بانک شاهنشاهی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

|عنوان نقشه =

|برچسب‌تصویر =

|شهرستان =

'''بانک شاهنشاهی ایران''' یا '''بانک شاهی ایران،''' {{به انگلیسی|The Imperial Bank of Persia}} به عنوان اولین [[بانک]] [[ایران]] بشمار می‌آید که با صدور امتیازنامه‌ای از جانب ناصرالدین‌ناصرالدین شاه قاجار در یازدهم بهمن ۱۲۶۷ خورشیدی (سی ام ژانویه ۱۸۸۹میلادی) برای [[پاول یولیوس رویتر|بارون جولیوس دو رویتر]]، بانکدار یهودی-[[انگلیس]]ی، و با فرمان سلطنتی [[ملکه ویکتوریا|ملکه ویکتوریای]] [[بریتانیا]] تاًسیس شد. این بانک سال‌ها بعد به بانک بریتانیایی [[خاورمیانه]] (BBME) تغییر نام داد و امروزه به نام [[اچ‌اس‌بی‌سی|بانک اچ‌اس‌بی‌سی خاورمیانه]] شناخته می‌شود. <ref name=autogenerated1>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.chn.ir/News/?section=2&id=18954| عنوان = تخریب بانک شاهی به علت گذر مترو ثابت شد| تاریخ بازدید = ۲۵ فروردین ۱۳۸۸| تاریخ = ۱۱۹ اسفند ۱۳۸۳| ناشر = خبرگزاری میراث فرهنگی| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20070504174505/http://www.chn.ir/News/?section=2&id=18954| archivedate = ۴ مه ۲۰۰۷| dead-url = yes}}</ref>

پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] و به موجب لایحه ملی‌شدن بانک‌ها تمامی فعالیت‌های بانک شاهنشاهی ایران به [[بانک تجارت]] واگذار شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مرتضی والی‌نژاد|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/12980/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7فرازها-%D9%88و-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8Cفرودهای-%D8%A8%D8%AE%D8%B4بخش-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8Cخصوصی-%D8%AF%D8%B1در-%D8%B9%D8%B1%D8%B5%D9%87عرصه-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8Cبانکداری-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86ایران|عنوان=فرازها و فرودهای بخش خصوصی در عرصه بانکداری ایران - بانک و اقتصاد ۱۳۸۵ شماره ۷۴}}</ref>

به نقل از روابط عمومی [[بانک تجارت]]، [[عمارت]] [[خورشید]] هم‌اکنون به عنوان [[موزه]] آماده بازدید علاقه‌مندان می باشدمی‌باشد.<ref> موزه تجارت [http://https://www.tejaratbank.ir/general_content/1865418-tejarat-museum.html/ بانک تجارت ]</ref>

در قرن نوزدهم فعالیت‌های اقتصادی ایران به کلی در دست صراف‌های یهودی بود. این [[صراف]]‌ها به دلیل نفوذ فرهنگی و یکپارچگی قومی به صورت کامل فعالیت‌های وامی را در دست داشتند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اقتصاد يهوديانیهودیان در ايرانایران|نشانی=http://www.iranjewish.com/NahadHa/sazmangisha/maghalat/Ahava_11_Asb.htm|وبگاه=انجمن کلیمیان ایران|بازبینی=2019-05-16|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=}}</ref>

[[پاول یولیوس رویتر|بارون جولیوس دو رویتر]] بانکدار انگلیسی با اعطای وام به [[ناصرالدین شاه قاجار]] امتیازات بزرگی از وی گرفت که یکی از آن‌ها حق تأسیس بانک بود. این قرارداد که قسمتی از [[امتیازنامه رویتر]] بود با مخالفت شدید مردم و حتی روسیه مواجه شد. شب‌نامه‌های زیادی در تهران پخش شد که در آن نوشته شده بود که شاه ایران مالکیت تمامی منابع ایران را به یک یهودی داده استداده‌است. در سال ۱۲۶۷ هجری، امتیاز اول لغو شد و شاه دلیل آن را عدم موفقیت رویتر در شروع پروژه [[راه‌آهن]] بعد از پانزده ماه بر اساس قرارداد دانست.

بانک شاهی که مقرش [[لندن]] و تابع قوانین انگلستان بود، از سال ۱۲۶۹ کار خود را آغاز کرد و اولین اسکناس بانکی را در ایران منتشر کرد. تا این زمان تنها نوع پول مورد استفاده سکه‌های نقره و طلا بودند و بانک برای اولین بار استفاده از اسکناس را در ایران رایج کرد. رئیس بانک شاهی سر ویلیام کسویک بود. سرمایهٔ این بانک از سه کمپانی گلین، میلز و شرکاء، جی هنری شرودر و شرکا و [[دیوید ساسون]] و شرکا به دست آمده بود.

مهم‌ترین فرد مورد ارتباط بانک شاهنشاهی ایران در تهران ژنرال [[آلبرت هوتوم-شیندلر|آلبرت هوتوم شیندلر]] بود که مانند رویتر یک آلمانی‌تبار انگلیسی‌شده بود. او در ایران سال‌های زیادی زندگی کرده بود و به تمامی جغرافیای منطقه مسلط بود. [[هنری دراموند ولف]] به او علاقه زیادی داشت و تلاش کرد که او را در بخش خارجی دولت استخدام کند؛ ولیکن وقتی این امر موفقیت آمیزموفقیت‌آمیز نشد، رویتر وی را استخدام نمود. شیندلر و ربینو مهم‌ترین افراد تأثیرگذار در گسترش این بانک در ایران بودند.<ref>he English Amongst the Persians: Imperial Lives in Nineteenth-Century Iran, Denis Wright, pp 105</ref>

در سال ۱۹۲۹ میلادی بانک شاهنشاهی ایران دارای ۲۴ شعبه در ایران بود. بانک شاهنشاهی ایران تا سال ۱۳۰۹ شمسی به فعالیت خود در زمینه نشر انحصاری اسکناس ادامه داد. در این سال امتیاز چاپ اسکناس در ایران که در انحصار بانک شاهنشاهی بود با پرداخت دویست هزار لیره غرامت از آن بانک ستانده شد.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مذاکرات جلسه ۱۳۷ دوره پانزدهم مجلس شورای ملی پنجم بهمن ۱۳۲۷ |نشانی=https://www.ical.ir/ical/fa/Content/4_artmajles1/%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87جلسه-137-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AAصورت-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%ADمشروح-%D9%85%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AAمذاکرات-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3مجلس-%D8%B1%D9%88%D8%B2روز-%D8%B3%D9%87%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87سهشنبه-%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85پنجم-%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86بهمن-%D9%85%D8%A7%D9%87ماه-1327}}</ref>

در زمان [[رضاشاه|رضا شاه پهلوی]] ملی‌گرایی در بین ایرانیان شدت یافت و مخالفت با این بانک گسترش یافت. جئوفری جونز می‌نویسد: «بانک (شاهی) به صورت گسترده به عنوان نمایندهٔ امپریالیسم بریتانیا بود و این نظر بی‌دلیل نبود.» جونز ادامه می‌دهد که بانک شاهی نقش زیادی در تأمین منابع مالی برای بریتانیا در دو جنگ جهانی با کمک سرمایه‌های ایران داشت. باتأسیس [[بانک ملی ایران]] در سال ۱۳۰۷، امتیاز حق انحصاری نشر اسکناس را دولت ایران به موجب قرارنامه‌ای در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۰۹ به مبلغ دویست هزار لیره خریداری و به [[بانک ملی ایران]] واگذار کرد. <ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2008/05/080520_an-sa-darcy-oil-history.shtml| عنوان = لغو امتیاز دارسی، انعقاد قرارداد ۱۹۳۳| تاریخ بازدید = ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۷| نویسنده = سیمین روشن| تاریخ = ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۷| اثر = سرگذشت امتیازنامه دارسی؛ آغاز و انجام| ناشر = وبگاه بی‌بی‌سی فارسی| زبان = فارسی}}</ref> بانک شاهی بر اساس آمار رسمی خود سود بسیار کمی داشت ولیکن در این زمان بانکداران اجازه داشتند که به حساب‌های مخفی مبالغی واریز و دریافت کنند و این حساب‌ها به دور از آمار رسمی بودند. [[جئوفری جونز]] می‌نویسد که سود واقعی بانک شاهنشاهی ایران بسیار بیشتر از آنچه بوده که در آمارهای رسمی چاپ شده بود.

در سال ۱۳۲۰ شمسی بانک شاهنشاهی ایران در کشورهای حاشیهٔ خلیج فارس نسبت به افتتاح شعبات خارج از کشوراقدام کرد و اولین شعبهٔ آن در[[کویت]] ، [[دوبی]] و [[عمان]]بود. در سال ۱۹۵۲ میلادی بانک شاهی فعالیت‌های خود را در ایران کم کرد و نام خود را به [[بانک انگلیسی خاورمیانه]] تغییر داد. در سال ۱۹۵۹ سرمایه‌های بانک انگلیسی خاورمیانه توسط [[بانک اچ‌اس‌بی‌سی هنگ کنگ]] خریداری شده و نام این بانک به [[اچ‌اس‌بی‌سی|بانک اچ‌اس‌بی‌سی خاورمیانه]] تغییر یافت.

پرونده:Azerbeidsjan capituleert, Bestanddeelnr 901-9710 crop.jpg

{{پانویس|۲}}