فرابنفش: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Hashtag ali (بحث | مشارکت‌ها)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: برگردانده‌شده حذف منبع ویرایشگر دیداری
خط ۳:
 
[[پرونده:UV-handlamp hg.jpg|بندانگشتی|255x255پیکسل|یک لامپ UV قابل حمل]]
'''فرابنفش''' {{انگلیسی|Ultraviolet}} یا به اختصار '''UV'''، مو
'''فرابنفش''' {{انگلیسی|Ultraviolet}} یا به اختصار '''UV'''، موجی است در گستره [[امواج الکترومغناطیسی]] با [[طول موج|طول موجی]] در محدوده ۱۰ تا ۴۰۰ [[نانومتر]] که کوتاه‌تر از [[نور مرئی]] و بلندتر از [[پرتو ایکس]] است. به بیانی دیگر انرژی آن کمتراز پرتو ایکس، ولی بیشتراز نور مرئی است. [[پرتو|اشعه]] UV در نور [[خورشید]] موجود است و تقریباً شامل ۱۰٪ از تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید می‌شود. این اشعه هم چنین در هنگام جوشکاری [[قوس الکتریکی]] منتشر می‌شود. همچنین برای تولید آن از لامپ‌های مخصوصی از جمله [[لامپ سیاه]] یا [[لامپ بخار جیوه]] استفاده می‌شود.
 
'''فرابنفش''' {{انگلیسی|Ultraviolet}} یا به اختصار '''UV'''، موجیی است در گستره [[امواج الکترومغناطیسی]] با [[طول موج|طول موجی]] در محدوده ۱۰ تا ۴۰۰ [[نانومتر]] که کوتاه‌تر از [[نور مرئی]] و بلندتر از [[پرتو ایکس]] است. به بیانی دیگر انرژی آن کمتراز پرتو ایکس، ولی بیشتراز نور مرئی است. [[پرتو|اشعه]] UV در نور [[خورشید]] موجود است و تقریباً شامل ۱۰٪ از تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید می‌شود. این اشعه هم چنین در هنگام جوشکاری [[قوس الکتریکی]] منتشر می‌شود. همچنین برای تولید آن از لامپ‌های مخصوصی از جمله [[لامپ سیاه]] یا [[لامپ بخار جیوه]] استفاده می‌شود.
از پرتو فرابنفش برای [[ضد عفونی آب]]، [[خوراک|مواد خوراکی]]، [[تجهیزات پزشکی]] و لوازم صنعتی و غیره می‌توان استفاده نمود.
 
از پرتو فرابنفش برای [[ضد عفونی آب]]،آب، [[خوراک|مواد خوراکی]]،خوراکی، [[تجهیزات پزشکی]] و لوازم صنعتی و غیره می‌توان استفاده نمود.
 
== چگونگی کشف تابش ==
پرتو فرابنفش بگونه‌ای کاملاً اتفاقی با مشاهده تغییر رنگ و تیرگی املاح [[نقره]] در مقابل نور مستقیم آفتاب کشف گردید. در سال [[۱۸۰۱ (میلادی)|۱۸۰۱]] دانشمند آلمانی، [[یوهان ویلهلم ریتر]] بر اثر مشاهداتش توجه نمود که تابش‌های فرابنفش، که نامرئی هستند، عامل اساسی در تیرگی صفحات کاغذ آغشته به [[کلرید نقره]] می‌باشند. او در آن زمان این پدیده را «پرتوهای شیمیایی» نامید.<ref>"On a new Imponderable Substance and on a Class of Chemical Rays analogous to the rays of Dark Heat", J.W. Draper, The London, Edinburgh, and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science, 1842, LXXX, pp.453–461</ref><ref>"Description of the Tithonometer", J.W. Draper, The Practical Mechanic and Engineer's Magazine, January 1844, pp.122–127</ref>
 
== توزیع تابش ==
 
== توزیع تابش ==
در بحث از تأثیر این پرتو غیر مرئی بر سلامت انسان و محیط زیست، می‌توان آن را به چند روش تقسیم کرد:
 
سطر ۸۹ ⟵ ۹۲:
 
== نکات دانستنی ==
* برخی از جانداران از جمله [[پرندگان]]،پرندگان، [[خزندگان]]،خزندگان، [[حشره|حشرات]]،حشرات، از جمله زنبورها قادر به دیدن امواج مرئی نزدیک به تابش UV هستند.
* بسیاری از گیاهان، میوه‌ها، گل‌ها و بذرها قدرت مقاومت فوق‌العاده‌ای نسبت به قدرت انسان در مقابل این تابش نشان می‌دهند.
* [[عقرب]]‌ها زیر پرتو UV به رنگهای سبز یا زرد می‌درخشند.
* معدودی از پرندگان نقوشی بر پر دارند که تنها تحت تابش UV قابل مشاهده خواهند بود.
* ادرار بعضی از حیوانات گوشتخوار از جمله «گربه» حتی در تاریکی مطلق نیز تحت تابش طول موج خاصی از UV قابل دیدن است.
 
== منبع طبیعی فرابنفش ==
خورشید ساطع‌کننده پرتو فرابنفش در هر سه باند UVA, UVB و UVC به مقدار فراوان است ولی به سبب ویژگی جذب UV در [[لایه اوزون]] اتمسفر، ۹۹٪ تابش فرابنفشی که به زمین می‌رسد از نوع باند (کمتر مضر)UVA است.
 
شیشه پنجره معمولی نسبت به دامنه ظاهراً کم نفوذ (UVA(300-400nm شفاف بوده و مقاومت چندانی در مقابل آن نشان نمی‌دهد اما نسبت به عبور طول موج‌های پایین‌تر از ۳۵۰nm حساس است به اندازه‌ای که ۹۰٪ تابش‌های UV کوتاه‌تر از ۳۰۰nm را از خود عبور نمی‌دهد.
 
== Vacuum UV ==
هوای معمولی در مقابل طول موج‌های ۲۰۰nm و پایین‌تر از آن به صورت شیشه‌ای مات عمل کرده و آن‌ها را از خود عبور نمی‌دهد. علت این امر به لطف قابلیت بسیار بالای جذب تابش فرابنفش [[موج کوتاه]] توسط «[[اکسیژن]]» جو امکان‌پذیر شده‌است، در حالی که مثلاً عنصری مانند [[نیتروژن]] کاملاً برعکس، در برابر UV مانند شیشه‌ای شفاف عمل می‌کند.
در مجموع می‌توان گفت که هوا یا جو نسبت به عبور تابش امواج خیلی کوتاه و مضر فرابنفش، بسیار سختگیرانه عمل می‌نماید. همین واکنش است که کره خاکی را برای انسان‌ها و بسیاری از جانداران قابل سکونت ساخته‌است؛ و باز به همین دلیل، در صنایعی که نیاز به استفاده از تابش فرابنفش موج کوتاه زیر ۲۰۰nm باشد (مانند صنایع ساخت [[نیمه رسانا]]هارساناها)، این عملکرد تنها در محیط‌های تخلیه شده از اکسیژن امکان‌پذیر خواهد بود.
 
== EXTREME UV ==
مشخصه این پرتو فرابنفش، دو تأثیر متفاوت آن‌ها با ماده است: طول موج‌های بلندتر از ۳۰nm اساساً با ویژگی‌ها و توان ترکیبی مواد در سطح الکترونی–شیمیایی سروکار دارند در حالی که طول موج‌های کوتاه‌تر از ۳۰nm پرتو فرابنفش تنها تعاملی دارند با [[اوربیتال]]<nowiki/>‌هایاوربیتال‌های الکترونی و [[هسته اتم|هسته اتم‌]]<nowiki/>هااتم‌ها.
 
همانگونه که قبلاً نیز اشاره شد، باند XUV به شدت توسط بسیاری ار عناصر شناخته شده متعارف قابل جذب اند، بنابراین فاقد اثر پایدارند، اما امروزه این امکان بوجود آمده که حتی بتوان تصاویر چند لایه‌ای که قادر به بازتاب حدود ۵۰٪ از تابش‌های XUV باشند را در شرایط آسان و عادی بدست آورد.
 
از تکنولوژی اخیر در ساختن [[تلسکوپ]]<nowiki/> هایی جهت تصویرپردازی خورشیدی که قبلاً امکان ثبت آن‌ها با هیچ تلسکوپ دیگری وجود نداشت، استفاده می‌شود.. اکنون دو پدیده تلسکوپی SOHO/EIT و همچنین TRACE توانسته‌اند به برکت بکارگیری از تکنولوژی Extreme UV، تصاویر خیره‌کننده‌ای از [[خورشید]] و سایر [[سیارات]] و [[ستارگان]] و [[کهکشان]]‌هایکهکشان‌های دور و نزدیک در دسترس آدمی قرار بدهند.
 
== تأثیرات مثبت پرتو فرابنفش ==
از جمله اثرات مثبت قرار گرفتن در معرض تابش باند UVB، تحریک پوست جهت تولید "[[ویتامین D]]" است.
تخمین زده می‌شود که علت مرگ ناخواسته سالانه ده‌ها هزار [[شهروند آمریکایی]]؛آمریکایی؛ تنها به دلیل [[سرطان]]‌هایسرطان‌های ناشی از کمبود و اختلال درجذب ویتامین D بوده‌است.دیگر تأثیر اختلال در جذب ویتامین D، [[پوکی استخوان]] و سایر عوارض متأثر از اختلال [[مغز استخوان]] که منجر به درد، عدم تحمل وزن شخص توسط خود، و نهایتاً ایجاد ترک و شکستگی‌های ناخواسته به ویژه در خانم‌ها خواهد بود.البته امروزه در برخی کشورها تأکید بسیاری بر غنی سازی مواد خوراکی با افزودن رژیم‌های ویتامین D و [[کلسیم]] می‌گردد که در مقایسه با اثرات محتمل سوء UVB بر پوست [[بدن انسان]] (سرطان)، بسیار پسندیده و مرجح می‌باشند.
 
== کاربرد اشعه فرابنفش در [[گندزدایی]] ==
طول موجهای کوتاه اشعه فرابنفش (طول موج بین 100-280 UV-C) می‌تواند [[باکتری|باکتری‌]]<nowiki/>هاباکتری‌ها و سایر [[ارگانیسم]]<nowiki/>هایارگانیسمهای کوچک را منهدم کند. به همین دلیل برای ضدعفونی کردن سطوح مانند اتاقهای بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از پرتو فرابنفش برای ضدعفونی آب، مواد خوراکی، تجهیزات پزشکی و لوازم صنعتی و غیره می‌توان استفاده نمود.
 
دلایل پذیرش اشعه فرابنفش: نیاز به حمل و نقل و انبار مواد شیمیایی ندارد، با تغییرات [[پی‌اچ|PH]] و دما، کارایی آن چندان تغییر نمی‌کند، فراورده جانبی به وجود نمی‌آورد، ایجاد طعم و بوی شیمیایی نمی‌کند، زمان تماس لازم برای گندزدایی بسیار کوتاه می‌باشد و روی گروه هوازی اثر فوق‌العاده دارد.
 
معایب ضدعفونی اشعه: باقی نماندن تأثیر ضدعفونی کنندگی، نبود دانش فنی دربارهٔ چگونگی عمل سیستم‌های UV در شرایط مختلف، برای [[ترکیب آلی|مواد آلی]] مناسب نیست، برای سطوح غیرقابل دید مثل زوایا و خلل و فرج مناسب نیست و روی بعض از اشیا اثر کمتری دارد مثلاً اشعه می‌تواند سطوح [[آلومینیوم]] و [[شیشه]] را استریل کند ولی روی چوب و لاستیک و کاغذ را نمی‌تواند استریل کند.
 
== موارد حفاظتی ==