درگز: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه شهر ایران

|نام‌رسمی=درگز

|استان= خراسان رضوی

|شهرستان= درگز

|دهستان=

|نام‌محلی=

منطقه در دوران باستان و کهن:

 

شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده می‌شده‌است. ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین [[پیمان آخال|آخال]] ۱۲۶۱ هـ. ش / ۱۸۸۲ م، کنارة آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید.

دربارهٔ نامگذاری این شهرستان، تا کنون داوری‌های گوناگونی داده شده‌است. شماری گفته‌اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته، به «دره گز» سرشناس شده‌است، که این نامگذاری درست نیست. داوری درست‌تر، از سده ۳ پ. م، یعنی زمان اشکانیان است. پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان برخاستند، اشک اول (ارشاک) در ضمن نبرد کشته شد، ولی برادرش تیرداد به پیروزی رسید و شهری به نام داراگرد، در پارتیای اصلی بنیاد گذارد. آپاوارتاکن، که بعضی آن را پارتیای اصلی و شماری پارتیای ویژه نوشته‌اند، به ناحیه شمال پارت گفته می‌شود. پیرنیا بر پایه نوشته‌های تاریخ و جغرافی نگاران پیشین، پارت اصلی را کوهستان و دشت کردان در خراسان و اترک و به بیان دیگر بین بیابان مشهد و کویر خوارزم دانسته‌است.

 

 

 

حاکم ابیورد را «بهمنه» می‌نامیدند که به صلح تسلیم مسلمانان شد. پس از تسلط اعراب این سرزمین یکی از پایگاه‌های مهم مسلمانان قرار گرفت. بعضی از محققان این چنین اظهار نظر کرده‌اند که در قلعه داراگرد که در زمان ساسانیان مرکز روحانیون زرتشتی و دارای ضرابخانه بوده‌است، در اواخر قرن اول [[هجری قمری]] سکه ضرب شده‌است. حدود منطقه ابیورد در این زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده‌است. این سرزمین که در انتهای دشت قراقوم بر سر راه قبایل مختلف مهاجم دشتهای داخلی آسیا در ابتدای اولین خطه جلگه‌های حاصلخیز خراسان قرار گرفته‌است، بنابر موقعیت طبیعی و نظامی از دیر باز محل کشمکشها و زد و خوردهای اقوام مختلف بوده‌است. با سقوط سامانیان دفاع ولایات شمالی ایران در برابر حملات چادرنشین‌ها به سستی گرایید و هجوم صحرانشینان [[آسیای مرکزی]] به خراسان فزونی گرفت.

به روزگار [[سلطان محمود غزنوی]] ترکمانان (غزان) به منطقه نسا و ابیورد و درگز هجوم آوردند و در این شهرها سکنی گزیدند و ترکی شدن این نواحی آغاز گردید. محققان محلی دوران سلجوقیان و اوایل خوارزمشاهیان را دوره شکوفایی خاوران (ابیورد را از قرن ۴ به بعد خاوران می‌گفتند) نامیده‌اند، شیخ محمد شهرستانی، [[انوری ابیوردی]]، اسعد مهنه‌ای و … از این سرزمین برخاستند. به همت اینان خاوران یکی از مراکز علمی شد. به روزگار چنگیز، پسرش «تولی» ابیورد را تصرف کرد و به نهب و تاراج اهالی پرداخت و آن شهر زیبا را که در آن عالمی از عمارات موج می‌زد با خاک یکسان نمود و اکثر مردم را از دم تیغ گذراند. البته ابیورد در نهضت‌های شیعه که در اواخر دوران بنی امیه در سراسر خراسان صورت گرفته بود سهمی بزرگ داشته‌است و نیز در قیامهای علیه حکام عباسی در [[قرن سوم هجری]] شرکت جستند. در زمان خلافت هارون ۱۸۵ ق. شخصی به نام ابوالخسیب بر ضد عباسیان و عامل آنان در خراسان قیام کرد و بر ابیورد تسلط پیدا کرد. این شهر با این همه عظمت و بزرگی پس از هجوم مغولان و بعد از او تیمور رونق خود را از دست داد و از اواخر قرن هشتم که شهرها و آبادیهای این منطقه مورد تجاوز و اشغال ازبکان قرار گرفت دوران قدرت آن شروع گردید.

 

 

درگز کنونی در سال ۱۳۲۹ تشکیل شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.irimo.ir/services/climate/802-اقلیم-استان-خراسان-رضوی.html?t=مشاهده-ایستگاه |عنوان = اداره کل هواشناسی خراسان رضوی}}</ref>

<gallery>

پرونده:Pelekane naderi.jpg|بندانگشتی|چپ|پلکان نادری

{{پایان}}

 

* خاوران گوهر ناشناخته ایران_ابولفظل قاسمی

* کتاب نادر صاحبقران

اطلس گیتاشناسی [[استان‌های ایران]]، تهران: ۱۳۸۳خ.