'''زُبَیْده بنت جعفر''' ([[۷۶۶ (میلادی)|۷۶۶]] - [[۸۳۱ (میلادی)|۸۳۱م]])، همچنین شناخته‌شدهمعروف به '''زبیدهزبیدهٔ هاشمیّه''' (نسب: زبیده بنت جعفر بن [[منصور (خلیفه)|منصور]]) [[خویشاوندی هم‌نیایی|دختر عمو ودخترعمو، خاله]] و همسر [[هارون الرشید|هارون‌الرشید]] و مادر [[امین (خلیفه)|امین]] بود. وی در کنار خاله/-مادرشوهر خودخود، خیزرانخیزران، یکی از تواناترین و زیرک ترینزیرک‌ترین زنان عصر خود بود.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ألتونجی | نام = محمد | پیوند نویسنده = محمد تونجی | عنوان = معجم أعلام النساء | سال =۲۰۰۱ | ناشر = دارالعلم للملایین |مکان = بیروت | شابک = | صفحه = ۹۴}}</ref> نامش «أمة العزیز» بود، اما به ''«زبیده»'' مشهور شد؛شد. گویند پدربزرگش [[منصور (خلیفه)|منصور]] او را برای سفیدرویی، زیبائی و تابناکی که همچون خاله خود خیزران بود، «زبیده» نامید. [[w:ar:عین زبیدة|عین زبیده در مکه]] به او منسوب است او به دستوربدستور خیزران به همسری پسر محبوبش هارون درآمد که دوست بچگی او بود. پس از مرگ هارون الرشیدهارون‌الرشید و قتل پسرش [[امین (خلیفه)|امین]]، مردان [[مأمون]] او آزار دادند، سپس زبیده به مأمون شکایت‌نامه‌ای نگاشت و مأمون او را اکرام کرد و در کاخِ [[پایتخت|دارالخلافه]] اسکان داد و جایگاه و مقام مادر خود را به او داد.
زبیده بسیار به حجاج رسیدگی می‌کرد و بناهایی در راهِ [[حج]] به دستوربدستور او ساخته می‌شد،می‌شد. او را باتقوا، پرهیزکار و نیکوکار توصیف کردندکرده‌اند. ۱۰۰ ندیمهٔ حافظ قرآن داشت. اخبار و حکایت‌های بسیاری از او در کتاب‌هایکتابهای ادبیات عربی و فارسی هستموجود است. نشست‌های حفظ و قرائت قرآن در [[محفل ادبی|محافل ادبی]] نزد او برگزار می‌شد و نویسندگان و مورّخان،تاریخنگاران، زمزمهٔ کنیزان زبیده را که قرآن را تلاوت می‌کردند رامی‌کردند، به صدای زنبورها تشبیه کرده‌اند.<ref>{{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = بعلبکی | نام = منیر | پیوند نویسنده = منیر بعلبکی| مقاله = زبیدة | دانشنامه = [[معجم الأعلام المورد|فرهنگ‌زندگی‌نامهٔ المورد]] | پیوند مقاله = http://waqfeya.com/books/19/17/0017.rar | تاریخ = [[۱۹۹۲ (میلادی)|۱۹۹۲]] | ناشر = [[دارالعلم للملایین]]| مکان = [[بیروت]] | زبان = [[عربی]] | شابک = 9953901163 | صفحه = 219}}</ref>
