موسیقی کلاسیک اندلسی: تفاوت میان نسخه‌ها

گفته می‌شود موسیقی کلاسیک [[اندلس (اسلامی)|اندلس]] در قرن ۹ در [[خلافت قرطبه|امارت کوردوبا]] ([[اندلس (اسلامی)|الاندلسالأندلس]]) متولد شد. [[زریاب]] ([[زریاب|درگذشته]] ۸۵۷ میلادی)، [[موسیقی‌دان]]، [[خواننده]] و [[بربط|بربط‌نواز]] کرد ایرانی، که در [[عراق]]، آفریقای شمالی و اندلس می‌زیست، بعداً نوازنده دربار [[عبدالرحمن دوم|عبدالرحمان دوم]] در کوردوبا شد، گاهی اوقات اختراع آن را به حساب می [[زریاب|آورند]]. بعداً گفته می‌شود که شاعر، آهنگساز و فیلسوف [[ابن باجه]] ([[ابن باجه|متولد]] ۱۱۳۹ میلادی) از ساراگوسا سبک زریاب را با رویکردهای غربی ترکیب کرده و سبکی کاملاً جدید را تولید کرده‌است که در سرتاسر ایبریا و شمال آفریقا گسترش یافته‌است.<ref>{{Cite book|last=al-Tīfāshī|first=Aḥmad Ibn Yūsuf|title=al-Ṭarāʾiq wa-l-alḥān al-mūsīqiyya fī Ifrīqiya wa-l-Andalus|work=al-Mutʿat al-asmāʿ fī ʿilm al-samāʿ|publisher=edited by M. al-Ṭanjī in Al-Abhath 21: 1, 2, 3.|year=1968|isbn=|location=Beirut|pages=115}}</ref>

در قرن دهم، ایبریای مسلمان به مرکزی برای تولید ابزار موسیقی تبدیل شده بود. این کالاها به تدریج به [[پروانس|پرووانس]] گسترش یافتند، و بر [[تروبادور|ترابادورها]] و تروفرهای فرانسه تأثیر گذاشتند و در نهایت به بقیه اروپا رسیدند. کلمات انگلیسی "[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Lute lute]" (لوت)، "[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Rebec rebec]" (ربک)، (گیتار) "[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Guitar guitar]" (گیتار) و "[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Naqareh naker]" (ناکر) از عربی [[عود (ساز)|عود]]، رباب، [[گیتار|قیتارا]] و [[نقاره|نقاره گرفته شده‌اند]]، گرچه برخی اصطلاحات عربی (به عنوان مثال qithara) به نوبه خود از [[لاتین عامیانه|لاتین]] ولگاری، [[زبان یونانی|یونانی]] و سایر زبانها مانند [[زبان فارسی|فارسی]] گرفته شده‌اند.

اسکان مجدد گسترده [[مسلمان|مسلمانان]] و [[سفاردی‌ها|یهودیان سفاردی]] از کوردوبا، سویا، والنسیا و گرانادا، با فرار از ''[[بازپس‌گیری اندلس]]''، باعث افزایش دامنه موسیقی اندلس شد، البته بدون تغییر. در آفریقای شمالی ، سنت‌های موسیقی اندلس همه دارای مجموعه ای معروف به '''"''[[نوبه (موسیقی)|نوبه]]"''''' (در عربی ''نوبه به معنای'': «نوبت» یا فرصتی برای اجرا است)، ایده‌ای که شاید از ''ایبریای'' اسلامی منشأ گرفته باشد، اما موارد مختلف دیگری به خود گرفت. در محیط‌های جدید شکل می‌گیرد.<ref>{{Cite journal|last=Davila|first=Carl|date=2020|title="Nawba"|url=|journal=Encyclopaedia of Islam, Third Edition|volume=|pages=|via=}}</ref> علاوه بر این، این مهاجران از قرن سیزدهم به بعد با جوامع قومی اندلس روبرو شدند که قبلاً به شمال آفریقا مهاجرت کرده بودند، که به این موسیقی نخبه کمک کرد تا ریشه دواند و در میان مخاطبان گسترده شود.<ref>{{Cite book|last=Davila|first=Carl|title=The Andalusian Music of Morocco: Al-Āla: History, Society and Text|publisher=Reichert Verlag|year=2013|isbn=978-3-89500-913-6|location=Wiesbaden|pages=133-147}}</ref>

هام زفرانی در کتاب خود «''یهودیان اندلس و مغرب''» دربارهٔ سنت‌های موسیقی در جوامع یهودی در شمال آفریقا می‌نویسد: "در مغرب، مسلمانان و یهودیان موسیقی اسپانیایی-عربی را با تقوا حفظ کرده‌اند. . . . در اسپانیا و مغرب، یهودیان حافظان پرشور موسیقی اندلس و حافظان غیور سنت‌های قدیمی آن بودند. . . . "<ref>{{Cite book|title=Juifs d'Andalousie et du Maghreb|series=Références Maisonneuve et Larose|last=Haïm Zafrani|publisher=Maisonneuve & Larose|year=2002|page=228|isbn=978-2-7068-1629-1|url=https://books.google.com/books?id=cdsEySgTqxAC&pg=PA228}}</ref> در واقع، مانند بسیاری از مناطق دیگر فرهنگ و جامعه اندلس، یهودیان در طول تاریخ آن نقش مهمی در تکامل و حفظ میراث موسیقی الاندلسالأندلس داشته‌اند. از همان ابتدا، یکی از همکاران زیریب[[زریاب]] در دربار عبدالرحمان دوم، یک نوازنده خوب منار یحادی ("منصور یهودی") بود.<ref>{{Cite book|last=Ibn Ḥayyān al-Qurṭubī|first=|title=al-Sifr al-thānī min Kitāb al-Muqtabis (edited by Maḥmūd ʿAlī Makkī)|publisher=Markaz al-Malik Faysal|year=2003|isbn=|location=Riyad|pages=308}}</ref> محققان Avrahamآوراهام Elamالام-Amzallagامزالاگ و Edwinهدوین Seroussiسرسوسی همچنین نقش مهمی را که یهودیان در تاریخ موسیقی اندلس بازی کرده‌اند، برجسته می‌کنند و خاطرنشان می‌کنند که نه تنها بسیاری از مهمترین موسیقی دانان اندلس آفریقای شمالی یهودی بوده‌اند، بلکه جوامع یهودی مراکش نیز امروز در اسرائیل ملودی‌های اندلس را حفظ می‌کنند؛ و حتی متن موسیقی در موسیقی مذهبی آنها را.<ref>{{Cite journal|last=Seroussi|first=Edwin|date=1990|title=La música arábigo-andaluza en las baqqashot judeo-marroquíes: Estudio histórico y musical|url=|journal=Annuario Musical|volume=45|pages=297-315|via=}}</ref><ref>Elam-Amzallag, Avraham (1997) "La ''ala'' andalouse chez les Juifs et les Arabes du Maroc" in ''Relations Judéo-Musulmanes au Maroc: Perceptions et Réalités'', edited by Robert Assaraf and Michel Abitbol. Statvit. pp. 295-302.</ref>