۳۸۶
ویرایش
(تکمیل متن با ذکر منبع) برچسبها: ویرایشگر دیداری افزودن القاب |
جز (اضافات مختصر به دنبال ویرایش اخیر) برچسبها: ویرایشگر دیداری افزودن القاب |
||
}}
'''حسین بیکزاده شکوئی'''، (زاده ۹ آذر ۱۳۱۲ خورشیدی در [[تبریز]] - درگذشت ۲۸ شهریور ۱۳۸۴ خورشیدی در [[تهران]])، جغرافیدان معاصر ایرانی و بنیانگذار گروه جغرافیای دانشگاه ملی سابق ([[دانشگاه شهید بهشتی|شهید بهشتی]])، عضو پیوسته فرهنگستان علوم و استاد سابق [[دانشگاه تربیت مدرس]] است. وی در سومین دوره جایزه ملی [[چهرههای ماندگار]] ایران، به عنوان چهره ماندگار [[جغرافیا]] برگزیده شد. او در مقام شارح، ناقد و نظريهپرداز، تأثيری جدی و قابل تأمل بر عرصه جغرافيای ایران داشته است.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=حبیبی |نام۱=سید محسن |نام خانوادگی۲=سارا |نام۲=حمیده |نام خانوادگی۳=نویدپور |نام۳=محمدرضا |عنوان=بازخوانی سير تطور انديشه در آثار دکتر حسين شکويی |ژورنال=جغرافيا و برنامه ريزی |تاریخ=بهار 1389 |شماره=31 |صفحه=210}}</ref>
== زندگینامه ==
دکتر حسین شکوئی، در سال ۱۳۱۲ در [[تبریز]] دیده به جهان گشود. او پس از اتمام تحصیلات ابتدائی در مدرسه شمس، وارد دوره دبیرستان در مدرسه لقمان شده و نزد بزرگانی چون «[[عباس دیهیمی]]» و «استاد [[تقی میرفخرایی]]» مدرس زبان فرانسه در دانشگاه تبریز به کسب دانش پرداخت. حسین شکوئی به سال ۱۳۳۴ در [[دانشگاه تبریز]] در رشته «تاریخ و جغرافیا» مشغول به تحصیل شد. استاد قاضی، استاد [[ادیب طوسی]]، دکتر [[منوچهر مرتضوی]] و دکتر [[جهانگیر صوفی]] از جمله اساتید وی در این مقطع تحصیلی هستند که او از آنها به نیکی یاد میکرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=فصلنامه تحقیقات جغرافیایی|نشانی=http://georesearch.ir/content/47/%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B4%DA%A9%D9%88%DB%8C%DB%8C|عنوان=دکتر حسین شکوئی}}</ref> او پس از پایان دوره کارشناسی شغل دبیری را برگزید و در دبیرستانهای شهرستان اسکو، تبریز و تهران به تدریس پرداخت و این شغل را تا پایان مقطع فوق لیسانس در ۱۳۴۶خورشیدی از دانشگاه تهران ادامه داد. شکویی دوره دکتری را در رشته جغرافیای انسانی در دانشگاه استانبول ترکیه در ۱۳۵۴ خورشیدی به پایان رساند البته باید اذعان کرد که شکویی به خاطر فعالیت های علمی و ممتاز بودن در دوره کارشناسی ارشد، بورس تحصیلی از دانشگاه میشیگان آمریکا دریافت کرد و قبل از ورود به دانشگاه استانبول عازم آمریکا شد اما به دلیل مشکلات خانوادگی تحصیلات دکتری را در آمریکا نیمه تمام رها کرد. این جغرافیدان برجسته به خاطر دانش بالای خود خیلی زود و در همان مقطع فوق لیسانس به درجه استادیاری ارتقا یافت و با شکل گیری دانشگاه تربیت مدرس از ۱۳۶۴ خورشیدی با پذیرش مسئولیت رشته علوم جغرافیایی به این دانشگاه رفت و یکی از پایه گذاران تحصیلات تکمیلی در کشور شد.<ref name=":2">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=28 شهریور 1398|وبگاه=ایرنا|نشانی=https://www.irna.ir/news/83480412/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B4%DA%A9%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7|عنوان=درباره حسین شکویی {{!}} پایه گذار مباحث فلسفی در جغرافیا}}</ref> همچنین جالب توجه است که وی ۳۵ ساله بود که پس از سالها تلاش توانست رشتههای تاریخ و جغرافیا را در دانشگاهها از هم جدا کند و پیوند دانش جغرافیا را با مسائل اقتصادی و سیاسی آشکار سازد. ۳۷ ساله بود که نخستین اثرش "فلسفه جغرافیا" را نوشت و مفاهیم و مضامین بنیادین جغرافی را تشریح کرد. این در حالی است که ۴۵ ساله بود که از دانشگاه استانبول دانشنامه دکتری در جغرافیای انسانی گرفت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=18 سپتامبر 2020|وبگاه=دویچه وله فارسی|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7/a-54972236|عنوان=پیشتاز فلسفه جغرافیا}}</ref>
کتابهایی که وی تألیف نموده است از جمله شاهکارهای علمی و جغرافیایی میباشند. هزچند که مافیای موجود در دانشگاهها و جغرافیا علی رغم اشتیاق همه دانشجویان هیچ گاه اجازه ندادند حسین شکویی در دانشگاه تهران حضور پیدا کند. ولی آثار جاودانه او چراغی است در این تاریکخانه جغرافیا و سالیان منبع معتبر برای دانشجویان و اساتید بوده و خواهد بود. کمتر کتابهایی را میتوان یافت که در استواری علمی و فن نوشتاری همچون آثار ایشان یافت. حتی در کتابهای مشابه منتشر شده در انجمن جغرافیدانان آمریکا کمتر کسانی در حد و اندازه پرفسور حسین شکویی دیده میشود. به نقل از لیلا اباذزی شاگرد ایشان در سالهای دور در دانشگاه تبریز ایشان علاوه بر استادی در جغرافیا، بسیار با اخلاق و پر احساس و بودهاند.<ref name=":0" />
پس از گذراندن دوران تحصیلی مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ و جغرافیا از [[دانشگاه تبریز]] (۱۳۳۷)، مدرک کارشناسی ارشد را از [[دانشگاه تهران]] (۱۳۴۶) و مدرک دکترای تخصصی خود را در رشته [[جغرافیای انسانی]] از [[دانشگاه استانبول]] (۱۳۵۷) دریافت کرد.
دکتر حسین شکوئی بیش از ۱۰ سال در دانشگاه تبریز تدریس میکرد و در سال ۱۳۶۴ پس از عزیمت به تهران در [[دانشگاه تربیت مدرس]] مشغول به تدریس شد و میتوان او را در ردیف اولین پایهگذاران دوره دکترای رشته جغرافیا در دانشگاه تربیت مدرس معرفی کرد. باید اذعان کرد که دغدغه اصلی شکویی به هنگام ورود به دانشگاه تربیت مدرس یکی تقویت نظریهپردازی در علوم جغرافیایی و دیگری شناخت مشکلهای اصلی شهر و ارائه راه حل برای آن بود.<ref name=":2" />
او در طول دوران علمی خود رسالهها (در سطح دکتری) و پایاننامههای (در سطح کارشناسی ارشد) زیادی را راهنمایی کردهاند. ایشان در مجامع مختلف علمی از قبیل فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، هیأت رئیسه [[انجمن جغرافیدانان ایران]]، شورایعالی سمت، سرپرستی کمیته جغرافیا در [[وزارت فرهنگ و آموزش عالی]] و...، عضویت فعالی داشتند و پس از مدتها تلاش در راه علم، توانستند به عنوان یکی از چهرههای ماندگار کشور (در جغرافیا) معرفی شوند.
== تالیفات ==
آثار و تألیفات شکویی از جمله شاهکارهای علمی و جغرافیایی محسوب میشوند و کمتر کتابهایی را میتوان یافت که در استواری علمی و فن نوشتاری مانند آثار وی باشند. اهمیت آثار شکویی تا آن جایی است که جزو منابع معتبر و اصلی برای دانشجویان جغرافیا به حساب میآید.<ref name=":2" />
*
* جغرافیای شهری، جلد اول و دوم، دانشگاه تبریز، این دو کتاب اکنون در دانشگاه پیام نور تدریس میشوند. چاپ اول این دو کتاب در سال ۱۳۵۲ بودهاست.
* شهرکهای جدید ۱۳۵۳، دانشگاه تبریز، این کتاب اکنون بسیار نایاب است.
* محیط زیست شهری، ۱۳۵۵، دانشگاه تبریز، این کتاب نیز نایاب است.
* جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی، انتشارات جهاد دانشگاهی، اولین کتابی است در ایران که به مفاهیمی چون «گتوهای شهری» میپردازد. چاپ نخست کتاب در سال ۱۳۶۶ بوده و تاکنون چندین مرتبه چاپ شدهاست.
* دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، [[انتشارات سمت]] ، ۱۳۷۳.
* اندیشههای نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، انتشارات گیتاشناسی، ۱۳۷۵.
* اندیشههای نو در فلسفه جغرافیا، جلد دوم، فلسفههای محیطی و مکتبهای جغرافیایی، انتشارات گیتاشناسی، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۲.
شکویی به دلیل تأثیرگذاری زیاد در عرصه جغرافیا، همچنین به دلیل تفکرات و اندیشههای ارزشمندش برای صاحب نظران و دانشمندان شناخته شده است.<ref name=":2" />
== مشرب فکری ==
دکتر شکویی مباحث و مطالب جغرافیایی را در قالب مسائل اجتماعی و اقتصادی میدیده، مسائل را در چارچوب بازدهی و سودآوریای که برای جامعه داشته است از منظر عدالت اجتماعی بررسی میکردند. هدف وی آن بوده که با این تحلیلها بتواند جامعهی متعادل و مطلوبی را در منطقهی کاری خویش ایجاد کند. تأکید وی بر شناخت پایههای اساسی مسائل جغرافیایی نهایتاً منجر به جغرافیای کاربردی میشود که در آن جغرافیدانان نیز در حل مسائل اجتماعی سهمی را بر عهده دارند.<ref name=":3">{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=نظریان |نام۱=اصغر |نام خانوادگی۲=شایان |نام۲=سیاوش |نام خانوادگی۳=ایراندوست |نام۳=کیومرث |نام خانوادگی۴=حاتمینژاد |نام۴=حسین |نام خانوادگی۵=بوچانی |نام۵=محمدحسین |عنوان=گفت و گو درباره دیدگاه ها، نگرش ها و تأثیرات علمی و اخلاقی مرحوم دکتر حسین شکویی |ژورنال=کتاب ماه تاریخ و جغرافیا |تاریخ=آبان و آذر 1384 |شماره=97 و 98 |صفحه=6 تا 23 |پیوند=http://ensani.ir/fa/article/download/253463}}</ref>
== حوزه تأثیر ==
تلاشهای او اثر بسیار مثبت وسازندهای بر علم جغرافیا و جامعهی جغرافیدانان ایران گذارده است.<ref name=":2" /> او از چند دیدگاه تأثیر عمیقی بر دانش جغرافیای ایران داشته است:
به گفته [[محمدحسن گنجی]]، شکوئی به عنوان یک واسطه قوی بین دانش جغرافیا در ایران و جهان خارج عمل می کرد و در روزگاری که بین جغرافیدانان دانشگاهی ایران کمتر ارتباط انفرادی با علم جغرافیا و تحولات آن در خارج وجود داشت وی چه از طریق معرفی کتابها و مقالات مهم خارجی در صفحات [[مجلههای رشد|رشد]] آموزش جغرافیا که خود سالها سردبیر آن بود و چه از طریق دسترسی به نفیسترین و جدیدترین و گرانترین کتابهای حاوی افکار نو و اظهار آنها در کلاسهای درس و سخنرانی های عمومی، هموطنان را در جریان تحولات جدید علمی قرار می داد و دانشجویان را به پژوهش درباره آنها تشویق میکرد و از این لحاظ می توان ادعا کرد که در ۱۵ موردی که او خود راهنمای پایان نامههای دکتری جغرافیا در دانشگاه تربیت مدرس بوده و هم چنین در دیگر موارد آن دانشگاه دارندگان دکترای جغرافیا از دست دکتر شکوئی احتمالاً دست کمی از فرهیختگان مشابه در دانشگاه های معتبر خارجی ندارند.<ref name=":1" /> ▼
▲به گفته [[محمدحسن گنجی]]، شکوئی به عنوان یک واسطه قوی بین دانش جغرافیا در ایران و جهان خارج عمل می کرد و در روزگاری که بین جغرافیدانان دانشگاهی ایران کمتر ارتباط انفرادی با علم جغرافیا و تحولات آن در خارج وجود داشت وی چه از طریق معرفی کتابها و مقالات مهم خارجی در صفحات [[مجلههای رشد|رشد]] آموزش جغرافیا که خود سالها سردبیر آن بود و چه از طریق دسترسی به نفیسترین و جدیدترین و گرانترین کتابهای حاوی افکار نو و اظهار آنها در کلاسهای درس و سخنرانی های عمومی، هموطنان را در جریان تحولات جدید علمی قرار می داد و دانشجویان را به پژوهش درباره آنها تشویق میکرد و از این لحاظ می توان ادعا کرد که در ۱۵ موردی که او خود راهنمای پایان نامههای دکتری جغرافیا در دانشگاه تربیت مدرس بوده و هم چنین در دیگر موارد آن دانشگاه دارندگان دکترای جغرافیا از دست دکتر شکوئی احتمالاً دست کمی از فرهیختگان مشابه در دانشگاه های معتبر خارجی ندارند.<ref name=":1" /> وی حتی جغرافیدانان ایرانی را با مکاتبی غیر از مکتبهای حاکم بر جامعهی دانشگاههای کشور آشنا نمود.<ref name=":3" />
در حوزه [[فلسفه جغرافیا|فلسفه جغرافيا]]، شادروان دكتر حسين شكويی يكی از آن نامور چهرهها وانديشمندانی است كه بر عرصه جغرافیای ايران تأثيرگذاریهای فراوان داشته و در تغييرات و تحولات و پويايی جغرافیای ايرانزمين از سهم ارزندهای برخوردار است. اعتقاد به [[تفکر سیستمی|تفكر سيستمی]] در رسيدن به تحليلهای جغرافيايی، [[ایدئولوژی|ايدئولوژی]] و سياستگذاری نظام های حاكم بر فضاهای جغرافيایی، تأكيد بر [[عدالت اجتماعی]] و زدودن [[فقر]] از چهره جغرافيای فقر در [[:en:Global_South|كشورهای جنوب]] از يافتههای سير فلسفه سياسی ايشان در [[:en:Space#Geographical_space|فضاهای جغرافيايی]] میباشد.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=اذانی |نام۱=مهری |عنوان=گذری بر حوزه جغرافیا و فلسفه سیاسی در اندیشه شادروان پرفسور حسین شکوئی |ژورنال=جغرافیا و مطالعات محیطی |تاریخ=پاییز 1388 |شماره=1 |صفحه=113 و 114 |ناشر=دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد |زبان=fa}}</ref> در واقع جغرافیای ایران که تا قبل ازدهه ۱۳۵۰خورشیدی فاقد تفکرات فلسفی بود با تلاش و همت شکویی روزنههای فلسفی بر روی آن باز شد و دانشجویان این رشته با مباحث فلسفی و پارادایم جغرافیا آشنا شدند.<ref name=":2" />
== جوایز ==
|
ویرایش