فرگشت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فرگشت''' یا{{به '''تکامل'''انگلیسی|Evolution}} در حوزهٔ [[زیست‌شناسی]] به‌معنی دگرگونی در یک یا چند ویژگی [[فنوتیپ]] و [[وراثت]] است که طی زمان در [[جمعیت]]‌های موجودات زنده رخ می‌دهد.<ref name="Futuyma">{{cite book |last=Futuyma |first=Douglas J. |authorlink=Douglas J. Futuyma |year=۲۰۰۵ |title=Evolution |publisher=Sinauer Associates, Inc |location=Sunderland, Massachusetts |isbn=۰-۸۷۸۹۳-۱۸۷-۲}}</ref> این ویژگی‌های فنوتیپی، که از نسلی به نسل بعد جابجا می‌شوند؛ صفات [[کالبدشناسی]] (آناتومی)، [[بیوشیمی|بیوشیمیایی]] و [[رفتار]] را تعیین می‌کنند. وقوع تکاملفرگشت منوط به وجود بستری از [[گوناگونی ژنی]] در جمعیت است. این بستر ممکن است از جمعیت‌های دیگر تأمین شود؛ که به [[شارش ژن]] شهرت دارد.<ref name="pmid 10097118">{{Cite journal |last1=Jain|first1=R.|last2=Rivera|first2=M.C.|last3=Lake|first3=J.A. |title=Horizontal gene transfer among genomes: the complexity hypothesis. |journal=Proc Natl Acad Sci U S A |volume=۹۶ |issue=۷ |pages=۳۸۰۱–۶ |year=۱۹۹۹ |pmid=۱۰۰۹۷۱۱۸ |doi=10.1073/pnas.96.7.3801 |ref=harv |pmc=22375|bibcode = 1999PNAS...۹۶٫۳۸۰۱J}}</ref><ref>{{cite journal|author = Richardson, Aaron O. and Jeffrey D. Palmer|year = ۲۰۰۷|title = Horizontal gene transfer in plants |journal = Journal of Experimental Botany|volume = ۵۸|pages = ۱–۹|url=http://jxb.oxfordjournals.org/content/early/2006/10/09/jxb.erl148.full.pdf|accessdate = ۲۰۱۱-۰۱-۳۱|doi = 10.1093/jxb/erl148|pmid = ۱۷۰۳۰۵۴۱|issue = ۱|ref = harv}}</ref><ref>{{cite book|last=Margulis|first=Lynn|year=۱۹۹۸|title=The symbiotic planet: a new look at evolution|publisher=Weidenfeld & Nicolson, London|isbn=۰-۴۶۵-۰۷۲۷۱-۲}}</ref><ref>{{cite book|last=Sapp|first=J.|year=۱۹۹۴|title=Evolution by association: a history of symbiosis|publisher=Oxford University Press, UK|isbn=۰-۱۹-۵۰۸۸۲۱-۲}}</ref> همچنین ممکن است گوناگونی ژنی از درون جمعیت، با سازوکارهایی چون [[جهش]] یا [[نوترکیبی ژنی|نوترکیبی]] پدید آید. با توجه به اینکه ویژگی‌های فنوتیپی متفاوت، احتمال [[بقا]] و [[تولیدمثل]] را تحت تأثیرات متفاوتی قرار می‌دهند؛ [[انتخاب طبیعی]] می‌تواند سبب فراگیری [[ژنوتیپ]]‌های نو در [[خزانه ژنی|خزانهٔ ژنی]] شود؛ و چهرهٔ فنوتیپی جمعیت را به تدریج تغییر دهد.<ref name="Futuyma"/> [[انتخاب جنسی]] ممکن است به همه‌گیری ژن‌هایی ختم شود که نقش مثبتی در افزایش بقای جاندار نداشته باشند؛ و دیگر سازوکارهای تکاملیفرگشتی همچون [[همبستگی ژنی]] و [[رانش ژن]]، ممکن است ژن‌هایی را انتخاب کنند که امتیاز مستقیمی برای بقا یا تولیدمثل جاندار ارائه نمی‌دهند.<ref name="berkeley">{{cite web |url=http://evolution.berkeley.edu/evosite/evo101/IIID2Genesdrift.shtml |title=Effects of Genetic Drift |accessdate=February ۲۰۱۱ |publisher=University of California at Berkeley |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120323103015/http://evolution.berkeley.edu/evosite/evo101/IIID2Genesdrift.shtml |archivedate=۲۳ مارس ۲۰۱۲ |dead-url=yes}}</ref><ref name="Evolutionary Biology">{{cite book| last = Futuyma| first = Douglas | authorlink = | title = Evolutionary Biology| publisher = [[Sinauer Associates]]| series = | year = ۱۹۹۸ | doi = | isbn = ۰-۸۷۸۹۳-۱۸۹-۹ | page = Glossary}}</ref>

رویداد فرگشت بدان معناست که تمام [[موجودات زنده]] با همهٔ تنوعی که دارند، از نیاکانی مشترک پدیدار گشته‌اند.<ref name="On The Origin of Species">{{cite book | last1 = Darwin | first1 = Charles | title = On The Origin of Species | chapter = XIV | year = ۱۸۵۹ | page = ۵۰۳ | url = http://en.wikisource.org/wiki/On_the_Origin_of_Species_(1859)/Chapter_XIV | accessdate = ۲۰۱۱-۰۲-۲۷ | isbn = ۰۸۰۱۴۱۳۱۹۲}}</ref> فرگشت علت پدیدهٔ [[گونه‌زایی]] است؛ که طی آن یک گونهٔ اجدادی منفرد به دو یا چند گونهٔ متفاوت تقسیم می‌شود. گونه‌زایی در شباهت‌های ساختاری، [[جنین‌شناسی|جنینی]] و [[ژنتیک|ژنتیکی]] جانداران؛ [[جغرافیای زیستی|پراکندگی جغرافیایی]] گونه‌های مرتبط با هم، و [[فسیل|ثبت سنگواره‌ای]] تغییرات، قابل مشاهده‌است. [[نیای مشترک]] جانداران امروزی تا بیش از ۳٫۵ میلیارد سال پیش؛ یعنی از زمان پیدایش [[حیات]] روی [[زمین]]، قدمت دارد.<ref>{{cite book|last=Schopf|first=J.W.|year=۱۹۹۹|title=Cradle of life: the discovery of Earth's earliest fossils|publisher=Princeton|isbn=۰-۶۹۱-۰۰۲۳۰-۴}}</ref><ref>{{cite journal|doi=10.1073/pnas.95.12.6854|last=Woese|first=C.|year=۱۹۹۸|title=The Universal Ancestor|journal=PNAS|volume=۹۵|issue=۱۲|pages=۶۸۵۴–۶۸۵۹|pmid=۹۶۱۸۵۰۲|pmc=22660|ref=harv|bibcode = 1998PNAS...۹۵٫۶۸۵۴W}}</ref><ref name="theobald">{{cite journal|doi=10.1038/nature09014|last=Theobald|first=D.L.|journal=Nature|volume=۴۶۵|issue=۷۲۹۵|pages=۲۱۹–۲۲۲|year=۲۰۱۰|title=A formal test of the theory of universal common ancestry|pmid=۲۰۴۶۳۷۳۸|ref=harv|bibcode = 2010Natur.۴۶۵..۲۱۹T}}</ref><ref>{{cite journal|doi=10.1038/scientificamerican0200-90|last=Doolittle|first=W.F.|year=February, ۲۰۰۰|url=http://shiva.msu.montana.edu/courses/mb437_537_2005_fall/docs/uprooting.pdf|title=Uprooting the tree of life|journal=Scientific American|volume=۲۸۲|issue=۲|pages=۹۰–۹۵|pmid=۱۰۷۱۰۷۹۱|ref=harv|access-date=۲۳ مارس ۲۰۱۲|archive-url=https://www.webcitation.org/5w9oPfm4a?url=http://shiva.msu.montana.edu/courses/mb437_537_2005_fall/docs/uprooting.pdf|archive-date=۳۱ ژانویه ۲۰۱۱|dead-url=yes}}</ref> تکاملفرگشت چه به صورت درون‌جمعیتی و چه به صورت گونه‌زایی میان جمعیت‌ها، از طرق گوناگونی روی می‌دهد؛ آهسته و پیوسته به نام [[انتخاب انباشتی]]، یا به سرعت از یک موضع ایستا تا موضع بعدی؛ که [[تعادل نقطه‌ای]] خوانده می‌شود.

مطالعهٔ علمی فرگشت (تکامل) از نیمهٔ [[قرن نوزدهم|سدهٔ نوزدهم]] آغاز شد، زمانی که پژوهش‌ها روی ثبت سنگواره‌ای و گوناگونی جانداران، بسیاری از دانشمندان را متقاعد کرد که می‌بایست گونه‌ها به نحوی تکامل یابند. بر مبنای سنگواره‌ها می‌یابیم که جانداران امروزی متفاوت از گذشته هستند و به میزانی که به گذشته‌های دورتر می‌نگریم، فسیل‌ها متفاوت‌تر می‌شوند.<ref>Levin, Harold L. ۲۰۰۵. ''The Earth through time''. 8th ed, Wiley, N.Y. Chapter 6: Life on Earth: what do fossils reveal?</ref><ref name="bowler">{{cite book|last=Bowler|first=Peter J.|authorlink=Peter J. Bowler|title=Evolution:The History of an Idea|publisher=University of California Press|year=۲۰۰۳|isbn=۰-۵۲۰-۲۳۶۹۳-۹}}</ref> سازوکارهای پیش‌برندهٔ تکاملفرگشت همچنان نامشخص باقی‌ماندند؛ تا سال ۱۸۵۸ که نظریهٔ انتخاب طبیعی، به‌طور مستقل توسط [[چارلز داروین]] و [[آلفرد راسل والاس]] ارائه شد. در اوایل [[قرن بیستم]]، تئوری‌های داروینی تکاملفرگشت با ژنتیک، [[دیرین‌شناسی]] و [[سامانه‌شناسی]] ادغام شدند که با پیوستن یافته‌های بعدی چون [[زیست‌شناسی مولکولی]]؛ تحت عنوان [[''تلفیق تکاملی جدید]]'' به اوج رسید.<ref name="Kutschera"/> این تلفیق به یک بنیان اصلی در [[زیست‌شناسی]] بدل شد؛ چنان‌که تبیینی منسجم و یکپارچه، برای تاریخ و [[تنوع زیستی]] حیات روی زمین، فراهم ساخت.<ref name="IAP2006Statement">{{cite web|url=http://www.interacademies.net/Object.File/Master/6/150/Evolution%20statement.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070422234034/http://www.interacademies.net/Object.File/Master/6/150/Evolution+statement.pdf|archivedate=۲۲ آوریل ۲۰۰۷|title=IAP Statement on the Teaching of Evolution|year=۲۰۰۶|publisher=The Interacademy Panel on International Issues|accessdate=۲۰۰۷-۰۴-۲۵|dead-url=yes}} Joint statement issued by the national science academies of 67 countries, including the [[بریتانیا|United Kingdom's]] [[انجمن سلطنتی]]</ref><ref name="AAAS2006Statement">{{cite web|url=http://www.aaas.org/news/releases/2006/pdf/0219boardstatement.pdf | title=Statement on the Teaching of Evolution|date=۲۰۰۶-۰۲-۱۶|author=Board of Directors, American Association for the Advancement of Science|publisher=American Association for the Advancement of Science}} from the world's largest general scientific society</ref><ref name="NCSEStatementsFromScientificOrgs">{{cite web|url=http://ncse.com/media/voices/science|title=Statements from Scientific and Scholarly Organizations|publisher=National Center for Science Education}}</ref>

امروزه تکاملفرگشت در شاخه‌های مختلف [[علوم زیستی]] چون [[زیست‌شناسی بقا]]، [[جنین‌شناسی]]، [[بوم‌شناسی]]، [[فیزیولوژی]]، [[دیرین‌شناسی]] و [[پزشکی]] مطالعه و به‌کاربسته می‌شود. به علاوه، تکاملفرگشت بر دیگر حیطه‌های مطالعات بشری، همچون [[کشاورزی]]، [[انسان‌شناسی]]، [[فلسفه]] و [[روان‌شناسی]] نیز اثرگذار بوده‌است.

نظریهٔ فرگشتفرگشت، [[پارادایم]] حاکم بر زیست‌شناسی نوین است که پایه و اساس آن را تشکیل می‌دهد و با شواهد بسیاری پشتیبانی می‌گردد؛ به‌طوری‌که به گفته [[تئودورگفتهٔ ''دبژنسکی|دبژنسکی]]'' «هیچ چیز در زیست‌شناسی جز در پرتو آن معنا نمی‌یابد».<ref>[[Theodosius Dobzhansky|Dobzhansky, Theodosius]] 1973. Nothing in biology makes sense except in the light of evolution. ''American Biology Teacher'' '''35''', 125-129. [http://www.2think.org/dobzhansky.shtml http://www.2think.org/dobzhansky.shtml]</ref> هم‌زمان در جزئیات اختلاف نظر هست و پرسش‌های بسیاری نیازمند پاسخ هستند که زیست‌شناسان تکاملیفرگشتی به آن‌هاآنها می‌پردازند. [[زیست‌شناسی تکاملی|زیست‌شناسان تکاملیفرگشتی]]، [[واقعیتوجود علمیمسلم|واقعیت]] وقوع تکاملفرگشت را مستند کرده، و همچنین نظریاتی در شرح علل آن توسعه داده و می‌آزمایند.