یای مجهول: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پایان شعر}}

 

[[حمزه اصفهانی|حمزهٔ اصفهانی]] این واکه را «حرفی که به یاء شبیه است» توصیف می‌کند و کلمات «سیر» (الشعبان) و «شیر» (الأسد) را مثال می‌آورد.<ref>''التنبیه''، ص ۸۴. </ref> [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر]] می‌نویسد: «حرفی که میان فتحه و کسره باشد، چنانکه در لفظ '''شیر''' باشد که در تازی '''اسد''' باشد.» و جای دیگر: «حرفی که به یاء ماند در '''دیر''' و '''زیر'''». سپس همین مؤلف در ذکر حروف و حرکات قوافی می‌گوید: «یاء که در خطاب باشد، مثلاً گوئی '''تو در این سخنی'''، یا در صفت چنانکه در لفظِ '''خوش‌سخنی'''، یا در نسبت چنانکه در '''شهری'''، دیگر باشد، و شبیه به یاء که در نکره آید، مثلاً گوئی '''سخنی از سخن‌ها'''، یا در تقدیر فعل چنانکه که گوئی '''اگر گفتی''' و '''کاشکی گفتمی''' و '''به خواب دیدم که گفتمی''' دیگر. و این دو حرف باشد و یکی گرفته‌اند».<ref>''معیار الأشعار''، صص ۱۹۷-۱۹۸. </ref> تفاوت میان یای مجهول و یای معروف هنوز در بعضی از نواحی فارسی‌زبان وجود دارد. در بعضی نسخه‌های مکتوب در قرن‌های چهارم و پنجم برای یای مجهول نشانهٔ خاصی در کتابت هست<ref>''تفسیر قرآن پاک''، نسخهٔ منکور. </ref>، اما در فارسی معیار امروزی مدتهاست که این تفاوت از میان رفته است. یعنی امروز در فارسی رسمی و متداول ایران کلمه‌ای مانند «می‌بینی» با سه واکهٔ «''i''» یکسان تلفظ می‌شود، حال آنکه در تلفظ مردم افغانستان و تاجیکستان واکهٔ نخستین در جزء «می» شبیه به کسرهٔ ممدود و متفاوت با دو واکهٔ دیگر ادا می‌شود.