'''عُطارِد'''<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=عطارد، تیر | بیگانه=Mercury | بیگانه در فارسی= | حوزه=نجوم | دفتر=دوم | بخش=فارسی | سرواژه=عطارد}}</ref> یا '''تیر''' {{انگلیسی|Mercury}} نزدیکترین [[سیاره]] به [[خورشید]] در [[منظومه شمسی|سامانهمنظومهٔ خورشیدی]] است. در قدیم آن را «ذوجسدین» نیز نامیدهاند.<ref>http://www.vajehyab.com/dehkhoda/عطارد</ref> نام آن در فارسی باستان «تیر» بودهاست و در همههمهٔ [[زبانهای اروپایی]] به آن «مِرکوری» گفته میشود، در فارسی گاهی عَطارُد خوانده میشود.
عطارد تندروترین سیارهٔ منظومهٔ شمسیخورشیدی است که با سرعتی حدود ۴۸ کیلومتر بر ثانیه، هر ۸۸ روز یک باریکبار [[خورشید]] را دور میزند. از این رو سیارهای گریزپاست که دیدنش آسان نیست و به همین دلیل است که شاید، ایرانیان باستان آن را «تیر» نامیده و در [[یونان]] «مرکوری» یا «پیک خدایان» لقبش داده بودند.<ref>https://nineplanets.org/mercury.html</ref> عطارد کوچکترین و [[سیاره درونی و سیاره بیرونی|درونیترین]] سیارهٔ منظومهٔ شمسیخورشیدی است و مانند سیارهٔ [[زهره]] در بخش درونی [[حرکت انتقالی زمین|مدار زمین به دور خورشید]] قرار گرفتهاست. این سیاره [[قمر]] ندارد و سطح رو به خورشیدِ آن بسیار داغ و رویهٔ پشت به خورشید آن بسیار سرد است. عطارد [[تناوب مداری|مدار انتقالی]] خود را در ۸۷٫۹۷ روز زمینی میپیماید. مشاهدهٔ عطارد از زمین هرگز از ۲۸ درجهدرجهٔ [[فاصله زاویهای|فاصلهٔ زاویهای]] فراتر نمیرود. در نتیجهٔ این نزدیکی به خورشیدخورشید، این سیاره فقط پس از غروب خورشید در افق شرقی قبلپیش از [[شفق|طلوع]] آفتاب؛ معمولاً در شرایط [[گرگ و میش]]، در نزدیکی افق غربی قابل دیدهشدن است. در این زمان، ممکن است به صورت یک ستارهٔ روشن به نظر برسد، اما مشاهدهٔ آن اغلب به مراتب دشوارتر از مشاهدهٔ سیارهٔ زهره است. عطارد در طول دورهدورهٔ تناوب مداری خود، طیف کاملی از [[گامهای سیارهای]] را، مانند زهره و [[گامهای ماه|ماه]]، به نمایش میگذارد که به صورت تلسکوپی از زمین میتواند تماشا و پیگیری شود. طول دورهٔ تناوب مداری این گامهای عطارد (همزمانی با توجه به جابهجایی زمین) در حدود ۱۱۶ روز است.
چرخش عطارد با گرفتاری در [[قفل جزر و مدی]] و [[رزنانس مداری]] ۳:۲ با خورشید، در منظومهٔ شمسیخورشیدی یک چرخش سیارهای بیهمتاست. این سیاره به ازای هر دو بار گردش به دور خورشید، دقیقاً سه بارسهبار به دور خود میچرخد (نسبت حرکت وضعی به حرکت انتقالی ۳ به ۲)،<ref>{{cite book |title=Uranus, Neptune, Pluto, and the Outer Solar System |first1=Linda T. |last1=Elkins-Tanton |publisher=Infobase Publishing |year=2006 |isbn=978-1-4381-0729-5 |page=51 |url=https://books.google.com/books?id=bJoYlBWbCAYC}} [https://books.google.com/books?id=bJoYlBWbCAYC&pg=PA51 Extract of page 51]</ref> به این معنا که: در مقایسه با [[ستارگان ثابت]] (بیرون از منظومهٔ شمسیخورشیدی و نه از دیدگاه زمینی)، یک روز کامل (شبانهروز) در سیارهٔ عطارد حدود ۱۷۶ روز زمینی است.<ref name=orbit>{{cite web |title=Animated clip of orbit and rotation of Mercury |url=http://sciencenetlinks.com/interactives/messenger/or/OrbitRotation.html |publisher=Sciencenetlinks.com}}</ref> از دیدگاه خورشید، در [[چارچوب مرجع]]؛ که خود با حرکت مداری میچرخد، سیارهٔ عطارد در هر دو بار گردش به دور خورشید (یا هر دو سال عطاردی)، تنها یکبار به دور خود میچرخد. با این حساب از دیدگاه یک ناظر در سیارهٔ عطارد، او یک روز کامل را هر دو سال عطاردی یک بار، تجربه خواهد کرد.
محور عطارد دارای کمترین [[انحراف محوری]] در مقایسه با هر یک از سیارات منظومهمنظومهٔ شمسیخورشیدی (تنها در حدود ۰٫۰۳ درجه) است. [[خروج از مرکز مداری]] آن بیشترین در میان سیارههای شناخته شده در این منظومه در وضعیت [[اوج و حضیض|اوج]] است. فاصلهٔ عطارد از خورشید تنها در حدود دو سوم (یا ۶۶٪) فاصلهٔ آن در [[اوج و حضیض|حضیض]] است. سطح عطارد به شدت درهمشکسته به نظر میرسد و از نظر ظاهری شبیه به [[ماه]] است، از نظر [[زمینشناسی]] این نشان میدهد که این سیاره برای چند میلیارد سال غیرفعال بودهاست. با نداشتن تقریبی [[اتمسفر]] برای حفظ گرما، درجه حرارت سطحی روزانهٔ آن بیشتر از دیگر سیارههای منظومهٔ شمسیخورشیدی است و از ۱۰۰ درجهدرجهٔ [[کلوین]]: (۱۷۳- سانتیگراد: ۲۸۰- فارنهایت)) در شب، تا ۷۰۰ درجهدرجهٔ کلوین: (۴۲۷ درجهدرجهٔ سانتیگرادسانتیگراد: ۸۰۰ درجهدرجهٔ فارنهایت) در طول روز در سراسر مناطق استوایی متغیر است. دمای نواحی قطبی دائماً زیر ۱۸۰- درجهدرجهٔ کلوین: (۹۳- درجهدرجهٔ سانتیگرادسانتیگراد ؛۱۳۶ درجهدرجهٔ فارنهایت) قرار دارد. این سیاره هیچ ماهوارهماهوارهٔ طبیعی شناخته شدهایشناختهشدهای ندارد.
تا کنونتاکنون دو فضاپیما از عطارد بازدید کردهاند: [[مارینر ۱۰]] در سال ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ پرواز کرد؛ و کاوشگر [[مسنجر]]، که در سال ۲۰۰۴ به فضا پرتاب شد، بیش از چهار سال و پس از مصرف سوخت خود و سقوط بر سطح سیاره در ۳۰ آوریل ۲۰۱۵، در حدود ۴۰۰۰۴٬۰۰۰ بار بر گرد عطارد چرخید.<ref>{{cite web |url=http://messenger.jhuapl.edu/news_room/details.php?id%3D284 |title=NASA Completes MESSENGER Mission with Expected Impact on Mercury's Surface |accessdate=April 30, 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150503002503/http://messenger.jhuapl.edu/news_room/details.php?id=284 |archivedate=May 3, 2015}}</ref><ref name=EclipseReboost>{{cite web |url=http://www.planetary.org/blogs/emily-lakdawalla/2014/10100759-from-mercury-orbit-messenger.html |title=From Mercury orbit, MESSENGER watches a lunar eclipse |publisher=Planetary Society |date=October 10, 2014 |accessdate=January 23, 2015}}</ref><ref name=Pressurant2015>{{cite web |url=http://www.astronomy.com/news/2014/12/innovative-use-of-pressurant-extends-messengers-mercury-mission |title=Innovative use of pressurant extends MESSENGER's Mercury mission |publisher=Astronomy.com |date=December 29, 2014 |accessdate=January 22, 2015}}</ref> فضاپیمای [[بپیکلمبو]] قرار است در سال ۲۰۲۵ وارد عطارد شود.
با وجود اندازهٔ کوچک، سیارهٔ عطارد از [[میدان مغناطیسی]] نسبتاً نیرومندی برخوردار است؛ شدت میدان مغناطیسی این سیاره حدود یکصدم زمین است.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Mercury's magnetic field -- nipped in the bud|نشانی=https://phys.org/news/2011-12-mercury-magnetic-field-nipped.html|تاریخ بازبینی=2018-05-22}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|کوشش=New Scientist|عنوان=Molten core may explain Mercury’s magnetic field|نشانی=https://www.newscientist.com/article/dn11782-molten-core-may-explain-mercurys-magnetic-field/|زبان=en-US|تاریخ بازبینی=2018-05-22}}</ref> این سیاره، [[فهرست اجرام منظومه شمسی بر پایه اندازه|نهمین جسم منظومهٔ شمسیخورشیدی]] از نظر جرم میباشد.