [[بازوپایان]]s (unhinged lampshells), and numerous other animals. [[Anomalocaridناجورمیگویان]]s are giant predators, while many Ediacaran fauna die out. [[پروکاریوت]]s, [[آغازیان]]s (e.g., [[روزن‌داران]]s), [[قارچ]] and [[جلبک]] continue to present day. [[گوندوانا]] emerges. [[Petermann Orogeny]] on the [[استرالیا (قاره)]] tapers off (550&ndash;535 [[سال]]). Ross Orogeny in Antarctica. [[Adelaide Geosyncline|Adelaide Geosyncline (Delamerian Orogeny)]], majority of orogenic activity from 514&ndash;500 [[سال]]. [[Lachlan Orogeny]] on [[استرالیا (قاره)]], c. 540&ndash;440 [[سال]]. [[جو زمین]] CO<sub>2</sub> content roughly 15 times present-day ([[هولوسن]]) levels (6000 ppmv compared to today's 400 ppmv)
|style="background:{{Period color|Stage 10}}"| ~489.5
|-
خط ۴۲۱:
|rowspan="3" style="background:{{Period color|Neoproterozoic}}"| [[پیشین‌زیستی نو]]{{Efn|name="Precambrian-Time"}}
|style="background:{{Period color|Ediacaran}}"| [[ادیاکاران]]
|colspan="3"| Good [[سنگواره]]s of the first [[جانوران]]s. [[Ediacaran biota]] flourish worldwide in seas. Simple [[فسیل شاخص]]s of possible worm-like ''[[Trichophycus pedum|Trichophycus]]'', etc. First [[اسفنج دریایی]]s and [[تریلوبیت]]s. Enigmatic forms include many soft-jellied creatures shaped like bags, disks, or quilts (like ''[[Dickinsoniaدیکینسونیا]]''). [[Taconic Orogeny]] in North America. [[Aravalliمحدوده Rangeآراوالی]] [[کوه‌زایی]] in [[شبه‌قاره هند]]. Beginning of [[Petermann Orogeny]] on [[استرالیا (قاره)]]. Beardmore Orogeny in Antarctica, 633&ndash;620 [[سال]].
|style="background:{{Period color|Ediacaran}}"| ~{{Period start|ediacaran}}<sup>*</sup>
|-
خط ۴۵۱:
|-
|style="background:{{Period color|Orosirian}}"| [[اوروسیرین]]
|colspan="3"| The [[جو زمین]] becomes [[اکسیژن]]ic. [[دهانه وردفرت]] and [[Sudburyحوضه Basinسادبری]] asteroid impacts. Much [[کوه‌زایی]]. [[Penokean orogeny|Penokean]] and [[Trans-Hudsonian Orogeny|Trans-Hudsonian Orogenies]] in North America. Early Ruker Orogeny in Antarctica, 2,000–1,700 [[سال]]. Glenburgh Orogeny, [[Gascoyne Complex|Glenburgh Terrane]], [[استرالیا (قاره)]] [[circa|c.]] 2,005–1,920 [[سال]]. Kimban Orogeny, [[Gawler craton]] in Australian continent begins.
|style="background:{{Period color|Orosirian}}"| {{Period start|orosirian}}{{Efn|name="absolute-age"}}
|-
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/مقیاس_زمانی_زمین‌شناسی»