# با هیچ دلیل علمی یا فلسفی نمیتوان اثبات کرد که اگر بشری عادی با اتکا به اندیشهها و تجارب خود کتابی بنویسد آن کتاب حتماً مشتمل بر تناقض و تخالف –آن هم به تعداد فراوان– خواهد شد؛ بنابراین حتی اگر فرض کنیم که در قرآن هیچ گونه تناقضگویی وجود ندارد، باز هم آسمانی بودن آن اثبات نمیشود.
# در این آیه طوری از قرآن سخن رفتهاست که گویی در آن هیچ تناقضی وجود ندارد، در حالی که تأملی اندک در معانی آیات قرآن آشکار خواهد کرد که در این کتاب دهها بار تناقضگویی شدهاست و همین نشان میدهد که قرآن نمیتواند کلام خدا باشد.
به زعم منتقدین عدهای از عالمان اسلام سعی میکنند برای شکل منطقی تری بخشیدن به این دلیل تقریر روشنتر و کاملتری را ارائه کنند. این تقریر اینگونه است، به نقل از مصباح یزدی:<ref name=":42">[[نقد قرآن#نیکویی|نیکویی]]، صص ۱۴۶-۱۵۰.</ref><blockquote>«انسان دارای تکامل تدریجی است ... این تکامل ... به طور طبیعی تفاوت محسوسی را در دستاوردهای انسان در طول زمان به دنبال دارد.
تاثیرپذیری و و خطاپذیری انسان نیز ... نقش مهمی در پیدایش اختلاف در آثار انسان دارد. تحول مدام شرایط بیرونی و درونی انسان، و تعدد و تنوع عوامل موثر سبب میشود که انسان آثار ناهماهنگ و احیانا متضادی را پدید آورد، ... خطاپذیری انسان نیز موجب می شود انسان با پی بردن به اشتباهات خویش، گفته پیشین خود را نقض کند...
... تفاوت در استعدادها و محدودیت در کسب کمالات (نیز) ... فراوانی زمینههای اختلاف را به همراه دارد.»<ref name=":42" /></blockquote>سپس با بیان ویژگیهای قرآن و نحوه نزول آن، نتیجه مورد نظر گرفته میشود، به نقل از مصباح یزدی:<ref name=":42" /><blockquote>«شرایط، اوضاع و احوال و مدت زمان نزول و برخی ویژگی های قرآن مجید به گونهای است که با زمینهها و ویژگیهای اختلاف برانگیز انسان تطابق دارد. از سویی، قرآن طی ۲۳ سال بر پیامبر نازل شده... که آثار تکامل تدریجی (در صورت بشری بودن) باید در آن مشاهده شود. پیامبر طی ۲۳ سال در شرایط و اوضاع و احوال فردی، احتماعی، اقتصادی و سیاسی بسیار متفاوت و فراز و نشیب ها و تحولات بسیار ناهمگونی قرار داشت...، همچنینی آیات قرآن در سفر و حضر، در جنگ و صلح، در شرایط عادی و بحرانی بر پیامبر نازل شده است... بنابراین روشن میشود که آوردن کتابی با این ویژگیها ... از سوی یک انسان با آن ویژگیهای جداییناپذیر و اختلاف آفرین، ملازم با پدید آمدن ناهماهنگی زیاد خواهد بود... (اما) با این همه... بین آیات قرآن چه از نظر بیان و چه در بعد محتوا هماهنگی کاملی برقرار است... و این نشان معجزه بودن و از سوی خدا بودن آن است.»<ref name=":42" /></blockquote>به زعم منتقدین با این توضیحات نه تنها مشکلی حل نمیشود، بلکه مشکلات جدیدتری هم بوجود میآید. برخی از ایرادات مطرح شده به تقریر بالا به این صورت است:<ref name=":42" />
# ممکن است بسیاری از (و حتی همه) اعتقادات انسان در طول دورهای خاص (و حتی تا آخر عمر) ثابت بماند. بنابراین محال نیست که شخصی در طول ۲۳ سال در موضوعات مختلفی اظهار عقیده کرده و در عین حال هیچگاه دچار تناقضگویی نشده باشد.
# ممکن است آدمی در اثر گذشت زمان و تکامل علمی و معرفتی، بعضی از نظراتش تغییر کند ولی به دلایل خاصی (مثلا رعایت بعضی مصالح) تغییر عقیده خود را ابراز و اظهار نکند و حتی در عمل نیز به مقتضای عقاید قبلی عمل کند. بنابراین عدم وجود تناقض در گفتار و کردار کسی (حتی در طول ۲۳ سال) چیزی را اثبات نمیکند.
# در استدلال فوق به دو نکته مهم توجه نشده:
## ممکن است کتابی در طول ۲۳ سال و در اوضاع و شرایط مختلف و فراز و نشیبهای بیشمار نوشته شده و حاوی موضوعات مختلف و متنوعی بوده و در عین حال بسیاری از مطالب آن نیز خلاف واقع یا خلاف اخلاق باشد. در این صورت عدم وجود تضاد یا تناقض در این کتاب چیزی را اثبات نمیکند.
## ممکن است کتابی در طول ۲۳ سال (و در شرایط ذکرشده) نوشتهشود، و مشتمل بر موضوعات و مطالب هماهنگ و مرتبط با هم باشد و تناقضی هم در آن یافت نشود، اما محتوای آن، مطالبی سطحی و بیارزش و یا لغو و بیهوده باشد. در این صورت نیز عدم وجود ناهماهنگی و تناقض در این کتاب چیزی را اثبات نمیکند.
=== موارد اختلاف و تناقض ===
از دیدگاه منتقدان مجموعه آیات قرآن نه تنها با هم هماهنگ نیستند، بلکه در بعضی موارد یکدیگر را نقض میکنند.<ref>System der Koranischen Theologie Einleiitung in den koran,H.Grimme,Volume 1,pages 105-117</ref><ref name="faithfreedom">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.faithfreedom.org/samples-of-quranic-contradictions-and-flaws/|عنوان=Samples of Quranic Contradictions and Flaws (نمونههای تناقضات و اشتباهات قرآنی)|ناشر=[[آزادی ایمان جهانی]]|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20160423210048/http://www.faithfreedom.org/the-qurans-mythical-science/|تاریخ بایگانی=23 آوریل 2016}}</ref>
|