{{legend|#696969|[[نیروهای محور]] (مناطق اشغالشده و کلونیهای ایجاد شده، شامل [[فرانسه ویشی]])}}
{{legend|#c8ccd1|کشورهایی که اعلام بیطرفی کردند}}]]
'''جنگ جهانی دومدوم،''' دومین [[جنگ جهانی]] بوداست که از سال ۱۹۳۹ آغاز و تا سال ۱۹۴۵ ادامهپایان یافت. بیشتر [[فهرست کشورهای مستقل در ۲۰۱۰|کشورهای جهان]] از جمله [[قدرت بزرگ جهانی|قدرتهای بزرگ]] در این جنگ شرکت کردندکرده و کمکم در قالب دو [[اتحاد نظامی]] در برابر هم قرار گرفتند:
دسته دستهٔی نخست، [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]] و دستهٔدسته ی دوم [[نیروهای محور]] (متحدین) نام داشتند. این دو اتحاد نظامی یک [[جنگ تمامعیار]] به راه انداختند که در اثر آن بیشافزون ازبر ۱۰۰ میلیون تن ازو بیش از ۳۰ کشور جهان را درگیر شدندخود کرد. بیشتر شرکت کنندگان در این جنگ، تمام قدرت اقتصادی، صنعتی و تواناییهای علمی شان را در جهت پشتیبانی نظامی بسیج کردند تا جایی که مرز هزینه از نیروی نظامی و غیرنظامی نامشخص بود. برآوردتلفات کشتههایانسانی در جنگ جهانی دوم میانبین [[کشتهشدگان70 جنگتا جهانی85 دوم|۷۰میلیون تانفر ۸۵برآورد میلیون]]می انسان استشود که آناین جنگ را به مرگ آورترین نبرد در [[تاریخ جهان|تاریخ]] زندگی [[انسان]] تبدیل میکند. بیشتر [[کشتار|کشتهها]] ازرا غیرنظامیان اتحاد جماهیر [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]] و، [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|چین]] بودتشکیل می دهند. همچنین کشتههای ناشی از [[نسلکشی]] [[هولوکاست]]، [[بمباران استراتژیک در جنگ جهانی دوم|بمباران استراتژیک]] و، درگذشتگان در اثر [[گرسنگی شدید]] و [[بیماری]] و دست آخر کشته شدگان در اثر [[جنگافزار هستهای]] در آمار خسارت انسانی جنگ جهانی دوم شمردهنیز میشوندبه و…شمار می آیند.{{sfn|Gilbert|2001|p=291}}<ref>{{cite book |title=War, Violence, and Population: Making the Body Count |author=James A. Tyner |page=49 |year= 2009 |publisher=The Guilford Press |isbn=978-1-60623-038-1}}</ref>{{sfn|Sommerville|2008|loc=p. 5 (2011 ed.)}}<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|publisher=BBC – Tyne| title= Roots – Non-Jewish Holocaust Victims: The 5,000,000 others|website=www.bbc.co.uk|accessdate=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019071935/http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=19 October 2017|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref><!-- These references need distinction, as it is extremely unlikely all four support that specific list of occurrences as stated, as implied by their concatenation at the end of the passage. -->
[[امپراتوری ژاپن|پادشاهی ژاپن]] که بر آن بود که فرمانروایی آسیا و [[اقیانوس آرام]] را در دست بگیرد، تا سال ۱۹۳۷ در [[جنگ دوم چین و ژاپن|جنگ با چین]] بود.{{sfn|Barrett|Shyu|2001|p=6}}{{efn|با اینکه از ۱۹۳۷ دشمنیهای آشکاری میان ژاپن و چین وجود داشت اما هیچیک به صورت رسمی نسبت به دیگری اعلام جنگ نکرده بود تا اینکه رویداد پرل هاربر در
۱۹۴۱ اتفاق افتاد.<ref>{{cite journal |url=http://ibiblio.org/pha/policy/1941/411209b.html |work=Contemporary China |volume=1 |issue=15 |date=15 December 1941 |title=China's Declaration of War Against Japan, Also Against Germany and Italy |journal= |access-date=۲۵ ژوئیه ۲۰۱۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20180325210216/http://ibiblio.org/pha/policy/1941/411209b.html |archive-date=۲۵ مارس ۲۰۱۸ |dead-url=no}}</ref>}} در نتیجه هیچکدام بر دیگری [[اعلان جنگ]] نکرد. عموماً آغاز جنگ جهانی دوم را از ۱ سپتامبر<ref>{{citation |last=Axelrod |first=Alan |year=2007 |title=Encyclopedia of World War II |volume=1 |publisher=Infobase Publishing |page=659 |isbn=978-0-8160-6022-1}}</ref> ۱۹۳۹ و با [[تهاجم به لهستان|یورش]] [[آلمان نازی]] به [[جمهوری دوم لهستان]] میدانند که در نتیجهٔ آن [[جمهوری سوم فرانسه|فرانسه]] و [[بریتانیا]] هم به آلمان اعلاماعلان جنگ کردنددادند. از اواخر ۱۹۳۹ تا آغاز ۱۹۴۱ در زنجیره ای از [[لشکرکشی]]ها و معاهدات سه جانبه، آلمان توانست بربه بخش زیادی از [[اروپا]] چیره شود و محور اتحاد را با [[ایتالیای فاشیستی (۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳)|ایتالیا]] و ژاپن تشکیل دهد. آلمان و شوروی در جریان [[پیمان مولوتوف–ریبنتروپ]] در اوت ۱۹۳۹ بخشهایی از همسایههای اروپایی، [[تهاجم نظامی شوروی به لهستان|لهستان]]، [[جنگ زمستان|فنلاند]]، رومانی و [[اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک|کشورهای حوزهٔ بالتیک]] را میان خود تقسیم کردند. پس از تشکیل گروههای آماده در [[نبرد صحرای غربی|آفریقای شمالی]] و شرقی و همچنین سقوط [[نبرد فرانسه|فرانسه]] در اواسط ۱۹۴۰ عملاً جنگ میان نیروهای محور اروپا و [[امپراتوری بریتانیا]] صورت میگرفتگرفت. [[بلیتس]] و [[نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|نبرد آتلانتیک]] در همین دوران رویرخ داد. در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ نیروهای محورمحور، [[عملیات بارباروسا|یورش سنگینی به شوروی]] بردند و یکی از بزرگترین نبردهای زمینی تاریخ بشر را ایجاد کردند. این [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی]] باعث به دام انداختن نیروهای محور شد و بیش از همه [[ارتش آلمان نازی]] را درگیر [[جنگ فرسایشی]] کرد. در دسامبر ۱۹۴۱ ژاپن طی یک [[حمله به پرل هاربر|یورش ناگهانی]] به آمریکا کرد که باعث شد آمریکااین کشور بی درنگ به ژاپن اعلام جنگ کند که با حمایت بریتانیا همراه شد. پس از آن نیروهای محور اروپا نیز با اتحاد ژاپن به آمریکا اعلام جنگ کردند. دستآوردهای ژاپن در یورش به آمریکا باعث ایجاد این احساس در آسیا شد که آسیا از تسلط غرب خارج شدهاست. از این رو بسیاری از ارتشهای شکست خورده با آنها همراهی کردند.
پیشروی نیروهای محور پس از شکست ژاپن در [[نبرد میدوی]] متوقف شد و پس از آن بود که آلمان و ایتالیا در [[نبرد دوم العلمین|نبردی در آفریقای شمالی]] و پس از آن در [[نبرد استالینگراد|استالینگراد]] در [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] شکست خوردند. ریشهٔریشه ی این شکستها به سال ۱۹۴۳ و مجموعه ای از شکستهای آلمان در جبههٔجبهه ی شرقی، [[تهاجم متفقین به سیسیل]] و پیروزیهای متفقین در جبههٔ اقیانوس آرام برمی گردد. مجموعهٔمجموعه ی این رویدادها باعث شد تا ابتکار عمل از دست نیروهای محور خارج شود و آنها را مجبور کرد تا در همهٔهمه ی جبههها تنها پاسخگو به راهبردهای طرف مقابل باشند. در ۱۹۴۴ متفقین به فرانسهٔ اشغالی توسط آلمانیها [[پیادهسازی در نرماندی|یورش برد]] در حالی که همزمان شوروی نیز قلمروهای ازدست رفتهٔ خود را پس گرفت. در بازهٔ ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵ ژاپن مجبور شد در بسیاری سرزمینهای اصلی آسیایی، مرکز و جنوب چین و [[نبرد برمه|برمه]] عقبنشینی کند و متفقین هم توانستند [[نیروی دریایی امپراتوری ژاپن|نیروی دریایی ژاپن]] را عقب برانند و جزایر کلیدی غرب اقیانوس آرام را بدست بگیرند.
جنگ در اروپا با [[تهاجم متفقین غربی آلمان|تهاجم متفقین غربی]] و اتحاد جماهیر شوروی به آلمان به پایان رسید. نتیجهٔ جنگ [[نبرد برلین|اشغال برلین]] توسط نیروهای شوروی، [[مرگ آدولف هیتلر|خودکشی آدولف هیتلر]] و شکست آلمان در [[روز پیروزی در اروپا|۸ مه ۱۹۴۵]] شد. پس از [[اعلان پوتسدام]] از سوی متفقین در ۲۶ ژوئیه ۱۹۴۵ و سرباززدنسرباز زدن ژاپن از نتیجهٔ جنگ، آمریکا در ۶ و ۹ اوت به ترتیب شهرهای [[هیروشیما]] و [[ناگاساکی (بندر)|بندر ناگاساکی]] را [[بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی|بمباران کرد]]. با وجود [[عملیات سقوط|عملیات طراحی شدهٔ یورش به ژاپن]] و بمباران اتمی ژاپن، شوروی به ژاپن اعلام جنگ کرد و [[تهاجم نظامی شوروی به منچوری]] صورت گرفت. پس از اعلام تسلیم ژاپن در ۱۵ اوت ۱۹۴۵ پیروزی متفقین در آسیا نهایی شد. پس از آن دادگاههایی برای بررسی خسارتها و [[جنایات جنگی]] [[دادگاه نورنبرگ|وارده از سوی آلمانیها]] و [[جنایات جنگی ژاپن|ژاپنیها]] صورت گرفت.
جنگ جهانی دوم، ساختار اجتماعی و نظام قدرت در جهان را دگرگون کرد و پس از آن [[سازمان ملل متحد]] برای جلوگیری از رویدادهای مشابه تشکیل شد و [[قدرت بزرگ جهانی|قدرتهای پیروز]] شامل چین، فرانسه، اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا و آمریکا [[اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل|عضو دائم]] [[شورای امنیت سازمان ملل متحد]] شدند.<ref name="The UN Security Council">{{Citation|title=The UN Security Council|url=http://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|accessdate=15 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620101548/http://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|archive-date=20 June 2012|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref> نزدیک به نیم قرن، آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی با یکدیگر در [[جنگ سرد]] بودند. در جریان تلاش اروپا برای جبران خسارات و آسیبهای جنگ جهانی دوم، تأثیر قدرتهای اروپایی در جهان کم شد و کشورهای مستعمرهٔمستعمره ی آفریقایی و آسیایی از سلطهٔسلطه ی اروپا خارج شدند. همچنین کشورهای اروپایی تلاش کردند تا هویت سیاسی واحدی به خود ببخشند و از دشمنیهای پیش از جنگ بکاهند.<ref>{{cite web|title=From War to Peace: A European Tale|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2012/eu-lecture_en.html|publisher=Nobel Lecture by the European Union|accessdate=4 January 2014|author=Herman Van Rompuy, President of the European Council|author2=José Manuel Durão Barroso, President of the European Commission|date=10 December 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140104020723/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2012/eu-lecture_en.html|archive-date=4 January 2014|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>