ویکی‌پدیا

عملیات پنجه عقاب: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز اصلاح کلمات
خط ۲۶:
در پی ناکامی دولت [[ایالات متحده آمریکا]] در اعمال فشار سیاسی و اقتصادی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در تهران که توسط گروهی به نام [[دانشجویان پیرو خط امام]] گروگان گرفته شده بودند، [[جیمی کارتر]]، [[رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا|رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده]]، دستور انجام عملیات آزادسازی را صادر کرد.
 
طی این عملیات ۶ هواپیما و ۸ بالگرد آمریکایی برای آزادی ۵۳ گروگان در تهران وارد حریم هوایی ایران می‌شوند، در حین این عملیات ۳ بالگرد دچار نقص فنی شده و در نهایت عملیات با کشته شدن ۸ نفر بعلتبه علت وقوع طوفان شن در منطقه طبس و برخورد یک [[لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس|هواپیمای سی-۱۳۰]] و یک [[سیکورسکی سی‌اچ-۵۳ سی استالیون|بالگرد سی‌اچ-۵۳]] با یکدیگر کشته می‌شوند و ۵ بالگرد هم روی زمین باقی می‌ماند و بقیه نیروها با ۵ هواپیما خود را به [[یواس‌اس نیمیتز|ناو هواپیمابر نیمیتز]] می‌رسانند و عملیات به‌طور کامل شکست می‌خورد.<ref name="گاهشمار اشغال سفارت آمریکا؛ از خروج شاه تا آزادی گروگان‌ها">{{یادکرد وب|نویسنده =مزروعی، حنیف |نشانی = https://www.bbc.com/persian/iran-50264640 |عنوان =گاهشمار اشغال سفارت آمریکا؛ از خروج شاه تا آزادی گروگان‌ها | ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ =۱۳ آبان ۱۳۹۸ |تاریخ بازدید =۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۹}}</ref>
 
در ایران پس از شکست عملیات نیروهای آمریکایی، گروگان‌های آمریکایی به مکان‌هامکان‌های مختلفی برده شدند تا امکان انجام عملیات‌هایی از این دست در آینده دشوارتر شود. تنها چند روز بعد از عملیات پنجه عقاب، نیروی هوایی ایران تجهیزات به جا مانده آمریکایی را مورد هدف قرار داد که در طی آن فرمانده وقت سپاه یزد که در محل حضور داشت کشته شد. این حوادث باعث افزایش سوء ظن به فرماندهان نیروهای هوایی و ستاد ارتش شد و هر دو در کمتر از دو ماه بعد از سمت‌های خود برکنار شدند. در ایالات متحده [[جیمی کارتر]] به دنبال شکست در حل بحران گروگان‌گیری، در [[انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا (۱۹۸۰)|انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۸۰]] از رقیب خود رونالد ریگان شکست خورد. سرانجام گروگان‌های آمریکایی تنها دقایقی بعد از سوگند ریاست جمهوری ریگان آزاد شدند.<ref name="گروگان های آمریکایی، یادآوری روزهای اسارت">{{یادکرد وب|نویسنده =کلباسی، بهمن |نشانی =https://www.bbc.com/persian/iran/2009/11/091103_wmj-bk-hostages |عنوان =گروگان های آمریکایی، یادآوری روزهای اسارت | ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ =۱۳ آبان ۱۳۸۸ |تاریخ بازدید =۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۹}}</ref>
 
==طرح عملیات==
[[File:RH-53Ds on elevator of USS Nimitz (CVN-68) off Iran 1980.JPEG|بندانگشتی|280px|چپ|یک جفت [[سیکورسکی سی‌اچ-۵۳ سی استالیون|بالگرد سیکورسکی سی‌اچ-۵۳ سی استالیون]] بر عرشهٔ [[یواس‌اس نیمیتز|ناو هواپیمابر نیمیتز]] در آغاز عملیات. در مجموع ۸ بالگرد سی‌اچ‌-۵۳ در عملیات حضور داشتند.]]
فرماندهی مشترک عملیات بر عهده سپهبد جیمز بی. واوت بود که به وادی قنا در مصر فرستاده شد و مستقیم به رییس جمهور ایالات متحده گزارش می‌داد. سرهنگ جیمز اچ. کایل از نیروی هوایی برای حمل و نقل هوایی و سرهنگ چارلز آلوین بکویت از [[نیروی دلتا|دلتا فورس]] برای نیرو‌های زمینی به ژنرال واوت گزارش می‌داندمی‌دادند. <ref name="Waugh, Jr">{{cite web|last1=Waugh, Jr|first1=William L.|title=The Structure of Decision-Making in the Iranian Hostage Rescue Attempt and its Implications for Conflict Management|url=https://journals.lib.unb.ca/index.php/JCS/article/viewFile/14890/15959|website=The Centre for Digital Scholarship Journals}}</ref>
 
گروهی شبه‌نظامی متعلق به [[مرکز فعالیت‌های ویژه|مرکز فعالیت‌های ویژهٔ سازمان سی‌آی‌اِی]] توسط افسر ارتش ریچارد جی. میدو در تهران هدایت می‌شد، دو مأموریت داشت: کسب اطلاعات درباره گروگان‌ها و محوطه سفارت و انتقال نیروهای دلتا از نزدیکی شهر گرمسار (صحرای ۲) به محوطه‌ای نزدیک به سفارت ایالات متحده در تهران.<ref name="Spies">{{cite book|last1=Guerrier|first1=Steven W.|last2=Hastedt|first2=Glenn P.|title=Spies, Wiretaps, and Secret Operations [2 volumes]: An Encyclopedia of American Espionage|date=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1851098071|url=https://books.google.com/?id=91FyAJDjAvQC&pg=PA261&dq=information+about+the+hostages+and+the+embassy+grounds,+Richard+J.+Meadows#v=onepage&q=information%20about%20the%20hostages%20and%20the%20embassy%20grounds%2C%20Richard%20J.%20Meadows&f=false}}</ref>
در واقع مهم‌ترین اطلاعات از طریق آشپز سفارت که توسط دانشجویان آزاد شده بود بدستبه دست آمد. اطلاعات او نشان داد که گروگان‌ها همگی در محوطه سفارت نگهداری می‌شوند.<ref name="Hoe">{{cite book|last1=Hoe|first1=Alan|title=The Quiet Professional: Major Richard J. Meadows of the U.S. Army Special Forces|date=2013|publisher=University Press of Kentucky|isbn=978-0813144511|page=237|url=https://books.google.com/?id=SgNDml8oqpIC&pg=PA237&dq=embassy+cook,+Richard+J.+Meadows#v=onepage&q=embassy%20cook%2C%20Richard%20J.%20Meadows&f=false}}</ref>
 
در روز ۳۱ مارس، سه هفته قبل از عملیات، یک تیم کنترل نبرد نیروی هوایی آمریکا، به فرماندهی سرگرد جان تی کری جونیور، توسط یک [[دی هاویلند کانادا دی‌اچ‌سی-۶ توئین اوتر|توئن اوتر (یک نوع هواپیمای دو ملخهٔ کوچک)]] به منطقهٔ شروع عملیات در نزدیکی [[طبس]] در [[استان خراسان]] (امروزه بخشی از [[استان خراسان جنوبی]] است) می‌روند. آن‌ها نام این منطقه را «صحرای ۱» می‌گذارند. آن‌ها به همراهی جیم راین و کلاود باد مک‌بروم به صورت مخفیانه برای ارزیابی محلِ فرودِ [[لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس|هواپیماهای سی-۱۳۰]] رفته بودند. کری توانست با موفقیت به ارزیابی زمین برای باند فرود بپردازد و روشنایی مادون قرمز کنترل از راه دور را برای تشخیص باند فرود نصب نماید. او همچنین از زمین فرود نمونه‌برداری کرد تا استقامت زمین کویر را برای فرود هواپیماها ارزیابی کند.<ref name="Bottoms">{{cite book |last=Bottoms |first=Mike |year=2007|url=http://www.specialoperations.net/Spear/tipspear.pdf |title=Carney receives Simons Award|pages=26–31 |format=pdf |work=Tip of the Spear |publisher=United States Special Operations Command Public Affairs Office |accessdate=11 November 2010}}</ref><ref name="Pushies">{{cite book|last1=Pushies|first1=Fred|title=Deadly Blue: Battle Stories of the U.S. Air Force Special Operations Command|date=2009|publisher=AMACOM|isbn=978-0814413609|page=15|url=https://books.google.com/?id=6kL_ghxEr_QC&pg=PA15&dq=Major+John+T.+Carney+Jr.,Operation+Eagle+Claw#v=onepage&q=Major%20John%20T.%20Carney%20Jr.%2COperation%20Eagle%20Claw&f=false}}</ref>
خط ۴۸:
===طرح نهایی عملیات===
[[File:A-7Es on USS Coral Sea Op Eagle Claw April 1980.jpg|بندانگشتی|280px|جنگنده‌های تهاجمی [[ال‌تی‌وی ای-۷ کرسر ۲]] بر روی عرشهٔ [[یواس‌اس کورال سی (سی‌وی-۴۳)|ناوهواپیمابر کورال سی]]. نوار قرمز رنگ بر روی بال راست هواپیماها به دلیل شناسایی راحت‌تر آن‌ها از هواپیماهای متعلق به نیروی هوایی ارتش ایران رنگ‌آمیزی شده‌بود.]]
عملیات شامل طرحی پیچیده بود و در دو شب اجرا می‌شد. در شب اول، قرار بود هواپیما‌ها از ۱۰۰ کیلومتری غرب [[چابهار]] وارد حریم هوایی ایران شده و از مسیر [[دشت لوت]] به منطقهٔ «صحرای ۱» ({{coord|33|04|23|N|55|53|33|E|}}) بروند. «صحرای ۱» نامی بود که آمریکایی‌ها برای نقطهٔ فرود هواپیماهایشان در ۶۰ کیلومتر جنوب غربی شهر [[طبس]] انتخاب کرده بودند. آن‌ها باید در ابتدا «صحرای ۱» را امن می‌کردند و سپس نزدیک به ۶۰۰۰ گالون سوخت هواپیما که توسط هواپیماهای [[لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس|هرکولس سی-۱۳۰]] [[نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا]] به محل حمل آورده می‌شد را در آنجا نگه‌داری کنند. سه هواپیمای [[لاکهید ئی‌سی-۱۳۰]] (با رمز: رپابلیک ۴، ۵ و ۶) مسولیتمسئولیت حمل تجهیزات عملیات را به محل «صحرای ۱» برعهده داشتند. همچنین سه هواپیمای [[لاکهید ام‌سی-۱۳۰]] (با رمز: دراگن ۱، ۲ و ۳) مسولیتمسئولیت حمل [[نیروی دلتا|نیرو‌های دلتا]] را به این منطقه داشتند.
 
همچنین هشت فروند هلیکوپتر [[سیکورسکی سی‌اچ-۵۳ سی استالیون|سی‌اج-۵۳]] متعلق به نیروی دریایی آمریکا، بر روی [[یواس‌اس نیمیتز|ناو هواپیمابر نیمیتز]] آماده شده بودند تا در عملیات نهایی نجات شرکت کنند. اما به خدمهٔ ناو هواپیمابر نیمیتز علت وجود این ۸ هلیکوپتر توضیح داده نشده بود.<ref name=Buck>{{cite book
خط ۷۵:
تیم عملیات شامل ۹۳ سرباز [[نیروی دلتا]] برای حمله به سفارت، ۱۳ نفر نیروهای ویژه از دسته تیپ آ برلین برای حمله به وزارت امور خارجه، ۱۲ [[تکاوران ارتش ایالات متحده آمریکا|تکاور ارتش آمریکا]] برای ایجاد راهبندان و ۱۵ آمریکایی مسلط به زبان فارسی که بیشترشان باید کامیون‌های حامل سربازان را از «صحرای ۲» به سمت تهران می‌بردند.
 
عملیات انتقال از [[مصیرة|جزیره مصیره]] در [[عمان]] آغاز و به نقطه «صحرای ۱» انجام شد. یکی از هواپیماهای سی-۱۳۰ با نام رمز «دراگون ۱» در ساعت ۲۲:۴۵ به وقت ایران پس از فعال شدن روشنایی‌های زمینی‌ای که قبلا در منطقه کار گذاشته بودند، در «صحرای ۱» به زمین نشست.<ref name="Kamps"/> فرود در تاریکی کامل شب انجام می‌شد و خلبانان فقط به کمک روشنایی [[مادون قرمز|مادون قرمزی]] که توسط تیم کنترل نبرد نیروی هوایی آمریکا، سه هفته قبل در محل نصب شده بود، فرود آمدند. نور مادون قرمز فقط با [[دوربین دید در شب|عینک دید در شب]] قابل رویت بود.
 
هواپیمای «دراگون ۱» که بسیار سنگین بود، مجبور شد قبل از فرود چهار بار در منطقه دور بزند تا از عدم وجود موانع در سر راه مطمئن شود و وضعیت خود را با باند فرود تنظیم کند. باند فرود در اصل یک جادهٔ خاکی ماشین رو بود که گاهی مسافر از آن رد می‌شد. با این حال به هنگام فرود، بال «دراگون ۱» به شدت آسیب دید، هر چند قابلیت پرواز خود را از دست نداد. پس از فرود، تیم کنترل مبارزه پرواز هوایی آمریکا که از راه دور به فرماندهی سرگرد جان تی کری جونیور هدایت می‌شد، از هواپیما پیاده شدند.<ref name="Dominic">{{cite book|last1=Caraccilo|first1=Dominic|title=Forging a Special Operations Force: The US Army Rangers|date=2015|publisher=Helion and Company|isbn=978-1912174416|url=https://books.google.com/books?id=Sv4sDwAAQBAJ&pg=PA112|accessdate=9 April 2018}}</ref>
سربازان تیم کنترل مبارزه پرواز هوایی آمریکا یک باند فرود موازی به همراه [[سامانه ناوبری هوایی تاکتیکی]] را در شمال جادهٔ خاکی، برای راهنمایی فرود هلیکوپترها نصب کردند. سپس دومین و سومین هواپیماهای [[سی-۱۳۰]] به زمین نشستند و باقی نیروهای دلتا پیاده شدند. در ساعت ۲۳:۱۵ هواپیماهای «دراگون ۱ و ۲» از زمین برخواستندبرخاستند و به پایگاه‌ها خود برگشتند تا ۳ هواپیمای [[لاکهید ئی‌سی-۱۳۰|ئی‌سی-۱۳۰]] و ۸ هلیکوپتر [[سیکورسکی سی‌اچ-۵۳ سی استالیون|آر‌اچ-۵۳]] در «صحرای ۱» به زمین بنشینند.
 
اما کمی بعد از پیاده شدن اولین گروه در «صحرای ۱»، کامیونی تانکردار که ظاهرا در حال قاچاق سوخت بود، به محل نیروهای آمریکایی رسید. نیروهای آمریکایی نیز به سمت کامیون شلیک کردند. مسافر کامیون کشته شدشد، ولی راننده کامیون موفق به فرار با کامیون دیگری شد. با تصور اینکه راننده کامیون در حال قاچاق سوخت بود، فرار او مخاطره‌ای برای عملیات ارزیابی نشد.<ref name="Bowden 2006">Bowden (2006)</ref> کامیون در حال سوختن باعث روشنایی زمین کویر تا کیلومترها دورتر شد. البته همین روشنایی نقطه مبدایی را برای خلبان‌های هلیکوپترها فراهم آورد. همزمان یک اتوبوس مسافربری با ۴۳ مسافر که در حال عبور از جاده‌ای بود که از آن به عنوان باند فرود استفاده می‌شد به زور متوقف شد و مسافران آن در هواپیمای «دراگون ۳» بازداشت شدند.<ref>{{cite news|last1=Bowden|first1=Mark|title=The Desert One Debacle|url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2006/05/the-desert-one-debacle/304803/|accessdate=9 April 2018|work=The Atlantic}}</ref>{{#tag:ref|پس از بازداشت مسافران اتوبوس قرار بر این شد تا با حادثه نشان دادن تصادف اتوبوس و تانکر، مسافران اتوبوس را با دراگون ۳ از ایران خارج کنند و در شب دوم عملیات آن ها را در پایگاه منظریه آزاد کنند.| group="یادداشت"}}
 
هلیکوپترهای آراچ-۵۳ (با نام‌های رمز بلوبیرد ۱ تا ۸) در حال پیوستن به هواپیماهای دراگون و ریپابلیک بودند. در بین راه، خلبان هلیکوپتر «بلوبیرد ۶» متوجهٔ ترک خوردگی تیغهٔ ملخ‌های هلی‌کوپترش شد. بلوبیرد ۶ فرود آمد و سرنشینان خودش را پیاده کرد و عملیات را ترک کرد. بنابراین سرنشینان بلوبیرد ۶ سوار بلوبیرد ۸ شدند. ۷ هلی‌کوپتر باقی‌مانده در ادامه مسیر به یک طوفان شن ([[هبوب]]) برخورد کردند که از قبل پیش‌بینی نشده بود.<ref name=Lessons>{{cite web|last=Radvanyi|first=Richard, A. Maj|title=Operation Eagle Claw: Lessons Learned|url=http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metadataPrefix=html&identifier=ADA402471|publisher=USMC Command and Staff College|accessdate=20 September 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130921054444/http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metadataPrefix=html&identifier=ADA402471|archive-date=21 September 2013|url-status=dead}}</ref>
خط ۹۴:
برای انجام این کار بلوبیرد ۳ می‌بایست از پشت ای‌سی۱۳۰ جابجا می‌شد. هلی‌کوپتر نمی توانست با [[تاکسی کردن|تاکسی]] روی زمین جابجا شود و بجای آن با هاور تاکسی (پرواز در ارتفاع بسیار پایین) این کار را انجام می‌داد.<ref name="AIM3_4">Department of Transportation, US Government (2012), pp. 3–4</ref>{{#tag:ref|یا به دلیل خالی شدن باد لاستیک چرخ جلویارابه فرود هلی‌کوپتر و یا به دلیل وجود شن نرم و یا هردو مورد هلی‌کوپتر توان تاکسی روی زمین را نداشت.<ref name="AIM3_4"/>| group="یادداشت"}} کنترلر نیروی هوایی که هلیکوپتر را هدایت می‌کرد برای دوری از شن و خاکی که از کار هلیکوپتر به او می‌خورد خود را به عقب کشانید. خلبان هلی‌کوپتر که تنها کنترلر را به عنوان نقطه مرجع داشت تصور کرد که به عقب رانده شده و برای تصحیح موقعیت خود، استیکر را به جلو راند که در نتیجه آن پره هلی‌کوپتر به استبیلایزر عمودی ایی‌سی‌۱۳۰ برخورد کرد و شفت اصلی موتور آن به ریشه بال هواپیما برخورد نمود.<ref>{{harvnb|Thigpen|(2001)|p=226}}</ref>
 
بدنبالبه دنبال انفجار و آتش‌سوزی حاصل از تصادف هلیکوپتر و هواپیما هشت تن از نفرات: پنج نفر از چهارده خدمه داخل ای‌سی‌۱۳۰ و سه نفر از پنج تفنگدار دریایی داخل آراچ‌دی۵۳ جان خود را از دست می‌دهند. از نفرات داخل هلیکوپتر تنها خلبان و کمک خلبان که هر دو به سختی سوخته بودند زنده ماندند. در پی آشفتگی تخلیه، خدمه هلیکوپترها سوار ایی‌سی ۱۳۰ شدند و تلاش شد تا مدارک محرمانه عملیات بازیابی شده و هلی کوپترها از بین برده شوند. با این حال پنج هلی کودتر آراچ۵۳ در کویر ۱ باقی ماندند که از جمله آن‌ها بلوبیرد ۲ و ۸ می‌باشند که هم اکنون در [[نیروی دریایی ایران]] به کار گرفته‌شده‌اند.<ref>{{cite web|title=EC-130E 62-1857|url=https://www.carolinasaviation.org/exhibits/lockheed-ec-130e-hercules-62-1857/|website=Carolinas Aviation Museum|accessdate=1 October 2018}}</ref>
 
ای‌سی۱۳۰ها باقی نفرات را با خود به پایگاه هوایی مصیره حمل کردند و از آنجا دو فروند سی۱۴۱ از پایگاه ودی ابوشهید نفرات را ودی قنا بردند. تیم سی‌آی‌ای در ایران بدون آنکه از افشای هویتشان آگاهی داشته‌باشند ایران را ترک کردند.<ref>{{cite news|last1=Bowden|first1=Mark|title=The Desert One Debacle|url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2006/05/the-desert-one-debacle/304803/|accessdate=29 December 2016|work=The Atlantic}}</ref>
خط ۱۰۳:
کاخ سفید در ساعت ۱ بامداد روز بعد به وقت محلی شکست عملیات نجات را اعلام نمود. نفرات گروگان گرفته شده متعاقب این عملیات در مناطق مختلف ایران توزیع شدند تا تلاش برای عملیات نجات احتمالی دیگر را سخت تر کند. در تجسس ارتش ایران پیکر نه امریکایی و یک شهروند ایرانی یافته شد. ۴۴ مسافر شهروند ایرانی دستگیر شده به عنوان شاهد عینی ماجرا بودند.<ref name="Bowden 2006" />
 
هشت آمریکایی در جریان این عملیات جان خود را از دست دادند. یادبودی برای گرامیداشت یاد آنها در [[آرامستان ملی آرلینگتون]] برپا شده‌است. در ۲۵ آوریل ۱۹۸۰، سرلشکر رابرت ام. باند پیغام رییس جمهور امریکا جیمی کارتر را در مراسم یادبود کشته شده‌گانشدگان قرائت کرد.<ref>{{cite book|last1=Hawk|first1=Kathleen Dupes|last2=Villella|first2=Ron |last3=Varona|first3=Adolfo Leyva de|title=Florida and the Mariel Boatlift of 1980: The First Twenty Days|url=https://books.google.com/books?id=DWbvAwAAQBAJ&pg=PA67|accessdate=11 October 2014|date=30 July 2014|publisher=University of Alabama Press|isbn=978-0817318376|page=67}}</ref><ref>{{cite book|last=Carter|first=Jimmy |title=Public Papers of the Presidents of the United States: Jimmy Carter|url=https://books.google.com/books?id=WFbVAwAAQBAJ&pg=PA780|accessdate=11 October 2014|date=1 January 1981|publisher=Best Books on|isbn=978-1623767761|page=780}}</ref> پیکر کشته‌شده‌گانکشته‌شد‌گان امریکایی به ایالات متحده بازگردانده شد و در نقاط مختلف این کشور به خاک سپرده شدند.<ref>https://www.findagrave.com/virtual-cemetery/398635?page=1#sr-44589621</ref>
 
فرمانده بازنشسته نیروی دریایی دریاسالار [[جیمز ال هالوی سوم]] بررسی رسمی دلایل شکست عملیات را از طرف فرماندهی مشترک نیروهای نظامی آمریکا بر عهده گرفت. بیشتر گزارش هالوی بر عیب‌های برنامه ریزی عملیات، کنترل و فرماندهی و هماهنگی عملیاتی بین رسته‌های مختلف تمرکز داشت. این گزارش راهگشایی برای وزارت دفاع آمریکا و [[قانون گلدواتر-نیکولز]] در سال ۱۹۸۶ بود.<ref name="Holloway">{{Cite web |author=Holloway, James L. Adm|url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB63/doc8.pdf |format=PDF |title=The Holloway Report}} Accessed 31 March 2007.</ref>
خط ۱۰۹:
[[File:Eagle Claw Memorial.JPG|thumb|right|upright|یادبود کشته‌شدگان نیروهای دلتا در عمیات پنجه عقاب در آرامستان ملی آرلینگتون]]
 
شکست سرویس‌های مختلف در کار هماهنگ با همدیگر تشکیل منجر به یک سازمان چندین رشته‌ای شد. [[ستاد فرماندهی عملیات ویژه ایالات متحده آمریکا]] در ۱۶ آوریل ۱۹۸۷ تشکیل شد. هم‌اکنون تمام رسته‌های نیرویهاینیروهای آمریکا هر کدام دارای نیروهای‌ویژه تحت کنترل کلی ستاد فرماندهی عملیات ویژه ایالات متحده آمریکا می‌باشند.<ref name="Holloway"/>{{#tag:ref|For example, the Army has its own [[United States Army Special Operations Command|special operations command]], which controls its special operations forces. The [[1st Special Operations Wing|USAF special operations units]] that supplied the rescue attempt's MC-130 elements were awarded the [[Air Force Outstanding Unit Award]] for both that year and the next, had the initial squadron of nine [[MH-53 Pave Low|HH-53 Pave Low]] helicopters transferred from [[Military Airlift Command]] to its jurisdiction for long-range low-level night flying operations, and became co-hosts at its home base of [[Hurlburt Field]] with [[Air Force Special Operations Command]].<ref name="Gabriel106">Gabriel (1985), pp. 106–116.</ref>| group="یادداشت"}}
 
کمبود خلبانان آموزش دیده که قابلیت پرواز ارتفاع پایین شبانه را برای عملیات‌هاعملیات‌های مدرن داشته باشند منجر به تشکیل هنگ هوابرد عملیات‌های ویژه ۱۶۰ام شد. علاوه بر آن وزارت دفاع آمریکا هم‌اکنون بسیاری از خلبانان هلی‌کوپتر خود را برای عملیات‌های نفوذ در ارتفاع پایین شبانه و استفاده از چشم‌بند دید در شب آموزش می‌دهد.
 
====برنامه‌ریزی دوم برای آزادسازی گروگان‌ها====
[[پرونده:Credible-Sport-Prototype.jpg|بندانگشتی|300px|تبدیل سی۱۳۰ به هواپیمای عمود پرواز با نصب راکت بر روی آن به عنوان بخشی از آماده‌سازی برای ''عملیات کردیبل اسپورت''.]]
مدت کوتاهی پس از شکست عملیات پنجه عقاب، مجوز برنامه‌ریزی برای عملیات دوم نجات گروگان‌ها تحت عنوان ''پروژه هانی بدجر'' آغاز شد. بدنبالبه دنبال آن برنامه و تمرینات عملیات آغاز شد،<ref name="Crowl">{{cite news|last1=Crowley|first1=Michael|title=The Incredible, Absurd Iranian Hostage Rescue Mission That Never Happened|url=http://swampland.time.com/2013/11/04/the-incredible-iranian-hostage-rescue-plan-that-never-happened/|accessdate=10 April 2018|work=Time|date=4 November 2013}}</ref> با این‌حال تعداد هواپیماها و نفرات لازم برای این عملیات به سرعت به استعداد یک گردان افزایش یافت.
 
اصل عملیات با نام [[عملیات کردیبل اسپورت|کردیبل اسپورت]] طراحی شد ولی هیچ‌گاه به اجرا در نیامد. طرح این عملیات شامل اصلاحاتی بر روی هواپیماهای سی‌۱۳۰ بود تا مشابه هواپیماهای عمود پرواز عمل کنند تا بتوانند در ورزشگاه امجدیه فرود آمده و از آنجا دوباره برخیزند. با وجود موفقیت‌هایی در تمرینات اولیه، طرح و تمرین این عملیات شکست خورد.<ref>{{cite web |author=James Bancroft |url=http://rescueattempt.tripod.com/id1.html |title=The Hostage Rescue Attempt In Iran, 24–25 April 1980 |accessdate=11 November 2010}}</ref>
 
دوران ریاست جمهوری کارتر بدون موفقیت او در آزادسازی گروگان‌ها تا آخرین لحظه حضور وی در کاخ سفید پایان در ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱ پایان یافت.<ref>{{cite web|url=http://www.history.com/this-day-in-history/1/20 |title=Iran Hostage Crisis ends – History.com This Day in History – January 20, 1981 |publisher=History.com |accessdate=8 June 2010}}</ref> دقایقی پس از پایان ریاست جمهوری کارتر ۵۲ گروگان در تهران آزاد شدند و بحران ۴۴۴ روزه گروگان گیری خاتمه یافت.
 
=== در ایران ===
خط ۱۲۸:
 
==== شلیک به تجهیزات به جا ماندهٔ آمریکایی ====
پس از شکست عملیات نیروهای آمریکایی و به جا گذاشتن تجهیزاتشان، نیروهای ایرانی از این واقعه خبردار شدند. [[محمد منتظرالقائم]]، فرماندهٔ وقت سپاه پاسداران یزد، به محل واقعه می‌رود. همزمان بدون اطلاع از حضور نفرات سپاه هواپیما‌های نظامی [[نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران| نیروی هوایی ایران]] در دو نوبت به گشت هوایی بر فراز منطقه می‌پردازند. در گشت هوایی اول دو جنگندهٔ [[اف-۱۴]] بر فراز تجهیزات باقی مانده آمریکایی به پرواز درآمدند. در پرواز این دو جنگنده کنترل رادار از آن‌ها خواست تا به تجهیزات شلیک کنند که این دستور با مخالفت [[بنی صدر]]، فرمانده کل قوا و رییس جمهوری وقت، که همزمان بصورت بی‌سیم با در تماس با جنگنده‌ها بود روبرو شد. با این‌حال با رایزنی‌های فرمانده نیروی هوایی با بنی‌صدر در روز بعد دو جنگندهٔ [[اف-۴]] نیروی هوایی ایران را به منطقه اعزام شدند. هواپیماهای اف ۴ نیروی هوایی ارتش ایران با تصور اینکه هلی‌کوپتر‌های امریکایی قصد پرواز دارند، به سمت تجهیزات آمریکایی به‌جا مانده شلیک می‌کنند، که در این حادثه، محمد منتظرالقائم کشته می‌شود.<ref name="نابودی اسناد محرمانه طبس؛ بازخوانی اتهامی چهل ساله علیه ارتش">{{یادکرد وب|نویسنده =باستانی، حسین |نشانی =https://www.bbc.com/persian/iran-features-52403293 |عنوان ='نابودی اسناد محرمانه طبس'؛ بازخوانی اتهامی چهل ساله علیه ارتش | ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ =۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ |تاریخ بازدید =۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۹}}</ref>
 
==== اتهام توطئه ====
شلیک به تجهیزات باقی‌مانده امریکاییآمریکایی و کشته شدن فرمانده وقت سپاه یزد منجر به اتهاماتی از سوی سپاه و برخی از مسولانمسئولان حکومتی بر ارتش و [[ابوالحسن بنی‌صدر]]، رئیس‌جمهور وقت ایران، مبنی بر تبانی آن‌ها برای نابود کردن «اسناد محرمانه» آمریکایی‌ها در مورد عملیات طبس، به «بمباران» هلیکوپترهای به جا مانده در محل عملیات پرداخته‌اند. بنی صدر بعدها در واکنش به این اتهام نوشته «هیچ حکومتی به کماندوهای مأمور عملیات، اسناد نمی‌سپرد که با خود به محل مأموریت ببرند».<ref>https://banisadr.org/index.php?option=com_content&view=article&id=134:2013-03-05-18-34-17&catid=14:maghalat&Itemid=146</ref>
 
این ادعا چهار دهه پس از واقعهٔ طبس، بارها از طریق منابع مختلف منتشر شده، بدون اینکه در مراجع رسمی اثبات شده باشد یا فرصتی برای طرح روایت‌های متقابل از رسانه‌های رسمی فراهم شود. پس از یک ماه از عملیات طبس، سرلشکر [[امیربهمن باقری]]، فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش از سمت خود استعفا داد. سرلشکر [[محمدهادی شادمهر]]، رئیس ستاد مشترک ارتش نیز به حکم ابولحسنابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت، برکنار شد.<ref name="نابودی اسناد محرمانه طبس؛ بازخوانی اتهامی چهل ساله علیه ارتش" />
به دنبال اطلاع مقام‌های ایرانی از بر جا ماندن تعدادی هلیکوپتر آمریکایی بر روی زمین در حوالی طبس، نیروی هوایی ایران در دو نوبت مجزا، یک بار دو جنگندهٔ [[اف-۱۴]] و سپس دو جنگندهٔ [[اف-۴]] را به منطقه اعزام می‌کند. در نوبت اول دو جنگندهٔ اف-۱۴ اعزام می‌شوند. [[شهرام رستمی]]، یکی از خلبانان اف-۱۴ بود. او از برج مراقبت تهران دستور می‌گیرد که هلیکوپترها را با تیربار بزند. شهرام رستمی در پاسخ به برج مراقبت می‌گوید که اف-۱۴ (که برای حمله به هدف‌های زمینی طراحشطراحی نشده) امکان این کار را ندارد، ولی برج بر مبنای دستوری که از ستاد ارتش آمده بوده دستور خود را تکرار می‌کند. به گفته آقای رستمی، اما به فاصله کمی از صدور دستور برج رادار، ابوالحسن بنی‌صدر که با یک هواپیمای فالکون در آسمان طبس بوده فرمان می‌دهد که «منطقه را نزنید».<ref group="یادداشت">در زمان ریاست جمهوری ابوالحسن بنی‌صدر، فرماندهی کل قوا مسلح برعهدهٔ رئیس‌جمهور بود.</ref> شهرام رستمی در مصاحبه‌ای با [[حسین دهباشی]] در برنامه اینترنتی ''خشت خام'' که در ۲۴ مهر ۹۶ پخش شد، دربارهٔ این اتفاق می‌گوید:<ref name="نابودی اسناد محرمانه طبس؛ بازخوانی اتهامی چهل ساله علیه ارتش" />
{{نقل قول|«من از برج پرسیدم که رئیس‌جمهور می‌گوید نزنید، شما می‌گوید بزنید، بالاخره این را برای ما روشن کنید که باید چه کار کنیم. برج هم رفت دنبال سلسله مراتب که جواب را پیدا کند و بدهد… گفتیم ولش کنیم و حالا که آقای بنی صدر هم گفته نزنیم، ما هم… برگشتیم.»}}
 
خط ۱۴۹:
 
== تحلیل‌ها ==
* [[حسن عباسی (تحلیلگر)|حسن عباسی]] معتقد است فرسودگی تجهیزات و هلی‌کوپترهای استفاده شده در این عملیات و اشتباه استراتژیک و ضعف لجستیک ارتش آمریکا سبب بروز این حادثه شد. به گفته وی با استناد به شاهد عینی بالگردها که مسوولمسئول هوادریای نیروی دریایی ایران بوده، از آنجائیکهآنجایی که فرمانده تفنگداران آمریکایی می‌دانست که قرار است این بالگردها در ورزشگاه امجدیه تهران باقی بماند، بالگردهای «فرسوده» را به طبس فرستاد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13911211000158| عنوان = چرا صداوسیما دربارهٔ لانه جاسوسی کار خاصی نکرد که حالا علیه ما «آرگو» بسازند| ناشر = فارس نیوز}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://fararu.com/fa/news/143032/طوفان-شن-دلیل-شکست-عملیات-طبس-نبود| عنوان = طوفان شن دلیل شکست عملیات طبس نبود! | ناشر = فرارو}}</ref>
* سرهنگ جیمز کایل فرمانده هوایی عملیات، پنج مشکل اصلی را مطرح می‌کند که به نظرش دلایل اصلی شکست نیروهای آمریکا بودند: اشتباه در پیش‌بینی وضع هوا، ضعف در استفاده از ابزار ارتباطی و نقص کنترل و فرماندهی، مورد سؤال بودن تصمیم توقف خلبانان، محدودیت‌های تاکتیکی نامعقول و فاکتورهای برنامه‌ریزی پرواز.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.yjc.ir/fa/news/4619186/آیا-گروگان‌های-آمریکایی-با-عملیات-نجات-آمریکا-در-صحرای-طبس-موافق-بودند| عنوان = آیا گروگان‌های آمریکایی با عملیات نجات آمریکا در صحرای طبس موافق بودند؟ | ناشر = باشگاه خبرنگاران}}</ref>
* [[:en:Giulietto Chiesa|جولیتو کیه‌زا]]، روزنامه‌نگار [[مردم ایتالیا|ایتالیایی]]، در کتابی با عنوان «هدف تهران: تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده»، با بررسی منابع خبری و اطلاعاتی مختلف، چنین نتیجه‌گیری کرده‌ است که [[شوروی]] که در آن زمان، [[جنگ شوروی در افغانستان|افغانستان]] را به اشغال خود درآورده بود، از همان ابتدای عملیات تهاجم آمریکا، کلیه تماس‌های مخابراتی و حرکت‌های نیروهای آمریکایی را زیر نظر داشته اما اینکه شوروی از کاخ سفید درخواستی مبنی بر لغو عملیات داشته را ذکر نکرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|نام=جولیتو|نام خانوادگی=کیه‌زا|عنوان=هدف تهران: تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده|تاریخ=1362|ناشر=نشر نو|مکان=تهران|صفحات=117-120}}</ref>
خط ۱۵۶:
* فیلم سینمایی [[توفان شن (فیلم ۱۳۷۵)|طوفان شن]] به کارگردانی [[جواد شمقدری]] در سال ۱۳۷۵ و با موضوع این عملیات ساخته شد.
 
* فیلم انیمیشن [[طوفان شن]] به تهیه کنندگی داود حاجی عبدلی و کارگردانی محمد حسن باقری با موضوع این عملیات به مدت ۳۵ دقیقه با تکنیک تری دی کامپیوتری در سال ۹۸ به سفارش صداو سیمای مرکز یزد در استودیو وندا تولید و از تلوزیونتلویزیون پخش شد.
 
== پانویس ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/عملیات_پنجه_عقاب»