[[گزنفون]] در لشکرکشی کورش‌کوچک، در سال ۴۱۰۴۰۱ پ.م. علیه [[اردشیر دوم (هخامنشی)|اردشیردوم]] شرکت جست. چون [[کوروش کوچک|کورش‌کوچک]] در نبرد کوناکس<ref>kunaks</ref> در بابل کشته شد و لشکریان وی پراکنده گشتند و فرماندهان یونانی را ایرانیان گرفته اعدام کردند و سربازان مزدور یونانی هزاران کیلومتر دور از میهن در کشوری ناشناس تنها ماندند، گزنفون در رهبری رجعت ایشان فعالانه شرکت کرد. یونانیان موفق شدند مانند نابینایان کورمال کورمال از آسیای مقدم و آشور و ارمنستان گذشته به کرانه دریای سیاه برسند. قریب نیمی از ایشان بعدها به لشکریان [[آگسیلا]] شاه اسپارت، که در آن زمان در غرب آسیای صغیر با ایرانیان در جنگ بود، پیوستند. گزنفون نیز به زیر فرمان آگسیلا درآمد. این امر را در آتن خیانت تلقی کردند و گزنفون را از حق تابعیت [[آتن]] محروم و از آن شهر بیرون کردند. پس از آن گزنفون در خدمت [[اسپارت]] باقی ماند و حتی علیه میهن پیشین خویش پیکار کرد. در حدود سال ۳۸۰ پ.م. دولت اسپارت ملکی به وی داد و او در آنجا آسوده می‌زیست و به فعالیت ادبی مشغول بود.
