زیلو: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز جایگزینی با اشتباهیاب: جزییات⟸جزئیات، ازابداعات⟸از ابداعات، ازاجزای⟸از اجزای، ازاصطلاحات⟸از اصطلاحات، ازبالاست⟸از بالاست، ازجنس⟸از جنس، ازجهرم⟸از جهرم، اززیباترین⟸از زیباترین |
جز جایگزینی با اشتباهیاب: ازسفارشهای⟸از سفارشهای، ازطرحهای⟸از طرحهای، ازقالی⟸از قالی، ازقدیمترین⟸از قدیمترین، ازمیلاد⟸از میلاد، اماچرا⟸اما چرا، اگرچنین⟸اگر چنین، بازیلوهای⟸با زیلوهای، بسیاراهمیت⟸بسیار اهمیت، دارقالی⟸دارقالی، وجودارد⟸وجود دارد، وزیلوهایی⟸و زیلوهایی، واختراعات⟸و اختراعات، وازآنها⟸و از آنها، دقیقامشخص⟸دقیقا مشخص، دربیشتر⟸در بیشتر، وبافنده⟸و بافنده، واعتقادات⟸و اعتقادات، میبافندازشلیت⟸میبافند از شلیت، زیلورا⟸زیلو را، درآذرآبادگان⟸در آذرآبادگان، خدارا⟸خدا را |
||
خط ۵:
صنعت بافت کفپوش و زیرانداز در بسیاری از مناطق جهان رواج داشته و در ایران نیز تاریخی کهن دارد. در قدیم [[پشم]] و [[پوست]] حیوانات بهعنوان مدل بهکار میرفته است، اما تهیهٔ آن از راه شکار همیشه امکان نداشته و همچنین پوست حیوانات چون برای تهیهٔ آن نبوده، زود پوسیده میشده و از بین میرفته است. پس بشر نیاز فوری به اختراع چیزی جدید داشت که بتواند جایگزین آن شود. اولین اقدام، تهیهٔ زیلو به جای پشم و پوست بود. زیلو در بافت شباهتهایی با حصیر دارد و مانند آن برای زیرانداز استفاده میشود. زیلو احتمالاً شکل تکامل یافتهای از حصیر بوده و بافندگان آن از حصیر الهام گرفتهاند. خاستگاه این فرش ارزشمند بهدرستی مشخص نیست، اما از جمله مهمترین هنرها و صنایع دستی ایران بهشمار میرود. در متون گذشته از زیلو کمتر یاد شده و تنها جایی که سخنی از بنای [[مسجد]] بوده از زیلو بهعنوان فرش نام بردهاند، اما به محل بافت و تاریخ آن اشارهای نشدهاست.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=علیمحمدی اردکانی |نام=جواد |کتاب=پژوهش در زیلوی یزد | ناشر=فرهنگستان هنر |سال=۱۳۸۶، صفحه=۱}}</ref> به یقین میتوان گفت بافت زیلو قرنها قبل از اسلام رایج بوده، چرا که شواهد موجود نشان میدهد در قرون اولیهٔ اسلامی، زیلو جزو فرشهای شناختهشده بوده و بافت آن در بیشتر مناطق پهناور ایران رواج داشته است؛ بهویژه از آن رو که زیلو کاربرد فراوانی در اماکن مذهبی داشته است و از طرفی میتوان گفت نام آن با بنای مذهبی گره خورده بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=علیمحمدی اردکانی |نام=جواد |کتاب=پژوهش در زیلوی یزد | ناشر=فرهنگستان هنر |سال=۱۳۸۶، صفحه=۲}}</ref> وجود زیلو و در کنار آن [[ترمه]] زیبایی دو چندانی را به یک خانه سنتی می بخشد. همچنین زیلو یکی از زیراندازهایی است که در اکثر مساجد با قدمت بالا یافت می شود.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=علیمحمدی اردکانی |نام=جواد |کتاب=پژوهش در زیلوی یزد | ناشر=فرهنگستان هنر |سال=۱۳۸۶، صفحه=2}}</ref>
[[میبد]] یکی از مراکز عمدهٔ زیلوبافی بوده است و تا چند سال پیش، صدها خانوار از محل درآمد آن امرارمعاش میکردهاند. زیلو هرچند بهظاهر یک دستبافتهٔ نخی ساده است، اما بررسی فنون و تکنیک بافت آن نشان میدهد که غنای فرهنگی و فکر و اندیشهٔ بارورشدهای در پس هر تار و پود آن خفته است. پیشینه زیلو در نقش و بافت شباهت زیادی به حصیر، (اولین دستبافتهٔ بشر) دارد و مثل حصیر یکی از موارد استفادهٔ آن در مساجد و مصلیها و اماکن مذهبی است. بنابراین میتوان احتمال داد که زیلوبافی یا مرحلهٔ تکاملیافتهٔ حصیربافی است یا بافندگان آن از این صنعت الهام گرفتهاند. اکثر مردم و حتی برخی از پژوهشگران فرقی بین زیلو و گلیم قائل نیستند. در حالی که این دو دستبافته هم از نظر مواد خام مصرفی و هم از لحاظ نوع بافت، فرق زیادی با هم دارند. در زیلو تکنیکهای بافندگی پیچیدهای به کار گرفته میشود که نظیر آن را نهتنها در گلیم، بلکه در کمتر دستبافتهٔ دیگری میبینیم. زیلو با زندگی جامعهٔ کشاورز و روستایی سازگاری دارد زیرا تار و پود آن از پنبه به دست میآید و گلیم با معیشت دامداری و شیوهٔ تولید عشایر متناسب است. مصالح گلیم بیشتر از پشم است و مناسب برای مناطق سردسیر و مصالح زیلو از نخ پنبه است و مناسب برای مناطق گرمسیر، بهویژه حاشیهٔ کویر. با این حال به نظر میرسد زیلو مرحلهٔ تکاملیافتهتر [[گلیم بافی|گلیمبافی]] است (جانب اللهی، ۳۹۰).از زمان ساسانیان به این سو، طرح و نقشهٔ پارچهها از اشکال هندسی هم بالاتر رفت و به صورت اشکال مختلف حیوان، پرندگان، مناظر شکار و غیره در آمد. چنین طرحهای پیچیدهای را تنها در آن صورت میتوان بافت که هر کدام از تارهای نخ را بتوان هر گاه که خواست بلند کرد و بالا برد. اسباب این کار نیز چلهکش است. این که چه وقت و در کجا دستگاه چلهکشی پدید آمد، هنوز معلوم نیست. فرضیههای گوناگونی دربارهٔ رسیدن آن به ایران ذکر شدهاست؛ پارهای از نویسندگان آن را کاملاً چینی میدانند، ولی میدانیم در آن دورهای که ساسانیان پارچهبافان سوریهای را به اسارت گرفته بودند، در کارگاههای پارچهبافی دولتی، این شیوه را زمانی به کار گرفتند که طرح صورت آزاد ساسانی در خاورمیانه مشهور بود. یکی از پژوهندگان فن نساجی به این نتیجه رسیده است که دستگاه چلهکشی در سوریه و در چین هر دو اختراع شده و سپس در ایران اصلاحاتی در آن به عمل آمده است. در آغاز دورهٔ مسیحیت، گلیمبافان سوریهای اولین کسانی بودند که میمیلک (تارکش) سوم را اختراع کردند تا بتوانند با پودهای جناغی تغییری در رویهٔ پارچه بدهند. در سدههای بعدی تعداد تارکشها به چهار و بعدها از این مقدار هم تجاوز کرد تا بتوانند نقشهای پیچیدهٔ هندسی را که همهٔ آن با پودهای جناغی بافته میشد، ایجاد کنند. در سدهٔ سوم میلادی طرح به شکل جانوران و گیاهان در آمد. در حفاریهای ناحیهٔ فرات تعداد زیادی تکههای پارچه به دست آمد و از تجزیهٔ آنها معلوم شد که پارچههایی که دارای طرحهای هندسی بودهاند، در دستگاههای بافندگی دارای چند تارکش و آنهایی که دارای اشکال و طرحهای انسان و جانور بودهاند، با دستگاه چلهکشی بافته شدهاند (وولف، ۱۵۶–۱۵۷). در زمان ساسانیان بافندگان ایرانی برای تقلید
زیلوبافی درقدیم
ای خر ترا به میبد نه نان بد و نه میبد عزلت خجسته میبد ای قلتبان جولاه ([[باستانی پاریزی]]، ۱۰۳)نسبت جولادادن به وزیرمیبدی نشانهٔ آن است که در آن زمان میبدیها در بافندگی شهرت داشتهاند تا سالهای اخیر که میبد هنوز دارای ویژگیهای یک جامعهٔ بسته و کشاورز خودکفا را داشت و مردم تقریباً همه نیازهای خود را که البته خیلی محدودتر از امروز بود با دست خود تهیه میکردند حتی پوشاک مردم از کرباسهای دستبافت زنان تهیه میشد. مفرش آنها پلاس
دستگاه زیلو بافی. دستگاه یا دارزیلوبافی شبیه
۱- تیر. دومیلهٔ مکعبی شکل از جنس چوب درخت توت است که بهطور افقی به فاصلهٔ سه متری موازی یکدیگر روی دوستون چوبی به نام اسون (osun)مستقر میشود. ضخامت تیر به نسبت عرض دستگاه متفاوت است؛ معمولاً تیر یک دستگاه سه متری حدود ۷۵ [[سانتیمتر]] ضخامت دارد. تیر بالا مخصوص چله و تیر پایین مخصوص پیچیدن زیلو است. ۲- اُسُون. دوپایه یا دو ستون اصلی دار زیلوبافی است که عمود برزمین و به موازات یکدیگر به فاصلهای برابر باعرض تیرها نصب میشود اسون نیز مانند تیر از چوب درخت توت میسازند با این تفاوت که برای ساختن آن تنهٔ درختی را که خمیدگی مختصری دارد میبرند و آن را عمودی از وسط دو نیم کرده و در دو سر آن برای جای تیر حفرههایی ایجاد میکنند سپس در جای خود کار میگذارند. خمیدگی اسون برای این است که وقتی تیر هادر آن جای دادند تیر بالا کمی جلوتر از تیر پایین قرارگرفته و موجب میشود که بعد از چله کشی چله قدری مایل بایستد
۶-کمونه: چوبی کمانی است به عرض ۵ سانتیمتر و طول یک متر که در دو سر آن شیارهایی
۷- کلی(kali). چوب دوشاخهٔ قلاب مانند است که طول یک شاخهٔ آن ۲۰ سانتیمتر و بلندی شاخهٔ دیگر دو برابر شاخهٔ اول است. کلی به وسیلهٔ دو رشته نخ ضخیم به نام "اوسال کلی" (owsâlkali) از یک سو به "تیر بالاً و از سوی دیگر به "پش بند" بستهاند تا در حدفاصل "پش بند" و "شلّیت"(Šellit) قرار گیرد.
۸- شلیت (Šellit)یکی دیگر از متعلقات دار زیلو است. "شلیت" یک مجموعه از نخ تابیده شدهای است که آن را موازی هم در یک ردیف افقی به دو چوب که درطرفین دستگاه (مقابل هراسون یک عدد) عمود برزمین نصب شدهاست میبندند "شلیت" درحد فاصل و به موازات دستگاه و "پش بند" به نحوی قرار گرفتهاست که وقتی بافنده در پشت دستگاه میایستد "شلیت " بالای سر و پشت گردن او قرار میگیرد. شلینت از چندین رشته نخ ترکیب شده که هر رشته از به هم تابیدن ۲۸ تا ۳۰ لایه نخ شمارهٔ ۵ تهیه میشود. این مجموعه را به ۱۲ دستهٔ کوچکتر ۵ یا ۶ رشتهای تقسیم میکنند و با نخی به هم میبندند هریک از این دستهها نام و عملکرد مستقلی در بافت زیلو دارد. دو دسته از آنها به نام "سفید جو"(sefiju)و "سیاجو" (siyâ ju) و سه دسته به نام "مداخل" (modâxel) مربوط به نقش حاشیهاند و هفت دستهٔ دیگر که "مج"(maj) نام دارند در بافت نقش زمینه مورد استفاده است. تعداد "مج هاً متناسب با نوع نقشه کم و زیاد میشوند هرچه نقش پیچیدهتر باشد برتعداد "مج" افزوده میشود در زیلوهای معمولی و ساده که برای استفاده درمنازل
هریک از اجزای "شلیت" را که مرکب از چند نخ است با نخهای ضخیم دیگری به نام "گرت"(gort)به تارهای چله میبندند دو چوب که در طرفین است و "شلیت" به آن بسته میشود "چوشلیت "نام دارد که با چوب دیگری به نام "علم پشت بند" (alampošt band) به دیوار محکم میشود. ادامه دارد
== راه اندازی نخستین کارگاه زیلو در میبد ==
آقای سعید اشتری در سال ۸۶ توانست اولین کارگاه آموزش و تولید زیلو را راه اندازی نماید. کارگاه در تاریخ ۱۳/۲/۸۶ پس از سالها تلاش و کوشش رسماً افتتاح شد.هدف از تأسیس کارگاه زیلو نگاره حفظ و احیای هنر صنعت زیلو میباشد لذا در راستای این هدف کارهای بزرگی صورت گرفت از جمله کمک و ارائه اطلاعات لازم به ریاست وقت جهاد دانشگاهی مهندس میبدی برای راه اندازی خانه زیلو که
۳= انتقال زیلو از قشر برادران به خواهران۴= تهیه نقشه بافت زیلو برای اولین بار۵= کاربری جدید به زیلو مثل روکش صندلی ماشین، تابلو زیلو و…جهت آشنایی بیشتر با این این کارگاه زیلوبافی و فعالیتهای آن میتوانید به سایت این کارگاه یا کانال تلگرامی زیلو نگاره میبد مراجعه فرمایید که در گوگل میتوانید کلمات کارگاه زیلو نگاره میبد را جستجو فرمایید.
|